Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

De Godsdienstige opwekkingen in Engeland, beschreven en vergeleken met vroegere soortgelijke verschijnselen in Amerika en Europa, door D.C. Steijn Parvé. (Te) Amsterdam, (bij) Gebroeders Kraay, 1860. In post 8vo. Prijs f 1,25.

Bedroevende feiten worden door dit boeksken ter kennisse van het Nederlandsch publiek gebragt, feiten die ons bijna er toe zouden brengen, om hen, die zooveel glorie toekennen aan de geestesbeschaving der negentiende eeuw, voor grootsprekers te houden. Aangaande de revivals der Amerikaansche Methodisten was men hier te lande ingelicht, en men wist reeds lang welke ergerlijke tooneelen, dikwijls de fantastische camp-meetings ontheiligden. Ook wist men wel dat er vrij wat van dien fanatieken geest, naar het gewezen moederland der groote Westersche republiek was overgewaaid. Maar dat dit in zulk eene mate heeft plaats gehad, als ons hier wordt medegedeeld - dit zal aan velen onzer landgenooten niet bekend zijn. Daarom bevelen wij de lezing van dit boeksken aan, niettegenstaande ons oordeel over den arbeid des heeren steijn parvé niet bijzonder gunstig is. De feiten maken dit werkjen belangrijk, maar de behandeling heeft zelfs niet de minste verdienste; verward en oppervlakkig zijn de epitheta welk aan haar moeten worden toegevoegd, en tot ons leedwezen moeten wij den schrijver den lof onthouden, welke ook den talentvollen compilator toe-

[p. 446]

komt. Zijne opgaven omtrent de Engelsche en Iersche revivals zijn opgeschreven als de getallen eener optellingssom, en vormen, zonder verband als zij zijn, eenen verwarden en incompleten katalogus. Zij maken het eerste gedeelte uit van het boeksken. Het tweede gedeelte moet dienen om eenige verschijnselen uit vroegeren tijd te melden, welke eenige overeenkomst hebben met de tegenwoordige opwekkingen; hierbij is ten minste op chronologische orde gelet. Zeer verwondert het ons echter, dat de heer steijn parvé hier niet een feit vermeldt, dat eene bladzijde onzer vaderlandsche kerkgeschiedenis vult, en dat zeker meer nog dan de opgegevenen, overeenkomst heeft met de revivals. Wij bedoelen de Nijkerksche beroering, welke tegen de helft der voorgaande eeuw ons land in opschudding bragt. Wie zich de moeite wil geven van hierover de Geschiedenis der Nederduitsche Hervormde kerk van ypeij en dermout (deel IV bladz. 8 en volgende) na te zien, zal bespeuren hoe groot de overeenkomst tusschen de verschijnselen van het toen gebeurde met de opwekkingen is. - Het derde gedeelte is gewijd aan eene beschouwing van den oorsprong, den aard, en de inrigting (?) der Amerikaansche revivals, omdat van deze de Engelsche en Iersche bewegingen afkomstig zijn. De lezer wachte hier geen fijn, psychologisch onderzoek; niet omdat de zaak het niet verdient; maar de heer s.p. houdt zich daarmede naar het schijnt niet op en ook hier alweder ontvangen wij niets dan eene onzamenhangende opsomming van feiten. - In het vierde gedeelte worden ons eenige bijzondere verschijnselen gemeld, welke zijn waargenomen bij de tegenwoordige bewegingen in Ierland en Engeland, en als bewijzen kunnen dienen voor de bedenkelijkheid (?) van vele dezer vertooningen.’ - Eindelijk wordt het werk besloten met ‘eenige algemeene beschouwingen en opmerkingen,’ welke weinig beduiden, en allen zeer goed onder een der vier andere deelen hadden kunnen worden geplaatst.

Is de mededeeling des heeren s.p. naar onze meening ongemeen weinig verdienstelijk - de zaken waarover zijn werk handelt verdienen zeer de aandacht, en gaarne bevelen wij dit werkjen aan, aan ons leeslustig vaderland, in de hoop dat het de uitwerking zal hebben welke wij er ons van voorstellen, namelijk deze, dat men zich in Nederland zal laten

[p. 447]

waarschuwen door hetgeen in Engeland gebeurt. - In een onzer stichtelijke tijdschriften vinden wij den wensch uitgedrukt, dat de geestelijke opwekkingen ook spoedig onder ons zich zouden vertoonen. Die wensch is waarschijnlijk in gemoede geuit, maar evenzeer in gemoede bidden wij God, dat Hij zoo groot eene ramp van ons afkeere, omdat wij in de revivalistische stuiptrekkingen niets bespeuren, dat den geest van christus ademt, maar zeer veel dat aan dezen geheel vreemd is. Ook deze laatst uitgekomen bladzijde van het nog lang niet volschreven boek, dat de geschiedenis van het fanatisme en het mysticisme vermeldt, geeft ons even als vele harer voorgangsters, de beschrijving van een rampzaligen, godsdienstigen waanzin. Opwekkingen des geestelijken levens moge men de gerucht makende convulsies noemen - wij zien niet in dat zij dien naam verdienen. Dit weten wij, dat het christendom de godsdienst des harten en niet die der zenuwen is, en dat de stuiptrekkingen des ligchaams geene openbaringen van eene waarachtige opwekking des geestelijken levens zijn kunnen. Verre zij het van ons, dat wij de revivalisten allen van schijnheiligheid of huichelarij zouden beschuldigen; wij gelooven integendeel gaarne dat in velen hunner eene levendige en opregte heilbegeerte werkt; maar evenzeer houden wij ons er van overtuigd, dat de verschijnselen welke zich bij hen openbaren, volstrekt niet benijdenswaardig zijn; die epileptische wedergeboorte, even als alle vormen waaronder zich dweepzucht en geestdrijverij openbaren, is iets ziekelijks, en zij beweegt zich te veel op het gebied des vleesches, dan dat wij in haar een revival des geestes kunnen bespeuren.

Ternaard 6 Aug. 1860.

a.a. deenik mlz.