Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Korte Schets der Vaderlandsche Geschiedenis; een Leer- en Leesboekje voor Jonge Kinderen; door H. Hemkes Kz., Hoofd-onderwijzer der Openbare Nederduitsche School te Voorburg. Vierde Druk. Te Groningen, bij M. Smit, 1859. Kl. 8vo., 86 blz. Prijs f 0.20.

Ref. heeft met genoegen kennis gemaakt met dit werkje over de Vaderlandsche Geschiedenis. Dat het reeds een' vierden druk beleeft, bewijst, dat het door vele onderwijzers gebruikt wordt. De gebeurtenissen worden er kort en bevattelijk voorgedragen; doch eenige aanmerkingen mogen wij niet achterhouden, vooral omdat de schrijver bij een' eventuëlen vijfden druk er zijn voordeel mede kan doen.

De toon komt ons wat droog voor, en de verhaaltrant mist dat boeijende en dat aaneengeschakelde, welke wij, onder andere werkjes van dien aard, zoo uitstekend volgehouden vinden in: ‘De Geschiedenis van het Vaderland aan kleine kinderen verhaald’ door snellebrand. Ook bevallen ons de vragen weinig, die de schrijver, nadat hij gewoonlijk vier à vijf perioden heeft afgewerkt, tusschen haakjes, bij wijze van oefening voor den leerling, laat volgen. Wij zeggen opzettelijk voor den leerling, want een onderwijzer zal toch wel, vooral in onze dagen, waarin de studie der paedagogie zulke reuzenschreden heeft gemaakt, zelf betere vragen kunnen doen dan de volgende, die wij bij het eerste doorbladeren aantroffen: ‘Waar dachten de mannen niet aan (bl. 7)?

[p. 429]

Wat kunt gij van jacoba (sic!) leeren (bl. 17)? Wat kunt gij van karel leeren (bl. 19)? Hoe donker wel (pag. 47)? Hoe kunt gij de goedkeuring van God verdienen (pag. 49)? - Wij keuren het dogmatiseren aan jonge kinderen ten sterkste af. Zij zijn nog niet in staat, om te beseffen en gevolgelijk om te begrijpen ‘al wat loffelijk in den mensch is’ zoodat dergelijke vragen het beoogde doel niet treffen.

Over het algemeen worden de gebeurtenissen naar waarheid verhaald, en de schrijver doet zich als een' warmen aanhanger van het huis van oranje kennen. Vooral op pag. 77, komt dit subjectieve gevoelen van den heer h. met kracht te voorschijn, en wij keuren zijne zienswijze volkomen goed, omdat het ontwijfelbaar is, dat de meeste leden van het roemrijke geslacht der nassaus zich hoogst verdienstelijk hebben gemaakt jegens het Vaderland, dat elken regtgeaarden staatsburger zoo dierbaar is.

Op pag. 7, zegt de schrijver: ‘Ruim vijftig jaren mogten de Batavieren in dit land vreedzaam leven. Toen werden zij afhankelijk van de Romeinen, onder de aanvoering van julius cesar’ (cezar of liever caesar ware, dunkt ons, beter).

Heeft de heer h. dan nooit gehoord van het geschiedkundig betoog van c.r. hermans, waaruit hij had kunnen leeren, dat het verblijf van caesar op onzen bodem niet alleen onbewijsbaar; maar zelfs zeer twijfelachtig is; ja, dat er uit de commentariën van dien beroemden krijgsheld, welk werk wij nog eens opzettelijk hebben nagezien, geen bewijs is op te maken, dat hij in het tegenwoordige Noord-Nederland ooit oorlog heeft gevoerd, veel minder de Batavieren van de Romeinen afhankelijk heeft gemaakt?...

Wij hebben onlangs de vraag hooren opperen: ‘Is willem tell eene mythe of niet?’ Wij vragen nu naar aanleiding van het hierboven gezegde: ‘Zou men het verblijf van julius caesar hier te lande niet onder dezelfde mythenrubriek moeten rangschikken?’ Wij aarzelen vooralsnog te beslissen; doch wij nemen de vrijheid de geschiedvorschers, en in de eerste plaats de bekwame mannen, die zich als medearbeiders hebben doen kennen aan het gunstig bekende werk: ‘Het Nederlandsch Archief,’ uitgegeven door bakhuizen van van den brink, op dat niet onbelangrijke punt opmerkzaam

[p. 430]

te maken; de zaak is, naar onze bescheidene meening, hunner aandacht wel waardig.

Op bl. 47, lezen wij: ‘jan de witt werd op eene gruwzame wijze om het leven gebragt, omdat men meende, dat hij het land verraden had.’ Wie die men is, die dat meende, is ons niet duidelijk. De Franschen geven, wel niet ten onregte, aan dit woord men eene plaats onder de onbepaalde voornaamwoorden; doch de Nederlanders beschouwen het in hunne grammatica als persoonlijk, en wij hadden liever gezien, dat de schrijver zijne meening over de bewerkers van het gruwelfeit beter had gepreciseerd.

Doch genoeg. Wij mogen het werkje van den heer hemkes gerustelijk aanbevelen, en wenschen het bij voortduring eenen voorspoedigen weg, onder de jonge kinderen, voor wie het bestemd is, en die er menige nuttige les uit kunnen trekken.

Z. 1860.

l.a.h.