Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

De Jonkvrouw van Heimerstein. Historisch romantische schets uit het begin der 13de eeuw. Ontleend aan de geschiedenis van het Bisdom van Utrecht, ten tijde van Bisschop Otto II van der Lippe, door Johannes Clemens, 1 deel, gr. 8vo. 184 pag. met gesteendrukten titel en vignet. Rotterdam, P.C. Hoog, 1858. Prijs f 2.00.

De naam van clemens heeft in onze letterkunde een ‘guter

[p. 136]

klang.’ Eenmaal door den te vroeg ontslapen onderwijzer van het nederige Gemonde gedragen, herinnert hij ons menige bevallige en keurige bijdrage, waarmeê onze oorspronkelijke litteratuur verrijkt werd in de dagen toen kneppelhout als klikspaan, beets als hildebrand en hasebroek, als jonathan bekend waren. Met deze toch gaf de eenvoudige schoolmeester van een bijna onbekend Meijerijsch gehucht den schok, die onze letterkunde vrij maakte van de slaafsche banden, waarin een bijna algeheel gemis aan oorspronkelijke denkbeelden, en eene verregaande zucht om de toongevers in het buitenland na te volgen, onze auteurs en dien ten gevolge ook ons lezend publiek gekluisterd hielden. Clemens was een van die weinigen die den moed hadden om oorspronkelijk te wezen, en hun eigen aanleg en eigendommelijk talent te ontwikkelen op een tijdstip toen onze vaderlandsche letterkunde kwijnde en dreigde onder te gaan, omdat de vertaalwoede en de zucht om uitheemschen wansmaak te huldigen, haar een sterfbed zonder eer en een smadelijken dood hadden voorbereid.

Op den naam af, nam ik dus dit tamelijk goed uitgevoerde, niet al te lijvig boekdeel met eenige voorliefde ter hand. Maar eilacy! ‘'t nomen sit omen’ zag ik ook hier weer deerlijk miskend. Het deed mij genoegen toen ik later uit goede bron vernam, dat de schrijver van de ‘Jonkvrouw van Heimerstein’ met mijn Gemondeschen schoolmeester niets gemeens heeft dan den naam en welligt onder diegenen behoort, die een mijner lievelingen onder onze oorspronkelijke schrijvers, niet eens hoorde noemen. Ware hij diens zoon of bloedverwant geweest, ik had den auteur van dit boek gewezen op den naam dien hij droeg en op zijne verpligting om dien ook in eere te houden, waar hij als letterkundige optrad. Dan moest het ‘et tu brute!’ mij stellig van de lippen.

Nu blijft mij niets te doen overig als op het oude, door mij zooveel malen aangeslagen aambeeld voort te hameren, en met het oog op dit boek den heer johannes clemens te begroeten als een vennoot der firma van buren schele en Co. Ik zal mij niet verledigen dit romannetje in het breede te bespreken of in détails den inhoud voor u te ontwikkelen. 't Zij den lezer der Vaderl. Letteroefeningen genoeg te weten, dat zij hier een boekske voor zich hebben 't welk het midden houdt tusschen een histo-

[p. 137]

rischen en een ridderroman. 't Gewone recept is gevolgd, moord en brand, schaking, eene fiere jonkvrouw, een nobele ridder en een laaghartige monnik, een steekspel en eene ontvlugting, maaltijden en veldslagen, enfin, 't is een boek in den geest, zoo als de firma ze levert, uitmuntend geschikt om.... juist te bevorderen, wat blijkens zijn voorwoord, de auteur heeft getracht te vermijden.

‘Tegen den historischen roman’ zoo schrijft hij, ‘heeft lang een groot ver- (voor-) oordeel bestaan, daar sommigen hem voor de ware kennis der geschiedenis als hoogst nadeelig hebben uitgekreten. Het valt niet te ontkennen, dat er vele romans bestaan waarin men de geschiedenis jammerlijk verminkt en vervalscht heeft, maar vooral in de laatste jaren is onze letterkunde met voortbrengselen in dit genre verrijkt, waaruit duidelijk blijkt, dat waarheid en verdichting zeer goed vereenigd kunnen worden, zonder dat de eerste eenigzins in hare regten verkort wordt. Door mij althans werd het als een heiligen pligt geacht de geschiedenis op den voet te volgen en heb ik het romantisch gedeelte als bijzaak beschouwd, als het kleed dat slechts aan het ligchaam een behagelijken vorm moet geven.’

Wij willen op zijne verzekering gaarne aannemen, dat de auteur getracht heeft te voldoen aan den pligt, dien hij als heilig beschouwt; onzes erachtens was die vervulling echter boven zijne kracht en moet ook zijn roman gerekend worden tot dezulken, die waar ze voor eene zuivere kennis van onze geschiedenis en de gewoonten en levenswijze onzer voorouders nadeelig zijn, geacht moeten worden onze oorspronkelijke letkunde in geen enkel opzigt te verrijken, want zelfs alléén als letterkundig product beschouwd, laten inkleeding, taal en stijl te veel te wenschen over, dan dat wij ook ten dien opzigte geen afkeurend oordeel over dezen arbeid zouden moeten uitspreken.

De heer hoog leere toch als vele zijner confraters, dat het niet genoeg is, wanneer men maar ‘uitgeeft;’ want dat in onze dagen de eer onzer letterkunde ook aan den boekhandel eischen stelt, die àllen dringen moeten toch goed toezien op wàt zij uitgeven! Een ‘goede inhoud is alleen’ eene ‘goede uitvoering’ waardig.

O. Aug. 1859.

l. - e.