Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Schets der Algemeene Geschiedenis. Een leer- en leesboek, (;) door Dr. W. Hecker. Derde herziene druk. Te Groningen, bij P. van Zweeden 1859. In kl. 8vo 112 blz. Prijs f 0,30.

Dat van een werkje, hetwelk de algemeene geschiedenis tot onderwerp heeft, over welke wetenschap wij reeds in Nederland een aantal bruikbare handboeken, schetsen en korte begrippen bezitten, in een betrekkelijk kort tijdsverloop, een derde druk verschijnt, zal in dit geval wel een blijk zijn, dat het hier en daar op onderscheidene scholen is ingevoerd, en niet zonder vrucht bij het onderwijs als doeltreffend hulpmiddel gebruikt wordt. Wij verklaren er met genoegen bij, dat wij bij ondervinding weten, dat het werk van Dr. hecker zich gunstig onderscheidt boven vele andere beknopte handleidingen van dien aard, en dat wij het gerustelijk kunnen aanbevelen, zoowel om zijn' degelijken inhoud, als om den kernachtigen en gekuischten stijl, die het tot sieraad strekt.

De voornaamste gebeurtenissen der wereldgeschiedenis, nu en dan afgewisseld door een' onpartijdigen blik op de verrigtingen en het karakter van groote mannen, zoo als lycurgus, solon, socrates, constantijn de Groote, mahomed, hendrik IV, gregorius VII, columbus, peter de Groote, karel XII, napoleon I, enz., worden er in 51 §§ behandeld, terwijl de 52ste paragraaf eene chronologische tafel der hoofdgebeurtenissen bevat.

Na eene duidelijke inleiding, vangt de heer hecker zijn geschrift aan, met eene korte geschiedenis der Israëlieten, en spreekt vervolgens over de voornaamste volken der oudheid: Egyptenaren, Phoeniciërs, Babyloniërs, Assyriërs, Mediërs, Perzen, Grieken en Romeinen. Hij vlecht in zijn verhaal vele wetenswaardige bijzonderheden over de godsdienst, de letterkunde en de staatsinstellingen dier natiën, en stipt de belangrijkste voorvallen, alsook de in hunne gevolgen zoo gewigtige oorlogen, als: de Trojaansche, de Perzische, de Peloponnesische, de drie Punische, enz., naauwkeurig aan. Hij eindigt

[p. 379]

zijne eerste afdeeling met eene zakelijke verklaring der groote volksverhuizing en den val van het Westersch-Romeinsche rijk in 476, toen odoacer, aanvoerder der Herulers, den laatsten schaduwkeizer romulus augustulus van den troon stiet, en zich zelven den titel gaf van koning van Italië.

In de tweede afdeeling behandelt de Schrijver de geschiedenis der middeleeuwen, en geeft aan het leenstelsel en de kruistogten de plaats, die zij met volle regt verdienen, wegens den onmiskenbaren invloed, dien zij gehad hebben op de lotgevallen en den staatkundigen toestand der Europesche volken. Hij vergeet hierbij niet te gewagen van de belangrijke uitvindingen, die de laatste 150 jaren der middeleeuwen, als den dageraad der beschaving, hebben aangekondigd, en welker gevolgen, onder het alwijze bestuur eener weldoende Voorzienigheid, na dien tijd zulk eene verbazende magt hebben uitgeoefend op den loop der wereldgebeurtenissen; wij bedoelen: het buskruid, de boekdrukkunst en het kompas.

In de derde afdeeling, die der nieuwe geschiedenis, zet de heer hecker zijne beschouwingen van het groote ontwikkelings-proces der wereldgebeurtenissen voort.

Hij bespreekt alsnu de ontdekking van Amerika, de Hervorming, den tachtigjarigen oorlog, den dertigjarigen, den zevenjarigen, de onafhankelijkheids-worsteling in de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, de Fransche staatsomwenteling, napoleon's grootheid en val, de Julij-revolutie, den Februarij-opstand, de verheffing van napoleon III, - zonder evenwel de voornaamste gebeurtenissen over het hoofd te zien, die in Nederland, Engeland, Duitschland, Rusland, enz., hebben plaats gegrepen, - en eindigt zijne merkwaardige schets met de krachtige uitdrukking, die wij, als op waarheid en ondervinding gegrond, gaarne tot de onze maken, namelijk: ‘dat de bijzondere (individuële) en de nationale welvaart op den duur alleen van wezenlijke kunde en bekwaamheid afhangen.’ Wij voegen er bij: domheid en bijgeloof kunnen eene poos prospereren: geleerdheid en verlichting zullen eindelijk over hen zegepralen. Wijsheid (kunde) geeft kracht; kracht is magt; magt brengt schoonheid (harmonie) voort: met deze edele trits zal de maatschappij hoe langer hoe meer de volmaakbaarheid nabij komen, en, zoo wij hopen, eindelijk bereiken.

Als eene kleine proeve van de, onzes erachtens, voortref-

[p. 380]

felijke wijze, waarop de Schrijver zijne gedachten weet in te kleeden, halen wij ten slotte eenige volzinnen aan, die in § 11, onder de rubriek ‘Socrates’ voorkomen.

‘Den sleutel tot alle wijsheid vond socrates in het opschrift van den delphischen tempel: Ken u zelven; hij hield het voor zijn duursten pligt, om te aller ure en tijd, in huis en op straat, door leering en voorbeeld meer dan door bespiegeling en berisping, het hart en gedrag zijner medeburgers te verbeteren en hun inzonderheid zuiverder begrippen van God en godsdienst in te boezemen. Wars van eer en roem, vereenigde hij een kring van weetgierige jongeren rondom zich, die hij door zijne zeldzame gave van vragen en opmerken tot zelfdenken en zelfkennis wist op te wekken, en bovenal tot de bescheiden overtuiging te brengen, dat ze weinig of niets wisten, dat kennis zonder deugd geen waarde bezit, en dat de waarde van beide niet in den schijn, maar in de daad alleen gelegen is. Voor zijn omgang en onderwijs ontving hij geen geld of giften en zijne leerlingen hingen hem met kinderlijke liefde aan, als den man, die de deugd niet enkel aanprees, maar ook zelf in 't leven beoefende en een voorbeeld was van eenvoudigheid, ingetogenheid en zelfbeheersching, zonder een zweem van zelfverheffing.’

De vele verdiensten van het werkje in aanmerking genomen, zullen wij Dr. hecker niet hard vallen over de verwaarloozing der regels, die in onze taal de verbuiging der vier eerste rededeelen beheerschen; wij mogen echter den wensch niet erzwijgen, dat de bekwame schrijver bij een' vierden druk dit gebrek verhelpe. Wij zeggen gebrek, omdat, onzes inziens, in een leer- en leesboek voor de scholen het individuële gevoelen, wat de toepassing der grammatica betreft, behoort plaats te maken voor de stipte opvolging van de meest gebruikte taalvormen.

Zutphen, 1860.

l.a.h.