Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

[p. 132]

Stille Waters, door de Schrijfster van de Cressy. Uit het Engelsch. 2 deelen. In gr. 8vo. 448 blz. Prijs f 5,00.
De Cressy. Een verhaal door de Schrijfster van Stille Waters. Uit het Engelsch. 2 deelen. In gr. 8vo. 362 blz. Prijs f 4,00. Beide met gelithographiëerden titel en vignet. Te Utrecht, bij B. Dekema, 1859.

De verklaring ‘chaque mère en permettra la lecture à sa fille’ mag gerustelijk op deze beide werken, van eene ons onbekende Engelsche schrijfster, worden toegepast. Zelden kreeg Ref. een paar romans in handen, die hij, als deze, zoo uit innige overtuiging en in 't volle bewustzijn van aan hare waarde in geen enkel opzigt te kort te doen, onder de ‘doodonschuldige, ligte en onschadelijke’ lectuur rangschikken kan. Als ge wat veeleischend zijt omtrent wat gij leest, zult ge stellig deze deeltjes ‘vrij sopperig en waterachtig’ noemen en wanneer ge een roman bezigt als een middel om een verloren uur op eene niet al te onaangename wijze te dooden, tien tegen een, of wanneer ge er de proef meê neemt, zullen deze producten d'outre mer, bij uitnemendheid geschikt blijken om u zachtkens te doen indommelen.

‘Stille Waters’ houdt het midden tusschen een verhaal voor de aankomende jeugd en een roman voor volwassenen. 't Eerste deel doet u een blik werpen in 't intime leven van zulke wijze wonderkinderen, als die ik de vrijheid neem onuitstaanbaar te vinden, kinderen met ‘zedelijke’ en, och lacy! ook bij wijlen met zulke vleeschelijke principes, dat ze bij mij een oud spreekwoord van vader cats onwillekeurig in 't geheugen riepen. Wanneer ge in het tweede deel met die kinderen als volwassenen kennis maakt, dan komt ge bij eenig nadenken stellig tot de conclusie, dat de auteur eveneens vreemdeling blijkt in 't hart en 't karakter van den ontwikkelden, beproefden en strijdenden mensch, als ze vroeger in geenen deele t'huis bleek in de kleine kinderwereld, die zij 't waagde tot zelfs in de minste détails te schetsen.

Tot zooverre ‘Stille Waters’ waarover ik een bepaald afkeurend oordeel uitspreek. Wat ‘de Cressy’ betreft, ik wil dezen roman den vrij middelmatigen lof gunnen, dat hij beter is dan zijn voorganger, wat echter niet in zich sluit, dat hij

[p. 133]

onder de goede romans mag gerekend worden. Integendeel, ik verklaar volmondig dat de Engelsche litteratuur evenmin schade zou geleden hebben, wanneer dit boek nimmer geschreven was, als dat de onze bij de vertaling gebaat is.

Maar in ‘de Cressy’ heeft men ten minste met volwassen menschen te doen en wordt ge behalve met den ‘gebrekkigen walter’ niet met kinderen geplaagd, die álles wezen kunnen en ook álles zijn behalve kinderen. In weerwil van mijne weinige sympathie voor dezen arbeid wil ik toch niet ontkennen, dat het thema gelukkig gekozen is. Jammer maar, dat een erg middelmatig talent (indien die beide woorden ooit zaâmgekoppeld kunnen worden), 't zich ter bewerking koos. Lionel de cressy is een gefortuneerd jong edelman, die toevalligerwijze kennis maakt met, en liefde opvat voor eene weeze - kathleen mortimer - die in 't maatschappelijke leven zoo wat de positie bekleedt van een tusschending tusschen eene vriendin van den huize en eene jufvrouw van gezelschap. Bovendien heeft de jonge dame nog het voorregt eenige fatsoenlijke, maar doodarme en uit dien hoofde op de maatschappelijke ladder eenige treden afgedaalde bloedverwanten te bezitten. De positie van het meisje zijner keuze zelve zou de hooghartige lionel nog kunnen overzien, maar waar kathleen een meer dan gewoon penchant voor hare familie toont weegt dit bezwaar hem dusdanig, dat het de bekentenis zijner liefde op zijne lippen terug houdt, hoewel zijne daden en blikken reeds sedert langen tijd bewezen, dat het jonge meisje hem verre van onverschillig was. De figuur van de cressy had, waar een degelijk talent zich aan de schildering van dit karakter wijdde, belangwekkend kunnen worden; nu echter kwam telken male het denkbeeld bij ons op, dat de schrijfster te verre beneden haar onderwerp gebleven was, dan dat men 't niet bejammeren moest, dat een wezentlijk interesant thema in zulke handen gevallen was.

Voor zoover 't oorspronkelijke. Met den vertaler - beide romans zijn blijkbaar door dezelfde hand in onze taal overgebragt - heb ik nog niet afgerekend. De ‘Stille Waters’ zal ik echter niet in oproer brengen, een ander deed het reeds vóór mij (nieuwe Recensent 1859, no. 4 pag. 194-197), ‘de Cressy’ wil ik echter nog eens openslaan, ten bewijze dat de vertaler stellig te vroeg de schoolbanken verlaten heeft.

[p. 134]

Nimmer kwam mij iets in handen, 't welk zoo duidelijk bewees den arbeid van een brekebeen te wezen, als deze beide uitgaven van den heer dekema.

De vertaler heeft volgens 't voorberigt ‘the tale’ zoo los mogelijk gepoogd over te gieten (?) Hoe losser, hoe liever, maar dan moet men ten minste de taal kennen, waarin men ‘los’ schrijven wil. Daar hebt gij bijv. 't gebruik van de voornaamwoorden ze en zij; mij en me, nooit zag ik ten deze iemand dus tegen de eerste en meest bekende taalregels zondigen. Dat gedurig wederkeerende ‘Menheer’ moge los wezen, maar ik neem de vrijheid van 't alles behalve mooi te vinden. 't Overbrengen van de namen der Londensche pleinen en straten in puur Hollandsch, klinkt ook alles behalve goed en scheen mij bij wijlen erg belagchelijk. Wanneer ik op pag. 36, 1ste deel lees: ‘Ik zal de advertenties voor gouvernantes lezen gaan’ vindt ik die constructie even ellendig als de zin die mij toevallig op de volgende bladzijde in 't oog valt, omdat ze luidt: ‘Maar de bezwaren tegen uwe tegenwoordige positie zijn gelderder dan ooit, nu in Londen het saisoen aanvangt; en wilt ge eene gouvernante wezen (worden), dan zal het gemakkelijker zijn, eene plaats te vinden nu je zoo pas van het onderrigten afkomt etc. Behalve de allerslordigste woordenkeuze, blijkt het uit dezen volzin ten duidelijkste, dat de vertaler de in de taal der beau monde bekende ‘season,’ met een der vier jaargetijden verwart. Hoe ‘een bevallige lach’ uit iemands oogen spreken kan (pag. 43), verklaar ik niet te begrijpen, terwijl 't mij ook duister is waarom de vertaler op dezelfde pag. Gent als Ghent spelt. Niet minder boven mijn begrip is 't op pag. 75 verhaalde en later nog eenige malen herhaalde feit van een knaap die een hond en andere figuren uit kiezelsteen sneed. ‘Gebrekkelijk’ voor ‘hulpbehoevend’ is ook geen keurig gekozen woord (pag. 46). Van ‘schichtige’ paarden, heb ik wel eens, maar van schiftige nimmer gehoord (pag. 50). Eene gefluisterde verzekering zijns tantes (pag. 59) en door in plaats van voor iets wijken (pag. 57), zijn uitdrukkingen die weinig taalkennis verraden. ‘Coquête’ voor Coquette (pag. 65) bewijst ook dat de heer vertaler het Fransch niet ten volle meester is. Heel leelijk vind ik ook de kennisgeving, dat helena enmore een kind was, werwaarts men zich aangetrokken gevoelde (pag. 98), zoowel als ik de vraag aan eene gouvernante

[p. 135]

omtrent hare vorige conditie's gedaan, al heel mal zou vinden, wanneer ik ze hoorde voordragen in den vorm die mevrouw irvine tegenover kathleen bezigt, als ze de woorden gebruikt: ‘Mag ik wel vragen of u te voren reeds uit geweest is? (pag. 136). Hoe men eene ziel verslagen en tot eene slavin maakt’ (pag. 151) is mij niet regt duidelijk, zoo min als hoe iemand er toe komen kan, om in plaats van kalm ‘kalmpjes’ te schrijven (pag. 166).

Maar genoeg; met deze staaltjes alleen aan het eerste deel van de Cressy ontleend, wil ik deze beoordeeling besluiten. Met het tweede is 't niet beter gesteld en aan Stille Waters werd zoo mogelijk nog minder zorg besteed. Wij mogen dus evenmin de keuze als het werk van den vertaler prijzen.

Had de heer dekema voor eene betere correctie en wat minder, - niet misteekende - maar miskleurde vignetten gezorgd, wij zouden 't zwijgen dat de door hem bepaalde prijs voor deze boekdeelen veel te hoog is.

Nog iets voor den vertaler. In 't voorwoord van ‘de Cressy’ verklaart hij: ‘Ik heb de Engelsche motto's in stede van in vertaalde kreupelrijm, terug gegeven door - echt Hollandschen. Voor hoofdstuk VI 1ste deel vond ik echter een couplet van dante in oorspronkelijk Italiaansch; voor hoofdstuk VIII een van goethe in het Hoogduitsch; voor hoofdstuk IV 2de deel weêr een van goethe; voor hoofdstuk VII een van metastasio in 't Italiaansch, zoowel als voor hoofdstuk XI, terwijl een fragment uit een brief van friedrich perthes de stoffe voor 't motto van het XIIIde hoofdstuk leverde. In hoe verre dante, goethe, metastasio en perthes ooit echt Hollandsch met Duitsche en Italiaansche woorden konden schrijven is eene vraag, die wel boven 't mijne, maar zoo ik hoop niet boven des vertalers begrip wezen zal.

O. Aug. 1859.

l. - e.