Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Kerkhistorisch Archief, verzameld door N.C. Kist en W. Moll, Hoogleeraren te Leiden en Amsterdam. Tweede deel. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen, 1859. (Laatste stuk) Prijs f 2,05.

Door een ieder die niet geheel vreemdeling is op het gebied der kerkelijke geschiedenis, wordt het hier aangekondigde werk met eere genoemd. Reeds sedert een dertigtal jaren geredigeerd eerst door de Hoogl. roijaards en kist, later door kist en moll, is het eene verzamelplaats van vele hoogst belangrijke stukken over de geschiedenis der christelijke kerk, vooral in ons vaderland, en menig oud papier of perkament begraven in het stof van kerkelijke en stedelijke archieven, is daardoor bekend geworden tot groot nut voor de wetenschap.

De voor ons liggende aflevering bevat stukken van onderscheiden aard: Het eerste en voornaamste is dat over de Hervormde, thans vereenigde Protestantsche gemeente van

[p. 152]

Curaçao, door s. van dissel, predikant aldaar. Al wat de oude documenten dier gemeente wetenswaardigs bevatten, is daarin opgenomen en te meer is het van belang dewijl de meeste dier documenten reeds half vergaan zijn en na eenige jaren geheel in stof zullen zijn overgegaan.

Algemeen bekend is het, dat de Hervormde en Luthersche kerken in West-Indië tot ééne Protestantsche kerk zijn vereenigd. Wij lezen in v.d.'s stuk op welke wijze dit in 1824 heeft plaats gehad. Wij vinden er de namen en handelingen der Curaçaosche predikanten, de lotgevallen der gemeente, hare inrigting, bestuur, armverzorging enz. en menig lezer zal misschien zich verwonderen als hij bevindt, dat die gemeente nog tegenwoordig zoo belangrijk is, bestaande nl. uit ruim 2000 leden.

De redacteur n.c. kist, schrijft in eene noot aan deze verhandeling toegevoegd: ‘Wat over de Curaçaosche gemeente hier geleverd is, moge dan ook eene opwekking zijn voor velen om toch den schat, die in menig kerk-archief nog verscholen ligt, aan het licht te brengen, en al is het in kort bestek, de geschiedenis hunner gemeente te geven.’

Mr. h.o. feith, archivaris der provincie Groningen, deelt een stuk mede uit het archief te Groningen, waaruit blijkt hoe nog in 1648 de R.C. bevolking te Gemert, in Noord-Braband de Hervormde prediking met geweld keerde.

Prof. n.c. kist, levert ons in johanna otho en karel utenhove, eene bijdrage tot de Hervormings-geschiedenis van Gend; bespreekt in een volgend stuk het werkje van b.d. cassius, een' zijner voorgangers als predikant te Zoelen, over den treurigen ondergang der Hervormde kerk in Polen; en deelt vervolgens de geschiedenis mede der Zoelensche gemeente waarop hij bijzondere betrekking had, als zijnde daar van 1818 tot 1823 predikant geweest.

Kleinere bijzonderheden de geschiedenis betreffende, deelt h.q. janssen, pred. te St. Anna ter Muiden mede, uit een onuitgegeven handschrift, en wederom n.c. kist uit het kerkeraadsboek der Herv. gem. te Weesp, aangaande balthazar bekker, en uit het stedelijk archief van Leiden, aangaande caspar coolhaas en everhardus van bommel.

De twee laatste stukken zijn: Beschrijving van de zegels en zinnebeelden der Ned. Hervormde kerken door n.c.k.

[p. 153]

en: naamlijst van Ned. Herv. gemeenten waarbij sedert 1795 of vermindering of opheffing van predikantsplaatsen heeft plaats gehad, medegedeeld door Ds. de waldkirch ziepprecht.

Het zou dwaasheid zijn van aanbeveling te spreken van een werk als het Kerkhistorisch Archief, dat niet voor het groote publiek is geschreven, maar aan den beoefenaar van de kerkelijke geschiedenis als een onmisbaar wetenschappelijk werk bekend is. Maar wij willen deze aankondiging niet besluiten zonder, althans met een enkel woord, te herinneren aan het groot verlies dat dit Archief heeft geleden door den dood van den Leidschen hoogleeraar n.c. kist, van wiens onvermoeide werkzaamheid nog deze laatste aflevering de blijken draagt. Hij was het die voor dertig jaren met den Utrechtschen hoogleeraar roijaards dit ‘Kerkhistorisch Archief’ begon uit te geven, die het versierde door een groot aantal stukken van zijne hand en door dezen en anderen arbeid zich jegens de wetenschap hoogst verdienstelijk maakte. Met eere werd zijn naam in verband met de kerkelijke geschiedenis, vooral die onzes lands genoemd, zoowel in ons vaderland als in den vreemde. De Leidsche hoogeschool verliest in hem een grondig geschiedvorscher. Hij overleed in December des jaars 1859.

H.

b.