Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

De Handelingen van Sir James Brooke op Borneo, getoetst aan de officiële Engelsche bescheiden en de bestaande tractaten. Door D.C. Steyn Parvé. (Te) Haarlem, bij J.J. Weeveringh, 1859. Prijs f 3,25.

Dit werk van den heer steyn parvé zal aan velen die zich omtrent de veel besprokene zaak van Sir james brooke op de hoogte willen stellen, zeer welkom zijn. Niettegenstaande de in een onzer tijdschriften gemaakte opmerking juist is, dat het werk sporen draagt van overhaaste bewerking, zoo bevat het toch zeer veel wetenswaardigs, veel belangrijks, dat tot heden nog niet bekend was, terwijl het aan zijn

[p. 130]

doel beantwoordt, een resumé van het gebeurde geeft, en een overzigt levert van de handelingen van Sir james brooke, van het Nederlandsch en van het Engelsch gouvernement.

Na eene inleiding welke zeer belangrijk is en zich zeer goed lezen laat, maar waarop wij de aanmerking maken dat zij wel wat uitvoerig is voor een werk als dit, komt de schrijver op bladzijde 115 tot de eigenlijke historia morbi; hiermede toch kan de mededeeling der handelingen van brooke zeer goed vergeleken worden. Iemand is gestorven, de geneesheeren maken met veel geleerdheid een verslag van de ziekte des overledene, maar de man is en blijft dood. Oppervlakkig beschouwd, dient dit verslag tot niets, maar voor hen, die nadenken blijkt spoedig, dat het van het grootste nut kan zijn bij de behandeling van volgende patiënten. Alzoo ook hier: de beruchte Serawaksche kwestie is naar ons inzien voor Nederland niet meer te herstellen, maar hetgeen daarbij heeft plaats gehad kan - en wij hopen hartelijk dat dit zoo zijn zal - onze hooge regering een waarschuwend voorbeeld zijn bij volgende gevallen; de in dit werk vervatte herinneringen, wenken en raadgevingen mogen daartoe medewerken.

De heer steyn parvé teekent ons brooke af als een chevalier d'industrie, en naar wij gelooven, met volle regt; niettegenstaande lord palmerston hem eenen eerzamen man noemde die de achting zijner landgenooten verdient. Gelijk ons de nieuwsbladen gemeld hebben, en wij wederom in dit werk zien kunnen, schijnt dit laatste echter in 't geheel niet het algemeen gevoelen in Engeland te zijn; daarvoor hebben wij alleen de debatten over deze zaak in het parlement na te gaan. Eene andere zaak is het, waaraan de voor ons betreurenswaardige loop der zaken te wijten is. Heeft de Engelsche regering schuld aan het gebeurde, en heeft zij het tractaat van 1824 willen schenden? Of zijn de artikelen van dat tractaat voor tweederlei uitlegging vatbaar, en is hierin de schuld van het gebeurde te zoeken? Of is alles te wijten aan de onkundige maatregelen onzer regering na het gebeurde? Of is misschien eene over 't geheel verkeerde houding van ons koloniaal bestuur de oorzaak daarvan? - Wij gelooven dat op al deze vragen, zoo al niet geheel, dan toch voor een gedeelte een bevestigend antwoord moet

[p. 131]

gegeven worden. De Engelsche regering heeft den geest van het tractaat, ongetwijfeld niet bij vergissing voorbijgezien en zich aan de letter vastgeklampt, en wij zijn eigenlijk maar half overtuigd, wanneer de heer steyn parvé beweert, dat de vestiging van de Engelschen op Borneo met onze territoriale aanspraken en regten onvereenigbaar is. De handelwijze onzer regering, en de vertoogen van onzen gezant te Londen waren grootendeels dien ten gevolge zwak, en onze weinig vrijzinnige koloniale politiek, in Nederland veel bestreden, in het buitenland geminacht, verbeterde den stand der zaken niet. Echter moet het ook erkend worden, dat sommige feiten zich ongelukkigerwijze bij het geheel voegden, en waaraan, behalve brooke, niemand schuld had. Bij den vreesselijken moord b.v. op 1500 à 2000 Dajakkers op den 30sten Julij 1859, was het Engelsche bestuur door den fortuinzoeker totaal misleid, en had hij door list op zulk eene wijze aan zijne wraakzucht voldaan, of minstens zijne eigen belangen laten behartigen, onder den schijn van eene zaak ten algemeenen nutte te bevorderen.

Hoe het ook zij, de Engelsche radjah van Serawak is ter ziele, en zijn neef is thans aan het bestuur van het landschap, dat door wettelijken roof in bezit genomen is. Wij gelooven, zoo als wij reeds zeiden, dat deze zaak voor ons onherstelbaar is. Maar er is nog meer te verliezen, waakzaamheid, en behoedzaamheid in het bestuur onzer koloniën, eene wijze, bedachtzame, maar vast besloten pligtvervulling van de hooge ambtenaren, in wier handen dat bestuur berust, en vooral ook een afstand doen van de groote karigheid, waarmede onze koloniën behandeld worden, kunnen alleen ons vrijwaren voor verdere schade van dezen aard.

De schrijver heeft de officiële bescheiden, waaraan hij de handelingen van Sir james brooke toetst achter zijn werk laten drukken, eerst de oorspronkelijke, Engelsche stukken, en daarna in 't Hollandsch vertaald. Het laatste zou naar onze meening voldoende zijn geweest.

De uitgave is wat papier en letter betreft keurig, maar de correctie laat nog al wat te wenschen over.