Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Oostenrijk. Geheime Geschiedenis der Oostenrijksche regering. Bewerkt naar authentieke bescheiden, door Alfred Michiels. Uit het Fransch. (Te) Amsterdam, (bij) P.M. van der Made, 1859.

Wanneer eene natie in eenen tijd van verlichting en vooruitgang niet in het streven harer medevolkeren deelt, maar de duisternis lief heeft boven het licht, en zich met alle kracht tegen elken vooruitgang verzet, dan is zij in het oog van alle weldenkenden een treurig verschijnsel. Dit mag dan ook van Oostenrijk met alle regt gezegd worden; het heeft eene treurige rol gespeeld in het groote drama der wereldgeschiedenis en het speelt die nog. Om dit te kunnen inzien heeft men maar een handboek voor de algemeene geschiedenis op te slaan, en voor het tegenwoordige de nieuwsbladen na te gaan. Overal, op weinige uitzonderingen na, staat de Oostenrijksche politiek, zoo de inwendige als de naar buiten werkende met eene zwarte kool gebrandmerkt. Arm volk, dat dus genoodzaakt is tot eigen schade en schande, in alles het vloekwoord van

[p. 275]

onzen tijd reactie in zijn banier te dragen! Arme natieën, die tegen haren wil en geest, slagtoffers zijn eener middeneeuwsche politiek!

Die politiek, zij is geschandvlekt, maar niet genoeg; Oostenrijk staat bekend als de tegenwerker van verlichting en vooruitgang, - maar niet genoeg; de Oostenrijksche regering is berucht wegens de wijze, waarop zij natieën, die ter noodlottiger ure onder haar bewind zijn gekomen, onderdrukt, - maar niet genoeg, men kent haar als een werktuig der jesuiten, - maar niet genoeg.

Men heeft Oostenrijk nog niet in al zijne onwaardigheden leeren kennen, omdat tot nu toe Oostenrijk zich over zijne eigen geschiedenis heeft geschaamd, en haar zooveel mogelijk geheim gehouden en verknoeid heeft. Een man in deze zaak van het grootste gezag, de bekende hormayer, die gedurende 25 jaren archivaris te Weenen was, noemt de geschiedenis van Oostenrijk, zoo als men ze tot nu toe heeft voorgesteld: ‘een besteld werk en eene afgesproken fabel.’

En welke was de regering die zoo iets durfde bestaan? Het was het Habsburgsche huis, dat aan Oostenrijk, op een paar uitzonderingen na, een reeks van tyrannen schonk. Het was het Habsburgsche huis, of liever gezegd, de daemonische magt, aan welke zijne vorsten zich verpand hadden - de jesuiten.

In het werk dat wij aankondigen wordt ons Oostenrijk voorgesteld, zooals het werkelijk is. Onkundige maatregelen van het bestuur der Oostenrijksche archiven hebben vooral den schrijver in staat gesteld eenen arbeid als dezen te volbrengen.

Het is een zuiver historisch werk, waarvan, volgens de eigen woorden van den heer michiels, geen volzin, zelfs geen deel daar van, niet op feitelijk, onomstootelijk bewijs steunt. Naauwgezette studie kon alleen den schrijver in staat stellen eene geschiedenis als deze te schrijven.

Het is eene geschiedenis van de vreesselijkste gruwelen welke ons hier wordt voorgesteld. Niet onjuist zou men ze kunnen betitelen: de geschiedenis van den invloed door de jesuiten op het Oostenrijksche regeringshuis uitgeoefend. Niet weinig wekt het ook hier wederom onzen afschuw, dat eene vereeniging, welke zich vermeet zich naar den eenigen stichter des christendoms te noemen, in naam van haren groo-

[p. 276]

ten Meester gruweldaden volvoert welke niet alleen onchristelijk, maar onmenschelijk, duivelsch moeten genoemd worden. Niet weinig treft het ons ook weder in de Geheime Geschiedenis der Oostenrijksche regering te zien, tot welke rampzalige gevolgen dweepzucht en geestdrijverij kunnen leiden.

Merkwaardig in alle opzigten is het werk van michiels; merkwaardig vooral in onze dagen, in welke zoo vele oogen op Oostenrijk gevestigd zijn. Daarenboven zal het een boek van blijvende waarde zijn; daarvoor zijn ons de degelijke inhoud, en de uitmuntende vorm waarborgen.

De vertaling met voorkennis van den schrijver ondernomen is getrouw en vloeijend. De uitgave, wanneer men den goedkoopen prijs niet uit het oog verliest, net. Het spijt ons, dat de heer van der made ons het gelithographieerd omslag voor het complete werk onthouden heeft. Wij hadden het misschien kunnen prijzen, en daarenboven geen oncompleet exemplaar in onze boekenkast behoeven te zetten.

D.