Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Brieven uit Rome over Pausdom en Jezuitismus door Ludovico de Sanctis, vroeger Biechtvader, Pastoor van de Magdalenakerk te Rome, Professor in de theologie, theoloog der Inkwisitie, thans Evangeliedienaar te Turijn. Naar het Fransch. Derde druk. Uitgegeven te Arnhem bij G.W. van der Wiel. 1859.

Met ware blijdschap begroeten wij de vernieuwde verschijning van dit belangrijk werk. Dat het binnen weinige jaren voor de derde maal moest worden gedrukt om aan de menigvuldige aanvraag daarnaar te voldoen, is overtuigender bewijs voor zijne waarde dan wij leveren kunnen, al prijzen wij het nog zoo zeer. In den vorm van brieven, welke zeer onderhoudend geschreven zijn, leert het ons het pausdom, het sedert de dagen van het concilie van Trente met het Roomsch-Katholicisme één gewordene Jezuitisme, de losbandigheid der geestelijkheid te Rome, de onzedelijkheid der vrouwen-kloosters, de gelddienst der Roomsche kerk, en andere verborgenheden van het rijk des Antichrists kennen, zoo als geen ander boek dat doet.

[p. 100]

Beter dan iemand, die het vóór hem beproefde, was ook zijn opsteller in de gelegenheid om de geheimen eener kerk te ontsluijeren, die zich naar christus, en wel de alléén zaligmakende noemt, maar inderdaad weinig of niets van het heidendom verschilt. Opdat ieder overtuigd zij dat hij hetgeen hij mededeelt niet van hooren zeggen heeft, doch bij en door ondervinding weet, herinneren wij ook hier wat hij ons in zijn voorberigt verklaart, namelijk: dat hij te Rome geboren is; - dat hij nagenoeg twee en twintig jaren in eene van die plaatsen heeft geleefd, waarin een zeker aantal priesters, die aan de de Jezuiten verwant zijn, zamenwoont; - dat hij zelf, toen hij zijne loopbaan intrad, een hunner warmste vrienden was, en hen, tot dat hij een juister inzigt kreeg in hetgeen de godsdienst eigenlijk is, voor den steun der godsdienst hield; - dat hij gedurende vijftien jaren de bediening van biechtvader heeft waargenomen; - dat hij gedurende acht jaren pastoor is geweest in eene van de voornaamste parochiën te Rome, in die van de Magdalena-kerk; - dat hij gezien was bij zijne kerkelijke overheden, die hem meermalen gewigtige werkzaamheden opdroegen; - dat hij in de meeste kloosters als prediker en biechtvader geroepen werd; - dat hij professor in de theologie was, emeritus censor van de akademie der theologie aan de universiteit te Rome, en lid van verschillende andere akademiën; - dat hij door den kardinaal micara, deken van het Heilig-collegie en een algemeen geacht man, gekozen werd tot examinator zijner geestelijken; - en dat hij, eindelijk, wat de inkwisitie betreft, gedurende tien jaren, de betrekking van kwalificateur of van theoloog der inkwisitie te Rome bekleed heeft, dat er alzoo voor hem niets, die instelling betreffende, geheim kon blijven, dat hij de gevangenissen bezocht, afzweringen aangenomen, schuldigen in de biecht genomen, en verpligt om daarover zijn advies uit te brengen, groote menigte van processtukken geheel heeft doorzocht.

Aangaande de echtheid der bronnen, waaruit de schrijver zijne mededeelingen putte, en in hoeverre deze vertrouwen verdienen, kan dus geen gegronde twijfel bestaan.

Om zijne zoowel voor Roomschen als Protestanten lezens- en herlezenswaardige brieven in veler handen te brengen,

[p. 101]

heeft de heer g.w. van der wiel te Arnhem voor eene compresse uitgave gezorgd, welke, niettegenstaande den waarschijnlijk zeer geringen prijs, net en duidelijk is uitgevoerd.

Wij eindigen onze aankondiging met de bede, dat God ook door dit werk de duisternis doe wijken voor het licht, en de belijders der waarheid zoo in ons dierbaar vaderland als daar buiten, vermenigvuldige en versterke.

j.c.w. quack.