Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Wijs en Dwaas; uit de Nalatenschap van wijlen Jan de Rijmer verzameld door J.J.A. Goeverneur. Groningen, Erven C.M.v. Bolhuis Hoitsema, 1860. Prijs f 1.

‘Wijlen jan de rijmer;’ - is jan de rijmer dan dood? - dus vraagt zeker menigeen bij het lezen van dezen titel, waaruit hij voor 't eerst, zoo geheel onvoorbereid, de treurmare verneemt.

Ja, hij is dood; de heer gouverneur geeft ons, zoowel als zijn' vriend leo, de verzekering dat hij niet alleen ‘voor goed dood,’ maar ook reeds ‘voor goed en wel begraven’ is. En de heer gouverneur is eene onwraakbare autoriteit in dezen: hij was jan's speciale vriend, van zijne vroegste jeugd onafscheidelijk met hem verbonden; deze beiden waren ‘zwei Seelen und eine Gedanke,’ ja meer, eene ziel en een hart. De heer gouverneur kan het dus wel weten of jan werkelijk deze wereld heeft verlaten, al is ook zijne onbekendheid met de oorzaak van jan's dood bevreemdend. Geen wonder, dat piëteit jegens zijn verscheiden vriend, die zoo vele liefelijke herinneringen bij hem had achtergelaten, met wien hij 's levens zoet en bitter had gedeeld; dat eene edele piëteit hem bewoog, aan leo's raad gehoor te geven, en uit de nagelaten papieren van den zaligen jan nog eens eene bloemlezing te gâren en den volke aan te bieden. Jan was in zijn tijd bij velen geliefd, die voorzeker gaarne het oordeel van leo zullen onderschrijven, en er nog wel een woordje van lof bijvoegen over jan's humor en poëtische gaven.

[p. 349]

En inderdaad, de hier bijeenverzamelde gedichten zijn wel geschikt om ons jan's ontijdig sterven nog meer te doen betreuren; daar het blijkt dat zijne krachten nog niet waren verflaauwd of zijn geest verzwakt. Jan had nog een helderen blik voor wat er omging in de wereld, en hij wist nog altijd den frisschen indruk, frisch en krachtig weer te geven. Vindt ge 't niet jammer dat de dichter van ‘Moderne Huishouding’ dood is? Hoor maar eens:

Mosjeu Musch zit op de goot,

Aan zijn zijde zit zijn gaaike.

‘Kom, schat,’ zegt hij, ‘geef me een poot,

Kraauw me kop 'reis, geef me een aaike.’

‘Eerstdaags bloeit de kerseboom

En dan gaan ook de erwtjes schieten;

Och, zoo'n lente is maar een droom;

'k Wil ze eens regt ter deeg genieten.’

Jufvrouw Musch zegt: ‘Lieve man,

Denk toch eerst wat aan je pligten,

En help, daar ik alleen 't niet kan,

Flink me, ons nestjen in te rigten.’

Mosjeu Musch zegt: ‘Och, wat nest!

't Oog op huis en broed te houën

En zoo verder al die rest,

Is de taak van joului vrouwen.’

Jufvrouw Musch zegt: ‘Foei, barbaar,

Moet ik sloven dan en zweeten,

En jij, luije flunderaar,

Wilt alleen van pretjes weten?’

Mosjeu Musch zegt: ‘Vrouw, 'k wil hier

Eens voor altijd je onderrigten:

Voor Mos Musch is het pleizier,

Voor jou, moêke, zijn de pligten.’

Maar ook de dichter van ‘Doe er 't Uwe toe;’ van ‘Mijn Kind;’ van ‘Ook nog Vuil in Huis?;’ van ‘Twee Beeldjes uit Italië,’ is eene rouwklagt waardig; hij die tevens, door voortreffelijke vertalingen uit heine, chamisso, schefer, geibel, burns, bewees, dat ook deze gave hem geschonken was. Hoe uitmuntend geslaagd is niet b.v. de vertolking van des laatsten John Barleycorn:

[p. 350]

 

Drie koningen in 't Oosterland,

 

Van magt en aanzien groot,

 

Die zwoeren met een heil'gen eed

 

Jan gersteman den dood.

 

 

 

Hij werd op d'akker ingeploegd,

 

Diep onder aarde en slijk,

 

En nu was - hielden zij 't er voor -

 

Jan gersteman een lijk.

 

 

 

Doch toen de lieve lente kwam

 

En milden regen gaf,

 

Verrees jan, tot hun grooten schrik,

 

Op eens weer uit zijn graf.....

Mogt jan de rijmer ook zoo herrijzen uit zijn graf: 't zou niet zijn tot onzen grooten schrik, maar tot onze groote blijdschap. Wie weet: de liefde - en de vriendschap ook - doet wonderen: misschien gelukt het den heer gouverneur den ouden vriend nog eens te bezweren in zijne sombere groeve en hem andermaal te doen optreden in de wereld der levenden. Of zoo niet, mogen wij er ons mede vleijen dat de geest van den ontslapene nu voortaan zal rusten op zijn achtergebleven vriend en eenigen erfgenaam? Zal hij ons jan's gemis vergoeden, door diens ter aarde gevallen lier op te heffen en te bespelen, als jan weleer? Wij hopen het: ongaarne zien wij iemand als jan uit de rijen onzer dichters verdwijnen, ook al vraagt hij onder dezen maar een nederig plaatsjen. ‘Pretentieus is hij nooit geweest,’ getuigt leo van hem, en ook deze rijmen komen dien lof staven. Hij vroeg niets dan ‘Vrij Spel’ met toonen en rijmen; wij zijn allen bereid hem, of zijn natuurlijken opvolger, die vrijheid te gunnen, met nederig verzoek er gebruik van te maken.