Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Inrigting en Leerplan voor Volksscholen, door E.T. Goltzsch, Directeur der kweekschool voor Onderwijzers te Stettin. Naar de vierde Hoogduitsche Uitgave, bewerkt door H.W. Bloem, onderwijzer te Amsterdam. Amsterdam, Johannes Müller. 1859. kl. 8vo VIII en 116 bladz. Prijs f 1,10.

Een werk over bovenstaand onderwerp, dat in Duitschland vier uitgaven beleefde, zou wel, ook zonder voorafgaand onderzoek, eene vertaling mogen worden waardig geacht. En inderdaad, de voor ons liggende bewerking, door den bekwamen Amsterdamschen onderwijzer bloem zijn' mede-onderwijzers aangeboden, regtvaardigt ten volle zoodanige voorloopige veronderstelling.

Ref. heeft haar met hooge belangstelling gelezen, dikwijls schrijver en bewerker, genen in den tekst, dezen in zijne bijgevoegde aanteekeningen toegejuicht over de echte practische, heldere

[p. 93]

denkbeelden over opvoeding en onderwijs daarin uiteengezet, en wil, alvorens een kort verslag van den inhoud te geven, den onderwijzers, aankomenden en gevestigden onder ons, met nadruk aanbevelen de uitgave van dit werk niet voor notificatie aan te nemen, maar hun voordeel te doen met hetgene daarin ten hunnen behoeve geleverd wordt.

De schr. heeft eigenlijk de inrigting der dorpsschool op 't oog; dan teregt zegt de bew. in zijne voorrede: ‘het kenschetsende van het werkje ligt niet in de omschrijving en de begrenzing der leervakken, waarin de school ten platten lande van die der steden eenigzins verschillen kan, maar in het aanwijzen der middelen, waardoor beide, voor zoo ver zij volksscholen zijn, het best aan de eischen des lands beantwoorden.’ In een ander gedeelte der voorrede - en dit zij hier nageschreven voor hen, die meenen konden, dat wat goed mag wezen voor de Pruisische volksschool, nog niet onbepaald aan te bevelen is voor de onze - zegt de bew.: ‘Wij moeten, wij mogen onze volksschool niet schoeijen op de leest van eene vreemde, ontstaan uit andere toestanden, beheerscht door eene andere staatsinrigting. Maar wel is er behoefte aan, de overtuiging meer en meer te verbreiden, dat zoo hier als elders, de regte weg van de volksschool dwars loopt door het leven des volks, dat haar standpunt niet ligt buiten of boven, maar midden in het bedrijvig leven.’ Dit laatste nu wordt onder ons soms uit het oog verloren, getuige de wijze, die sommigen bij 't onderwijs in enkele leervakken op onze lagere scholen willen gevolgd zien, en waarbij de studeerkamer met de school verward wordt.

Na eerst de ‘behoefte aan een leerplan voor de volksschool’ uiteengezet te hebben, behandelt de schr. doel en roeping derzelve, en hier lazen en herlazen we onder meer: ‘het was de hoofdbedoeling der vorenstaande beschouwingen in het licht te stellen, dat de volksschool niet moet worden beschouwd als eene zelfstandige inrigting van opvoeding, en haar derhalve ook geen doel kan worden voorgehouden, dat onafhankelijk is van het doel der huiselijke opvoeding. Het werk der volksschool kan geen ander zijn, dan tot bereiking van het doel der huiselijke opvoeding mede te werken,’ enz. Hoe dikwijls toch worden hoogere eischen aan de school gedaan, hoe dikwijls zelfs breekt de huiselijke opvoeding af,

[p. 94]

wat de school opbouwt, en worden de onderwijzer en zijne methode verantwoordelijk gesteld voor de geringe resultaten van het dagelijksch bezoeken der school!

Ook in de volgende afdeeling ‘Inrigting der school’ beamen we ten volle wat de Schr. zegt over 't nadeelige der te lang gerekte schooltijden voor onderwijzers en leerlingen. We wenschten, dat zijne woorden ingang vonden, en men ook onder ons naar middelen omzag, ten einde de kinderen niet vier uur en zelfs langer achtereen op de schoolbanken te houden, erkennen echter tegelijk, dat in de steden althans zich hiertegen groote bezwaren opdoen, 't zij door gebrek aan de noodige ruimte, of ook door den vaak langen weg, dien de kinderen hebben af te leggen, om zich ter school te begeven; ten platten lande echter zijn er minder zwarigheden te overwinnen, daar men den leerlingen hier althans nu en dan eenige verpoozing buiten de school kan toestaan.

Het werkje doorloopende, zouden we nog vele malen den lezer dezer aankondiging kunnen doen stilstaan bij opmerkingen, die onze oplettendheid in hooge mate tot zich trokken; dan hij zal die ruimschoots zelf vinden, wanneer hij 't boekje ter hand neemt. Nog willen we slechts met een woord melding maken van hetgeen door den bew. in de afdeeling ‘Het vereenigd zaak- en taalonderwijs in de laagste klasse’ van de logische analyse en de dwaze wijze, waarop enkelen die den leerlingen der lagere school willen toedienen, gezegd wordt, schoon hij met de groote meerderheid onzer onderwijzers de logische ontleding, maar dan zoo eenvoudig mogelijk, op onze scholen wenscht onderwezen te zien. We lezen er: ‘ook bij ons bestaat in deze’ (er is gesproken over de haarfijne Satzlehre der Duitschers), nog overdrijving genoeg, en treedt de logische analyse dikwerf als eene afzonderlijke wetenschap op, geharnast in eene weidsche maar veelal willekeurige terminologie, die haar doel bij het lager onderwijs, het juist uitdrukken door eigene gedachten en het verstaan van eenvoudige stukken in gebonden en ongebonden stijl, meer belemmert dan bevordert.’ Hebben we toch niet boekjes onder ons, bestemd om gebruikt te worden bij 't eerste onderwijs in de moedertaal, en die dus kinderen van 10-12 jaren moeten kunnen verstaan, die door geen kind, dikwijls door den onderwijzer zelven niet te vatten zijn, dank zij de geleerdheid (?)

[p. 95]

die er in doorstraalt? De logische analyse der lagere school bepale zich tot de eenvoudigste uiteenzetting van den volzin, tot het vinden van onder- en voorwerp, enz., en men zal het doel, het juist begrip van den volzin, beter bereiken dan door allerlei gezochte, ingewikkelde en voor kinderen bepaald onverstaanbare redeneringen.

In dezelfde afd. bespreekt de bew. in eene noot de vormleer, en wat daarvan is of dient te zijn met betrekking tot de nieuwe wet op het lager-onderwijs. We zouden gaarne, 't geheele werkje door, hier en daar gedeelten naschrijven en een tal van andere zaken, die daarin ter sprake gebragt worden, bespreken; we mogen echter de Red. van dit Tijdschr. niet om grootere ruimte vragen, en melden nog slechts, dat de volgende afd. het reken-onderwijs, 't onderwijs in den zang, 't godsdienstig onderwijs, beide als de vroeger genoemde, in de laagste en hoogste klasse, behandelen.

't Werkje zij nogmaals onzen onderwijzers met aandrang ter lezing en behartiging aanbevolen.

De uitvoering laat niets te wenschen over.

a.b.m.