Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

De predikant en zijn uitverkorene. Naar het Engelsch van Harriet Beecher Stowe, door S.J. van den Bergh. Te Amsterdam, bij Gebrs. Binger, 1860. II Deelen. In groot 8vo. 276 en 264 blz. Prijs f 5.50.

De schrijfster van Uncle Toms Cabin heeft eenen Europeschen naam verworven, en al heeft men haar niet ten

[p. 422]

onregte van overdrijving in het schetsen van toestanden en karakters beschuldigd, is dat werk toch een wegslepend tafereel, dat in weerwil zijner gebreken een meesterstuk van romantische letterkunde mag geacht worden. Het was dan ook natuurlijk, dat alles, wat sedert de pen der begaafde romancière ontvloeide, gretig werd in handen genomen, en dat ook wij ons vol verwachting aan de lectuur van de predikant en zijn uitverkorene overgaven, te meer daar reeds de titel ons aan iets huiselijks, bevalligs en gemoedelijks deed denken. Wel zeiden wij ons zelven dat het onbillijk is van een auteur, die eenmaal een chef-d'oeuvre leverde, te verlangen dat elk volgend voortbrengsel derzelfde pen daarmede kan wedijveren; maar wij meenden toch te mogen verwachten, dat een groot talent zich niet verloochenen, maar op elk later gewrocht in die mate zijnen stempel drukken zoude, dat het bij het vroegere niet te ver zoude achterstaan.

Wij willen getrouw mededeelen, wat het voor ons liggend werk bevat en in hoever het aan onze verwachting heeft beantwoord.

De schrijfster heeft in dit geschrift de wijze van leven, de godsdienst en zeden geschetst, die in Nieuw-Engeland bestonden in den eersten tijd van zijn volksbestaan. Eenige der hoofdpersonen zijn historisch. Vooral de kolonel aaron burr, die in den tijd der grondvesting van de republiek een belangrijken invloed uitoefende, bekleedt daaronder eene voorname plaats, en ook nog andere meer of minder beduidende historische personen zijn rondom den held en de heldin, den predikant en zijne uitverkorene, gegroepeerd. Het tooneel speelt uitsluitend in het Amerikaansche stadje Newport, waar doctor h. het predikantenambt bekleedt en te huis is bij zekere mevrouw scudder, eene weduwe met eene schoone, lieftallige dochter maria. De predikant is een droog, geleerd man van middelbare jaren en van gestrenge Puriteinsche begrippen en beginselen, die hij even gestreng in toepassing brengt. Verdiept in zijne godgeleerde studien en onbekend met de wereld rondom hem, wekt hij somwijlen den lachlust op door zijne onbeholpenheid, maar hij dwingt daarentegen allen achting af door zijne naauwgezetheid en onwankelbare getrouwheid aan pligt en beginselen, welke geene menschen ontziet en de grootste zelfver-

[p. 423]

loochening niet schuwt. Hij getuigt dan ook met onverbiddelijke gestrengheid tegen de heerschende zonden en vooral tegen de slavernij, niettegenstaande hij weet, door de bestrijding van dit kwaad, de halve bevolking zijner woonplaats tegen zich in het harnas te jagen. Hoe weinig de predikant zich met andere dingen dan zijne theologie bemoeit, kan hij toch niet onverschillig blijven voor de uit- en inwendige schoonheid zijner jonge huisgenoot maria. Mevrouw scudder ziet dit met geheime vreugde, maar des meisjes hart hangt aan een wakkeren zeeman, james marvyn, die, ofschoon te wild, te onbedachtzaam en te ongodsdienstig in de oogen der moeder, edel en goed is van hart en door de dochter, de speelgenoot zijner kindschheid, beter wordt begrepen. De tijding van james dood, de begeerte om hare moeder genoegen te doen, en hare achting en genegenheid voor den leeraar, dien zij als eene dochter haren vader aanhangt, doen maria besluiten, om hem hare hand te reiken. Het huwelijk wordt echter door eene onverwachte en blijde gebeurtenis verhinderd, waarna het brave meisje nog zeer gelukkig wordt. Voor dien afloop komen verscheidene andere personen, waaronder vooral aaron burr, de man naar de wereld, en eene bevallige, maar ligtzinnige Française, madame de frontignac, met de edele maria in betrekking, wier vaste beginselen en reine zin, ten goede werken op die wereldsgezinde menschen.

Met naauwkeurigheid schetst de schrijfster het Puriteinsche stelsel van doctor h. en zijne geestverwanten en wijst den verheven ernst daarvan aan, maar ook de eenzijdigheid en het troostelooze, ja ijzingwekkende, dat er gelegen is in zijne consequentiën. De wijze waarop zij dat systeem heeft opgevat en geschetst, toont overtuigend dat zij geheel in het kerkelijk stelsel van haar volk in die dagen is doorgedrongen, en dit is zij niet minder in het huiselijk leven en de zeden van die eeuw en dat land, welke uitvoerig en tot in kleine bijzonderheden, met bekwaamheid worden geschilderd.

De karakters zijn met kennis en talent geteekend; vooral die van eene negerin candacé, wier eenvoudige ruwheid een kostelijk hart verbergt, en van mevrouw de frontignac, onder wier Fransche losheid en onbedachtzaamheid

[p. 424]

nog diep en edel gevoel en gemoedsernst ligt verscholen, zijn meesterlijk geschetst.

De tafereelen zijn doorvlochten met belangrijke opmerkingen en gedachten, die zich door diepte, helderheid en frischheid kenmerken en ons de wereld- en menschenkennis der schrijfster doen bewonderen.

Al wat wij gezegd hebben, is genoeg, om te doen blijken, dat wij de predikant en zijn uitverkorene een degelijk werk achten, maar het bewijst nog niet dat onze billijke verwachting geheel is voldaan. Wij mogen niet verzwijgen, dat wij dat boeijende hebben gemist, hetwelk het meesterstuk van mevrouw b.s. eigen is. Het tooneel, waarop we geplaatst worden, is zeer beperkt en biedt weinig gelegenheid tot afwisseling aan, en in het drama is te weinig treffende handeling en wordt het aanschouwelijke schaars gevonden dat van elken goeden roman een sieraad moet zijn, terwijl de bespiegelingen en gedachten zoo dikwijls den draad des verhaals afbreken en zoo breedvoerig uitgevallen zijn, dat een groot deel der ruimte daardoor wordt ingenomen, iets dat niet geregtvaardigd kan worden door de hooge waarde, welke die opmerkingen op zich zelven bezitten; want wil men afgetrokken wijsgeerige, godsdienstige en karakterkundige bespiegelingen lezen, dan zoekt men die niet in den roman, waar zij slechts bij uitzondering behooren en te overvloedig en uitvoerig aangebragt, zooals hier het geval is, het lezen niet veraangenamen.

Deze roman heeft voor ons, die geene Engelschen of Amerikanen zijn nog iets tegen zich. Het verleden van een ander volk is altijd minder belangwekkend dan zijn tegenwoordige toestand, indien het althans geene merkwaardige gebeurtenissen en feiten bevat. Hoewel deze nu in de geschiedenis van Amerika niet ontbreken, komen ze uit den aard der zaak in dit boek niet ter sprake, en die huiselijke en godsdienstige eigenaardigheden der vroegere Amerikanen kunnen den Nederlandschen lezer niet zoozeer als de landgenooten der schrijfster interesseren, te meer daar zoowel de vroegere als tegenwoordige godsdienstbegrippen van dien aard, onder ons te dikwijls beschreven zijn, dan dat de voorstelling daarvan eenige verdienste van nieuwheid zoude bezitten.

[p. 425]

De uitgevers en vertaler duiden ons niet ten kwade, dat wij, na veel goeds te hebben gezegd, deze bedenkingen niet terug hielden, want wij konden dit niet, omdat zij onze overtuiging uitdrukken.

Wij hebben vooral nog te melden - indien het noodig is als de naam des heeren van den bergh als vertolker voorkomt - dat de vertaling uitmuntend is geslaagd. Wat het uitwendige betreft: De twee vignetten zijn keurig, het papier is helder, de druk middelmatig.

***s.