Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Vervolg op de Brieven en Uitboezemingen van den Ouden Heer Smits. Met 50 houtgravuren van Stam, naar teekeningen van J.C. d'Arnaud Gerkens. Te Arnhem bij D.A. Thieme. Te Gent bij W. Rogghé. Guldens-editie No. 7.
Waarnemingen en Waarheden, door Henry van Meerbeke. (Te) Amsterdam, (bij) gebroeders Binger, 1860.

‘De humoristen zijn er, in grooten getale, en vermenigvuldigen dagelijks.’ Zoo scheef melchior jaren geleden, in zijnen bekenden, ietwat hatelijken brief aan hildebrand. Wat zou de man wel schrijven, wanneer hij hetzelfde onderwerp in onzen tijd behandelde? Wij mogen wel zeggen, dat zijne ergernis over het aantal humoristen in zijnen tijd eene kleinigheid betrof, wanneer wij een' blik op onze dagen werpen. Ééne zaak is op den huidigen dag in denzelfden toestand gebleven; men schijnt ook nu nog niet precies te weten wat humor is. Wilt gij de proef nemen, lezer? Neem b.v. den Humorist, of het humoristisch album; indien in tijdschriften met zulke namen geen

[p. 300]

humor te vinden is, waar zal men ze dan zoeken, niet waar? Toets nu den inhoud van het eerste het beste nommer van zulk een tijdschrift aan de definitie van den grooten jean paul richter: ‘Humor ist das Romantisch-Komische, das umgekehrt Erhabene, worin das Endliche auf das Unendliche, der Verstand auf die Idee angewand wird.’ Het kan niet anders, of gij zult tot resultaat van uw onderzoek verkrijgen, dat óf jean paul óf de schrijvers en redacteurs onzer humoristische tijdschriften niet weten wat humor is.

Ik acht mij noch bevoegd, noch geroepen, om in zulk eene gemoedelijke quaestie uitspraak te doen. Niet bevoegd, omdat ik als eerlijk man betuigen moet, dat ik niet weet, wat de juiste definitie van humor is; niet geroepen, omdat ik op dezen oogenblik geene andere taak te vervullen heb, dan het lezend Nederlandsch publiek aandachtig te maken op de uitgave van een paar werkjens, te regt of te onregt door evengemeld publiek onder 't genre humor gerangschikt. Was ik een pessimist als melchior, of een man van de contramine, ik zou mijn best doen, om te bewijzen dat beide deze boekskens volstrekt niet humoristisch zijn, maar aangezien ik beide genoemde hoedanigheden (zoo dikwijls voor een sieraad in den recensent gehouden) mis en dewijl daarenboven de schrijvers der beide boekjens, de onbescheidenheid niet hebben van hun werk humoristisch te noemen, - zoo zal ik, instemmende met het publiek (dat evenmin precies weet wat humor is, als ik), deze boekjens humoristische noemen, en ze als zoodanig aanbevelen.

Aanbeveling, deze verdienen ze beide, zoowel het werk van den alombekenden Ouden Heer, als van den onbekenden (pseudonymen?) henry van meerbeke; beider genre van humor heeft veel gemeenschappelijks, maar in de uitvoering is eenig verschil. De Oude Heer wint het in vele opzigten van zijn waarschijnlijk jeugdiger mede-humorist in de behandeling van zijne onderwerpen; de ander heeft ditmaal - smits is in dit deeltjen meest een reizende humorist - in de keuze zijner onderwerpen veel voor. De laatste zal daardoor meer onder het bereik van het groote publiek zijn. De Oude Heer schetst met meesterhand dingen, waarin niet allen in den lande belang zullen stellen; van meerbeke is de veelbelovende aankomeling die zijnen lezer inleidt in kringen, waarin

[p. 301]

allen te huis zijn. De oude heer is piquanter, de ander natuurlijker, en toch toont de eerste eene kennis van het menschelijk hart, en van den weg welke er naar toe leidt, welke den laatste vreemd is; de oude heer is satyricus, maar zijne satyre betreft meer het wezen der zaken; henry van meerbeke is satyricus, maar zijne satyre geesselt meer den vorm.

Ware ik een plutarchus, ik zou mijn paralel voortzetten, maar ik doe dit niet, uit vrees van even vervelend te worden, als plutarchus door de gymnasiasten bevonden wordt.

Het Vervolg op de Brieven en Ontboezemingen, zoowel als de Waarnemingen en Waarheden mag ik beiden ten ruimste aanbevelen.

Oude heer smits! erger u niet, dat ik uw werk tegelijk met het werk van eenen aankomeling in uw genre aangekondigd en daarmede vergeleken heb; ik hoop dat gij het mij zult toestemmen dat hij zulks waardig is.

Mijnheer van meerbeke! duid het mij niet ten kwade, dat ik u in gezelschap van hem, die aan het hoofd staat der tegenwoordige, Nederlandsche beoefenaars van uw genre, bij het publiek heb ingeleid; ik heb het niet gedaan om u in zijne schaduw te stellen, maar om te toonen, dat uw naam nu reeds niet zonder eere naast die van den geestigen redakteur des Spectators mag worden genoemd. Gij kunt nog veel van hem leeren; neem echter niets van zijne veelschrijverij over; want dit is de voorwaarde op welke ik meen dat gij vorderingen zult kunnen maken.

Wanneer men niet op den titel van No. 7 der Guldens-editie las dat d'arnaud gerkens het van houtgravuren voorzien had, zou niemand de hand eens geestigen teekenaars in de illustratie herkennen. Wanneer iemand de lithographie voor de Waarnemingen en Waarheden beziet, zal hij zeker lang moeten kijken, eer hij ze mooi vindt.

d.