Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Beknopte verhalen uit de Geschiedenis des Vaderlands. Leesboekje voor leerlingen van de tweede klasse eener lagere school; door H. Zeilmaker Wz., Hoofdonderwijzer in (aan?) de tweede Burgerschool te Sneek. Derde druk. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker, 1860. In kl. 8vo. 40 blz. Prijs f 0,10.

Reeds meermalen werden wij in de gelegenheid gesteld,

[p. 381]

werken over onze Vaderlandsche Geschiedenis aan te kondigen, en de lezer zal het niet vreemd vinden, dat wij, alvorens over te gaan tot de beoordeeling van het boekje, welks titel hierboven is opgegeven, al aanstonds vroegen: ‘Zijn er dan over de geschiedenis des vaderlands nog niet genoeg schoolboeken voor de jeugd? Waarin onderscheidt zich dit boekje van zijne medebroeders in dat genre?’ en dergelijke vragen meer, welker opsomming den lezer niets aanlokkelijks zou opleveren, en die wij daarom achterwege laten.

Volgens den titel, beleeft dit werkje een' derden druk, en naar den sedert 1851 gevierden regel: ‘Le succès justifie tout!’ zal het wel eenige waarde moeten bezitten. Wij kunnen en mogen daarom onze taak niet met eenige goed- of afkeurende volzinnen als volbragt rekenen, en zullen het boekje naauwkeurig in beschouwing nemen.

In de eerste plaats moeten wij opmerken, dat het ons onbekend is, in welk jaar de eerste druk is verschenen. Wij hebben naast ons liggen het werkje van i.j.j. snellebrand: ‘De Geschiedenis van het Vaderland, aan kleine hinderen verhaald,’ waarvan de eerste druk in 1851, en de tweede (door eene bekwame hand, na het vertrek des schrijvers naar Oost-Indië, aanmerkelijk verbeterd) in 1859, bij spijker, te Amsterdam, is verschenen. Welnu! Zoowel het werkje van den heer zeilmaker, als dat van den heer snellebrand, draagt duidelijke kenteekenen van ééne en dezelfde gedachte, namelijk: de zucht om de kennis der vaderlandsche geschiedenis toegankelijk te maken voor het hart en den geest der kleinen. Na aandachtige lezing van het boekje van den heer zeilmaker, waarmede wij nu alleen te doen hebben, leggen wij met genoegen de getuigenis af, dat hij, in het algemeen, den kindertoon zeer goed getroffen heeft en bewijzen heeft geleverd, dat hij, als praktisch onderwijzer, de behoefte zijner jeugdige medeburgers kent, en den trap hunner verstandelijke vermogens niet over het hoofd heeft gezien.

Wij zullen thans overgaan tot het mededeelen van enkele aan- en opmerkingen, die den Schrijver welligt kunnen te stade komen bij het bearbeiden voor de pers van eenen eventuëlen vierden druk, dien wij het lieve boekje van harte toewenschen.

Op blz. 3, lezen wij: ‘Alle menschen, die in Nederland

[p. 382]

geboren zijn en daarin wonen, heeten Nederlanders.’ Volkomen waar; maar deze definitie is in ons oog niet volledig, want zijn die menschen, welke uit Nederlandsche ouders, ja zelfs uit een' Nederlandschen vader en eene vreemde moeder in vreemde landen geboren zijn, volgens wetsduiding ook geene Nederlanders? En kan men niet in een vreemd land wonen, en toch Nederlander zijn en blijven?

Bij het verhaal van albrecht beiling, staat op pag 8: ‘Een koning, zoo als nu, regeerde er niet over ons land.’ De bepaling zoo als nu, geeft aanleiding tot dubbelzinnigheid, of heeft er in dien tijd een beter of slechter koning geregeerd dan nu? Wij zouden die drie woorden eenvoudig uitlaten, en ze vervangen door het woord ‘toen’ vóór het bijwoord ‘niet’ te plaatsen.

Op pag. 10, leest men: Toen jan van schaffelaar dit bemerkte, zeide hij: ‘Makkers! ik moet toch eens sterven. Door mijn (mijnen of mijn') dood kan ik u allen het leven redden;’ waarop de Schrijver laat volgen: ‘daarop zette hij de handen in de zijde en sprong naar beneden.’ - Wij weten wel, dat het heldenfeit van van schaffelaar meestal op deze wijze in de kinderwerkjes, met bijvoeging eener illustratie of prentverbeelding wordt voorgesteld; doch, wij voor ons, gelooven niet, dat van schaffelaar deze akrobaten (alias koordendansers-) houding zal hebben aangenomen. Tijd en lust zullen hem daartoe ontbroken hebben, en wij denken veeleer, dat hij, de armen in eenen boog van 70 graden, of daaromtrent, vooruit werpende, in eene gebogene positie naar beneden zal zijn gestort. Men ziet het: wij zijn vijanden van onjuiste of scheeve voorstellingen, al zijn die nog zoo mooi, vooral als men tot kinderen spreekt, die, in den regel, alles wat in hun boekje staat geschreven, voor goede munt aannemen.

Voorts, vinden wij op blz. 12: ‘Het ware geluk is zelden in paleizen te vinden.’ - Die arme vorsten! Het gaat met hen als met den eik van la fontaine in zijne wereldberoemde fabel: Le Chêne et le Roseau. Wij twijfelen er echter hard aan of dit aphorisme onder het bereik van het jeugdige oordeel valt. Wij willen van onze kinderen geene apen, vooral geene napraters vormen. Waarlijk, het schrijven van een boekje voor kinderen is zoo gemakkelijk niet als velen denken.

Van hugo de groot sprekende, zegt de Schrijver, op pag.

[p. 383]

23: ‘Nu kwam zijne dienstmaagd elsje van houwening,’ enz. Moet dit niet zijn: van houweningen?

Op bladz. 26, lezen wij driemaal het woordje nu, te weten op regel 14, 19 en 23. Deze onwelluidende herhaling had men kunnen vermijden, en wij dachten hierbij onwillekeurig aan de chevilles du père Adam, zaliger nagedachtenis.

Eindelijk, en hiermede nemen wij afscheid van het werkje van den heer zeilmaker, maakt de Schrijver, op blz. 29, gewag van ‘de zeehelden zoutman, bentinck en kinsbergen.’ De laatste naam moet stellig van kinsbergen zijn. Wij verheugen ons in het bezit van een eigenhandig geschrift van dien vaderlandschen held, in hetwelk hij zich zelven noemt: den Lt. Admiraal van kinsbergen. Betere autoriteit zal men wel niet behoeven.

Zutphen, 1860.

l.a.h.