Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

[p. 125]

Krijgsgeschiedenis van den nieuweren tijd (1792-1856) of de ontwikkeling der strategie in de XIX eeuw. Naar het Hoogduitsch van W. Rustow, door L.C. de Fremery, Eerste Luitenant der Infanterie bij de Koninklijke Militaire Akademie. Te Groningen, bij P. van Zweeden, 1859. In 8vo, 920 pag. Prijs f 8,70.

De negentiende eeuw mag met regt onder de merkwaardigste perioden der geschiedenis worden gerekend, en wij, hare kinderen, mogen dankbaar zijn voor het vele goede dat in haar is tot stand gebragt, zoo wat het wetenschappelijke, als wat het staatsburgerlijke betreft. Latere tijden zullen waarschijnlijk, of liever zeer zeker bewijzen, dat zij slechts eene overgangs-periode is geweest, maar men mag, naar mijne meening, het voor zeker houden, dat ook dan aan haar de eer niet zal worden ontzegd, van den schok gegeven te hebben aan de groote beweging van beschaving en vooruitgang, waarvan wij nu misschien nog maar het eerste tijdperk beleven. Heeft zij voor alle wetenschappen een nieuw leven doen aanvangen, niet het minst heeft zij dit voor de strategie gedaan. Maar pleit dit niet tegen de bewering, dat de negentiende eeuw een tijd van vooruitgang der beschaving is? Is niet het feit, dat de kennis der krijgskunde zich ontwikkelt, een bewijs dat onze beschaving en vooruitgang nog niet veel verschillen van die der tijden welke aan de onze voorafgingen, daar toch de kinderen dezer eeuw evenzeer als vroeger er op bedacht zijn, om de middelen te verbeteren, waardoor zij elkanderen kunnen bedwingen en benadeelen, en elkanders bloed kunnen doen vloeijen op het oorlogsveld? Ik geloof, dat men te ver zou gaan met dit te beweren. Wel is het zoo even genoemde feit treurig, en toont het ons genoegzaam aan, dat de beschaving in haar geheel nog verre is van haar toppunt te hebben bereikt; maar, - al klinkt het wonderlijk, dat de vorderingen eener wetenschap, welker vernietiging eene der eerste voorwaarden zal zijn eener volkomen beschaving, medegerekend moeten worden onder de vruchten eener periode, zoo heerlijk als die waarin wij leven - de ontwikkeling der strategie is evenzeer een bewijs voor den vooruitgang onzer eeuw, als die van eenige andere wetenschap; de paradox laat zich

[p. 126]

genoegzaam verklaren, wanneer men de strategie alleen als wetenschap beschouwt, en al verfoeit men nog zeer de gruwelen van den oorlog, hulde doet aan den wetenschappelijken vooruitgang der krijgskunde.

Voor hem die de ontwikkeling dezer wetenschap in de negentiende eeuw wenscht na te gaan en te bestuderen, is het werk van rustow een uitmuntend handboek, dat, zoo als de schrijver met regt verklaart, in eene lang gevoelde behoefte voorziet; het is een heerlijke leiddraad voor hem die zich door zelfonderrigt wenscht te bekwamen, terwijl hij die belast is met het doceren van de geschiedenis der strategie veel dienst van dit werk hebben zal.

De eerste hoofdstukken zijn gewijd aan beschouwingen over de strategie in het algemeen, en aan een overzigt van de veldheers-kunde in de voorgaande eeuw. Met het derde hoofdstuk vangt eigenlijk de geschiedenis der krijgskunde van de laatste zestig jaren aan. Schier ongeloofelijk is het, welk een rijkdom van feiten door rustow met betrekkelijke beknoptheid, maar tevens met de meest mogelijke helderheid worden behandeld; en dat alles zoo puntig, op eene wijze welke zoo zeer het karakteristieke van elk tijdvak en van elke rigting doet uitkomen, met zulk eene uitgebreide theoretische en praktische kennis, dat het zekerlijk de bewondering van een ieder die het boek gebruikt zal wekken. Verbood de aard van dit tijdschrift niet, om meer in bijzonderheden te treden, ik zou gaarne door eenige aanhalingen mijn gunstig oordeel over dit werk gestaafd hebben. Thans moet ik mij echter bepalen met rustow's Krijgsgeschiedenis der negentiende eeuw ten zeerste aan te bevelen aan alle officieren, die op hunne wetenschappelijke vorming prijs stellen, aan alle onder-officieren, die eenmaal door een examen den rang van officier hopen te verkrijgen, aan allen daarenboven die in den vooruitgang der wetenschap in het algemeen belang stellen, en de krijgsgeschiedenis niet willen uitwisschen uit de rei der hulpwetenschappen voor de geschiedenis.

Allen lof komt den heer de fremery toe voor zijne uitmuntende bewerking van rustows boek, terwijl de uitgever wegens hetgeen hij aan dit werk verrigt heeft, verdient geprezen te worden.