Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Ontdekkingsreizen in Africa.

Zeer lang kan het niet meer duren of Africa, waarvan tot nog toe het hart weinig beter gekend werd dan dat eener vrouw, zal volledig gecartographiëerd kunnen worden. De negers des binnenlands, wijzer dan de Europeanen, beschouwen het niet als zoo grooten zegen om bij en met de beschaving bekend te worden; maar men zal hun dien zegen wel opdringen.

[p. 381]

Alleen op het oogenblik zijn er tien belangrijke expedities in gang, allen met het doel, om een gedeelte van den tergenden sluijer, waarmede Africa nog hare zwarte naaktheid bedekt, op te ligten.

1^o. De expeditie van livingstone is wel de belangrijkste, omdat zij met de uitgebreidste hulpmiddelen - zelfs een stoombootje - wordt voortgezet. Zij zal met haar talrijk en kundig personeel de rivier Zambeze en haar oeverland (in Zuidoostelijk Africa) nog eens naauwkeuriger opnemen. Bijna zou men echter denken, dat zij al te grootsch is aangelegd, en dat juist dit haar eene klip zal worden. Althans er is berigt gekomen, dat livingstone's voornaamste medestander, kapitein bedingfield, wien het nautische gedeelte der expeditie is opgedragen, oneenigheid met hem heeft gehad en naar Londen teruggekeerd is. Zij schijnt echter tegen dezen schok bestand en, zoo al niet zeer spoedige, belangrijke resultaten mag men er toch van verwachten.

2^o. De Niger-expeditie onder Dr. w.b. baikie. Deze wil langs de wateren van den Niger tot in het hart van Africa doordringen en is ook behoorlijk met een of meer stoombootjes toegerust. Ongelukkig echter heeft die Niger twee hoofdarmen, de Kuára (de oostelijke arm) en de Benue (de westelijke). De laatste was in 1854 door baikie reeds met goed gevolg bevaren, maar nogtans had men aanvankelijk besloten om den eersten arm te kiezen, hoewel reeds de groote barth dien als een zeer bezwaarlijk vaarwater schetst. Nu echter heeft men toch eindelijk beter gevonden de Benue op te varen, zoodra als het jaargetijde gunstig daarvoor is, en daarvan voorspelt men zich veel goeds.

3^o. Een Hamburger reiziger, Dr. a. roscher, zal weder van eene andere zijde, van de oostzijde (even bezuiden de linie), dat geheimzinnige binnenland trachten te naderen. De zendeling rebmann was hem daar reeds voorgegaan. Deze had bij Kilimandscharo een berg met witten kruin gezien, welk wit, volgens het zeggen der inlanders, door de warmte smelt. In Europa meende men echter dat het wel eene soort

[p. 382]

van wit kwarts zou kunnen zijn. Of roscher dat bevestigd zal vinden, mag wel twijfelachtig genoemd worden na al wat rebmann ten deze opgemerkt heeft. Ik kan niet gelooven, dat een Europeaan, die van zijne kindsche jaren af het verblindend witte van sneeuw kent, ooit kalk voor sneeuw zou kunnen aanzien. Maar gesteld dat dit gebeuren kan, in het heete jaargetijde verdwijnt het wit aan de oostzijde bijna geheel, terwijl het aan de westzijde veel minder ver naar beneden reikt dan in den regentijd. En hoe wil men de menigte grootere en kleinere rivieren verklaren, die het geheele jaar door van deze naar men meent drooge kalkrots afstroomen? of hoe komen de inboorlingen er aan om het witte ding op hunne bergen kibó (water) te noemen? Maar in ieder geval, de reis van roscher zal ons, naar we hopen in dit opzigt en in vele andere misschien nog bovendien, de gewenschte zekerheid geven.

4^o. Een andere Duitscher, Baron krafft, heeft goedgevonden onder een heidenschen naam, hadj skander, het land der heidenen te bereizen. Hij is op weg naar het zoogenaamde Alpenland van den Hogâr, waarvan barth in het derde deel zijner Reizen zegt, dat het vol schoone dalen en permanent vloeijende bronnen is, met vijgeboom en wijnstok gesierd en waarschijnlijk de hoogste bergen der gansche Sahara bevat, aan wier zuidzijde het zich verheft.

5^o. De reis van den fameusen Oostenrijkschen leeuwenjager Graaf l. thürheim - een tweeden j. gérard - is wel is waar reeds afgeloopen; maar de beschrijving daarvan zal eerst dit jaar in druk verschijnen, in petermann's Mittheilungen, zooals de Redactie belooft. Hij heeft de weinig bekende streken van noordelijk Abyssinië, Taka en de Habab-landen bereisd.

6^o. Zeer belangrijk is het resultaat van de expeditie van burton en speke. Reeds sedert eenigen tijd wist men, vooral ten gevolge van de ijverige nasporingen der zendelingen erhardt en rebmann, dat zuidelijk van den evennachtslijn een uitgestrekt meer voorkomt (n.b. niet te verwarren met het in Zuid-Africa voorkomende meer Ngami) dat zich minstens van

[p. 383]

4^o Z. Br. tot 12^o Z. Br. uitstrekt, ter lengte van zeker 11^o van den aequator = 165 geogr. of 660 zeemijlen, wat overeenkomt met den afstand tusschen Kopenhagen en St. Petersburg. Welnu, thans hebben die Heeren bevonden, dat er niet slechts één meer is - het meer van Oeniamesi genaamd - maar verscheidene. Zij spreken althans van 4 meren, waarvan zij het Ugidschi-meer (tusschen 3^o 30′ en 8^o 40′ Z.B.) hebben bezocht, en de andere Tsjiwa, Nyassa en Oekerewa noemen. Men kan daar niets beter vinden dan water. Hoe meer hoe liever!

7^o. Eene andere expeditie moet nog gebeuren. Twee zendelingen zullen, van Natal uit, den Lempopo-stroom onderzoeken. Deze is na de Zambeze waarschijnlijk de belangrijkste rivier van Oostelijk Africa en voor het grootste gedeelte is zijn loop nog onbekend.

8^o. En dat ook de bewoners van Europa's noorderstranden de tropische zonnestralen gaarne willen trotseren, om een blaadje aan het boek der wetenschap toe te voegen - bewijst de Zweed anderson. Deze doet eene wetenschappelijke reis in het gebied van Ovampo, op de Westkust van Africa, ten zuiden van Benguela in de rigting van de rivier Cunene.

9^o. Van eene expeditie van een Franschman Dr. cuny in Darfur, weet men niets dan alleen wat de fameuse Graaf d'escayrac er onlangs over bekend gemaakt heeft - maar men weet, deze was de man van de groot aangelegde, maar jammerlijk verloopen Nijl-expeditie, zoo bijna een geographische barnum. Volgens dien graaf dan woont Dr. cuny reeds sedert een jaar in Darfur en mogen wij weldra van hem belangrijke berigten over dit land en over Wadai, dat hij ook bezoeken wilde, verwachten. Dr. cuny had alleen aan den graaf zijn reisplan bekend gemaakt, omdat strenge geheimhouding noodig was, wegens de ijverzucht der Egyptische regering tegen al deze pogingen om in het binnenland door te dringen. Daardoor had hij zijne reis dan ook niet zonder gevaar kunnen volbrengen: te Derr in Nubië werd hij door den stadhouder verscheiden weken opgehouden en heeft maar ter naauwernood zijne reis kunnen vervolgen. Hij heeft aan graaf d'escayrac

[p. 384]

eene lijvige nota (170 bladzijden folio schrift) over Kordofan en Nubië toegezonden, en deze mededeeling zal, door den graaf bezorgd, binnen kort in het bulletin der Société géographique in druk verschijnen.

10^o. Evenmin heeft men zich door den slechten afloop van de d'escayrac's expeditie laten afschrikken om het spreekwoord der ouden, die de bronnen des Nijls even onvindbaar hielden als wij den steen der wijzen, onwaar te maken. Er bestond althans weder plan op eene Engelsche expeditie naar den zoogenaamden Witten Nijl van de Heeren frith en windham, die in Mei d.j. op reis zou gegaan zijn. Ook dezen zijn voorzien van een aardig stoombootje, dat 36 voet lang zal zijn en maar één voet diepgang zal hebben. Eenige geleerden van naam zullen zich aan hen aansluiten.

Doch wilden wij alle reizen optellen waar reeds plan toe bestaat, dan moesten wij die van kapitein magnan, en van mac carty, beiden van Algerië uit naar het binnenland, en wie weet hoe velen nog opnoemen. Ook zijn het maar enkele meest bekende expedities, die wij hier even aanstippen. Wij zwijgen dus maar van jules braourec, commandant van de Fransche corvet Oise, die tegenwoordig de geheel onbekende oeverlanden van den Gabonstroom bezoekt; - van pater leo des avanchers in dezelfde streken als a. roscher; - van massaga, een Sardinisch zendeling en vayssière, beiden in Abyssinië; - van pedro de gamitto, gouverneur der Portugesche forten Teta en Sena (aan de Zambeze) ook in dit deel van oostelijk Africa; - en van andere kleinere of althans met minder ophef aangekondigde togten van zendelingen.

Inderdaad Africa zal dus weldra een open hart en dus ook open armen moeten hebben voor Europa en Europesche beschaving. Of het echter ook een open oog zal hebben voor dat licht, en of het verschijnen der beschaafden zelf het wel tot grooten zegen zal zijn, - is zeer te betwijfelen.