Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

[p. 97]

Boekbeschouwing.

Korte Schets van het hedendaagsche Kerkregt der Nederlandsche Hervormde kerk, ten gebruike bij de Akademische lessen, door J.J. Prins. Uitgegeven te Leiden, bij P. Engels, 1859.

Onder de hoogleeraren, die beginnen te begrijpen dat het beter is hunne dictaten, althans den hoofdzakelijken inhoud daarvan, te doen drukken, dan deze op hunne collegien woord voor woord aan hunne leerlingen in de pen te geven, behoort ook professor prins. Reeds spoedig heeft hij, en naar ons oordeel zeer juist, ingezien dat de oude sleur, welke in dezen helaas! al te lang aan onze academien gevolgd werd, niet meer past in den tijd, dien wij beleven. Die toch door middel van spoorwegen of stoombooten in weinige uren komen kan, waar hij wezen wil, handelt als een dwaas zoo hij liever dagen en nachten besteedt om zijn doel met behulp van diligences of trekschuiten te bereiken. Even onzinnig deden de hoog geleerde heeren, die, nog honderde jaren, nadat lourens koster hun toonde, hoe zij door zijne uitvinding aan te wenden tot hun nut, zich zelven en hunne discipelen van een even vervelend als tijdroovend werk konden ontslaan, uit hunne catheders dicteerden en de studenten lieten schrijven. Voor de ijdelheid dier deftige mannen lag er misschien iets streelends in, dat zij zoovele stiften in beweging zagen om de woorden op papier te brengen, welke van hunne lippen vloeiden, maar zij bedachten zeker niet dat de jongelingen, die zij tot zulk eenen omslagtigen arbeid dwongen, hunne beste uren verspilden door te gehoorzamen aan hunnen wil, of, gelijk velen de gewoonte hadden, er slechts den schijn van aan te nemen. Bovendien wat werd er geene wartaal gekrabbeld, wat kwamen er geene hiaten in het schrift, wat teekende men geene poppen en figuren in plaats van hetgeen Professor te studeren gaf. Nog levendig herinner ik mij hoe sommigen zaten te schaken, te domineren, of iets anders te spelen, en hunne handen achter hooge stapels boeken hielden verborgen als zij in de collegie-

[p. 98]

zalen werden geroepen om schatten van geleerdheid op te zamelen ten einde deze in hunne portefeuilles naar hunne kamers te dragen en daar in het geheugen te prenten. Het was inderdaad een bespottelijk gezigt, en onwillekeurig bekroop mij gedurig de vraag: ‘zouden zij nimmer wijs worden, die er de eerste aanleiding toe geven?’

Na deze inleiding behoeven wij niet meer te zeggen, dat wij de hierboven aangekondigde schets met genoegen zagen verschijnen. Daar zij nog geene twaalf pagina's in octavo beslaat, met groote letters en zeer breede randen is gedrukt, hebben wij er zelden eene onder de oogen gehad, welke den naam eener korte met meerder regt verdient. Ook om deze rede komt zij ons bijzonder doelmatig voor, en dewijl zij niettegenstaande haar klein bestek alles bevat, wat een beoefenaar van ons kerkregt in zijne studie baten of teregt helpen kan, danken wij den hoogleeraar, die haar zamenstelde, zeer dat hij haar niet slechts ten dienste zijner leerlingen in het licht gegeven heeft maar ook anderen in de gelegenheid gesteld om er hun voordeel mede te doen. Ten einde ieder belangstellende te overtuigen hoe nuttig zij hem wezen kan, willen wij hier haren hoofdzakelijken inhoud laten volgen.

In een woord vooraf voert de schrijver de gronden aan, welke tot aanbeveling der beoefening van het hedendaagsche kerkregt der Nederlandsche Hervormde kerk kunnen strekken. Daaraan sluit zich de inleiding, welke in de eerste paragraaf over het kerkregt in het algemeen, en in de tweede over de beoefening van het Nederlandsche kerkregt in 't bijzonder handelt. Overigens is de Schets in drie hoofdstukken verdeelt, welke achtereenvolgens het hedendaagsche kerkregt der Nederlandsche Hervormde kerk, zoo als het allengs ontstaan is, zoo als het thans is, en zoo als het bij voortgaande regelmatige ontwikkeling worden moet, leeren kennen. In het eerste dezer hoofdstukken vinden wij: § 1, het kerkregt der Nederlandsche Hervormde kerk in zijne eerste wording; § 2, de vroegere organisatie der Nederlandsche Hervormde kerk, van de Synode, in 1618 en 1619 te Dordrecht gehouden, tot op 1795; § 3, de toestand der Nederlandsche Hervormde kerk gedurende het tijdperk van overgang, waarin zij van 1795 tot 1816 verkeerde; § 4, de

[p. 99]

organisatie der Nederlandsche Hervormde kerk in 1816; en § 5, hare herziening in 1852. Het tweede hoofdstuk, dat mede uit vijf paragrafen bestaat, begint met de beschouwing van den tegenwoordigen staat van zaken in het algemeen, en vestigt daarna in geregelde orde den blik op het kerkbestuur, op de kerkelijke personen, zaken en handelingen, op de betrekking der Nederlandsche Hervormde kerk tot andere kerkgenootschappen, en op hare betrekking tot den staat. Eindelijk treffen wij in het derde hoofdstuk, § 1, eene beoordeeling van de beginselen, die bij ons hedendaagsch kerkregt ten grondslag liggen; § 2, een onderzoek naar de bestaande (werkelijke of vermeende) gebreken en leemten, vooral met opzigt tot de toepassing der beschrevene beginselen; en § 3, eene uitnoodiging om den weg, die tot verbetering en volmaking leidt te zoeken, aan.

Met den wensch des hoogleeraars dat de historisch-kritische beoefening van ons kerkregt, op de hoogeschool en elders, onder Gods zegen dienstbaar moge zijn aan de wezenlijke belangen der Nederlandsche Hervormde kerk, eindigen wij ons overzigt van zijne uitmuntende schets.

j.c.w. quack.