Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Regtvaardiging der Muzelmansche veelwijverij in Algerië en de woestijn.

De Heer a. berbrugger heeft voor vier jaren onder den titel: ‘Volksdwalingen betreffende Algerië’, eene reeks van opstellen in het licht gegeven, waaronder het volgende over de veelwijverij, dat den 13^den Febr. 1855 in het Algiersche dagblad Akhbar verschenen is. Wij ontleenen daaraan de volgende plaatsen. ‘Men kan,’ zegt de schrijver, ‘de Muzelmannen in twee standen verdeelen, in zulke die vaste plaatsen bewonen, en in zulke die een meer of minder nomadisch leven in tenten leiden. Allen die in eene onbeweegbare woning hun verblijf houden, neigen, uit zeer gewigtige gronden die wij hieronder verder uiteen zullen zetten, tot monogamie; allen die onder het beweegbare linnen bescherming zoeken, worden, uit tegenovergestelde maar niet minder gebiedende oorzaken, tot polygamie gedreven. Tot de eerste klasse behooren de stadbewoners en de Kabylen, tot de laatste de rondtrekkende Arabieren. Om de droogheid en lankwijligheid eener formele verhandeling te vermijden, zullen wij hier een gesprek mededeelen, dat verleden jaar (1854) in den omtrek der hoogere Schelif tusschen eene zeer geestige en verstandige Fransche vrouw en een Arabischen hoofdman, die tweemalen Europa bezocht had, plaats vond. Wij hielden ons daarbij geheel passief, en dienden alleen voor tolk, zooals wij nu eenvoudig berigtgever zijn. Men lade dus niet de verantwoordelijkheid hunner gevoelens op ons.

De dame van wie wij spraken, had ons opgedragen om bij genoemden hoofdman, uit naam van het Europesche schoone geslacht, tegen dat wat zij de vernederende gewoonte der polygamie noemde, te protesteren. De hoofdman antwoordde op die beschuldiging met de volgende woorden: ‘Waarde mevrouw! ik kon mij het genoegen verschaffen u te bewijzen dat in den

[p. 520]

grond uwe land- en godsdienstgenooten misschien in hoogeren graad polygamisten zijn dan wij, maar ik laat die onbeduidende beschuldiging varen, en ga regtstreeks op het doel los. Om mijne verklaringen begrijpelijker te maken, zal ik echter zoo vrij zijn u zelve ten tooneele te voeren, door een oogenblik aan te nemen dat gij met een van die Muzelmannen gehuwd zijt, die een nomadenleven leiden. Gij zoudt dan, beweer ik, de veelheid der vrouwen niet alleen niet misprijzen, maar uwen echtgenoot wel het eerst aansporen, om meer vrouwen te nemen, als hij toevalligerwijze geen lust voelde om u eene mededingster te geven. Dit schijnt eene wat sterke bewering te zijn, en toch geloof ik dat gij hare juistheid zult erkennen, als gij alle u nog onbekende omstandigheden hebt leeren kennen. Gij hebt zeker niet het minste begrip van een nomadenhuishouden en van de menigte werkzaamheden, waartoe dit aanleiding geeft. In de eerste plaats zijn onze nomadenwoningen van zeer ondergeschikten aard; niets is daarin vast, onze grootste kostbaarheden en zelfs ons leven vinden tegen de aanvallen van dieven en van den vijand alleen dan beveiliging, als wij ons met vele en in 't bijzonder met vertrouwde lieden kunnen omgeven. Na de medeleden der familie voldoen slechts de vrouwen aan deze gebiedende voorwaarde. Bij ons nomadenleven ontbreekt ons een molenaar, een bakker, een lakenwever, eene naaister, een kleêrmaker, een waterdrager, een houthandelaar, enz., en die kunnen er ook niet bij bestaan. Gij zoudt daarom genoodzaakt zijn om zelve het graan te reinigen, te malen, het deeg te maken, en te bakken, zonder den keukenarbeid te verwaarloozen. Gij zoudt de koeijen en schapen moeten melken en uit de melk kaas en boter bereiden. Gij zoudt de wol der kudden moeten toebereiden, en er kleederen uit weven. Als de Duar verder wil trekken, wat in het zuiden zestigmaal jaarlijks, zoo niet meer, voorkomt, ligt op de vrouw de verpligting de pakken te maken, de tent in te slaan en alles op te laden. Om geen verkeerden weg in te slaan, zoudt gij den trein moeten volgen, - maar meest te voet, want de lastdieren hebben aan het meubilair genoeg te dragen. Ongetwijfeld hebt gij de aantrekkelijke schilderij van een bekwamen schilder: “Rebekka aan de bron”, gezien. Ook gij zult dagelijks naar de bron moeten gaan, die somtijds zeer ver afgelegen is. Maar als gij daarvan terugkeert, zult gij

[p. 521]

zeker uw portret niet laten maken, want uw arme gebogen lijf, uw met zweet en stof bedekte gezigt, uwe bemodderde beenen, uwe kleederen, drijvende van het water dat uit de zakken zijpelt, zouden, als de penseel des schilders getrouw was, geen voordeelig portret van u geven. Overigens zoudt gij, als gij onder ons leefdet en de voorwaarden van ons bestaan, dat altijd door dreigende gevaren omringd is, leerdet kennen, spoedig inzien dat het hoofd der familie zonder de achting in te boeten en tegen zijne bestemming te zondigen, geen deel aan de huiselijke werkzaamheden nemen kan. De man heeft zijn eigen pligt, die, zooals gij zien zult, een vrij ruwe is: zijn voet moet steeds in den stijgbeugel, zijne hand aan het geweer, zijne tong in den raad, zijn oog en oor overal zijn: hier om de weideplaatsen op te zoeken die tot rust der uitgeputten bestemd zijn, daar om de oogmerken van den vijand te verhinderen, of hem eene hinderlaag te leggen. Zooals iedere oorlogvoerende magt, moet hij bondgenooten hebben op wie hij zich verlaten kan, en deze bondgenooten vindt hij door middel van de vrouwen die hij uit invloedrijke familiën neemt. Ik eindig, lieve mevrouw! met de herhaalde bewering, dat gij, eens onze nomadenmaatschappij ingetreden, in den grond geene weêrspannigheid zoudt toonen om drie wettige huisvrouwen naast u te zien; gij zoudt het veeleer, geloof ik, betreuren, dat de wet uwen man niet toestaat om een nog grooter getal te huwen.’

Men zal na deze schildering des nomadenlevens nu wel begrijpen, waarom de Mooren in de steden en de Kabylische boeren zich in het algemeen met ééne vrouw tevreden stellen, vooral de eersten. De inrigting hunner huishouding, die zich van de onze slechts weinig onderscheidt, vordert slechts ééne huishoudster; wilden zij zich de wet ten nutte maken en meerdere vrouwen nemen, dan zou dit voor hen eene zeer kostbare weelde zijn, waaraan slechts zeer weinige beurzen konden te gemoet komen en die hun bovendien vele en ernstige onaangenaamheden op den hals zoude halen. Want de twisten der vrouwen, die in de vrije lucht der tent voor het intreden van een krijgshaftig echtgenoot - een onbeperkte heerscher in den kring zijner familie - zoo spoedig smoren, krijgen binnen de muren van een huis, waar ze voortbroeden en toenemen, eene veel grootere beteekenis. Zij gelijken hier aan den haat,

[p. 522]

die zich tusschen matrozen gedurende eene overvaart vertoont, waar men bestendig tusschen de wanden van het schip ingesloten blijft. De antipathie stijgt in deze soort van broeibakken tot afschuw, en de afschuw ontaardt in norsche monomanie.

Wij hebben nog eenige woorden over een ander vooroordeel te zeggen, dat uit de Muzelmannen van Algerië slechts Othello's maakt, steeds bereid om hunne al te ligtzinnige echtgenooten onder de echtelijke matras den levensadem te doen uitblazen. Hier is een tamelijk belangrijk onderscheid vast te stellen. Wij mogen ons niet beroepen op hetgeen onder onze oogen in de steden plaats vindt, waar ieder doorslaande bewijzen vinden kan, dat de ijverzucht der Algiersche echtgenooten niet het barbaarsche karakter heeft, dat men er aan toeschrijft. Het kwaad heeft, zooals wij weten, de gevoeligheid, die zich steeds over den huiselijken haard moet uitstrekken, dikwijls op eene beklagenswaardige wijze verzwakt. Het zou dus onregtvaardig en niet zeer verstandig zijn, als men uit een openbaar anormalen, en zooals men ten minste mag hopen, slechts voorbijgaanden toestand gevolgen wilde afleiden. Maar is het gedrag van al deze bevolkingen van het zuiden (die niet, als de Muzelmannen in de steden, het regt bezitten om zekere verzachtende omstandigheden voor zich in aanspraak te nemen) omtrent hunne vrouwen bij vele en algemeen bekende gelegenheden, niet juist het tegendeel van ijverzucht? Zou men niet zonder veel zoekens merkwaardige voorbeelden van echtelijke welwillendheid kunnen vinden? Van de oudste tijden af ziet men de Ketama, een grooten Berberstam, de grondstof der oorspronkelijke bevolking van het oosten, in die mate de gastvrijheid uitoefenen, dat ieder ijverzuchtig gevoel tegenover hunne vrouwen blijft uitgesloten. Hunne meer dan ligtvaardige zeden hebben openbare sporen bij den Amer, in de nabijheid van Setif, en bij meerdere volksstammen van Kabylië, achtergelaten. Wij vragen hen die de Sahara niet slechts doorgetrokken, maar met de langzaamheid bezocht hebben van den man wien het om naauwkeurige waarnemingen te doen is, wat zij van de ijverzucht der nomaden gelooven, - die philosophische bevolkingen, bij wie de echtelijke lankmoedigheid, de vrijwillige blindheid waar het vrouwelijke beschimpingen en hatelijke speculaties met de vrouw

[p. 523]

voor rekening der echtgenooten of der ouders geldt, een graad van onzedelijkheid bereikt heeft, dien men met eigen oogen gezien moet hebben om het te kunnen gelooven en begrijpen.

(Das Ausland.)