Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Korte mededeelingen.

Het geval heeft zich natuurlijk meermalen voorgedaan, dat in onze Indische bezittingen door de Zendelingen zulke Mohammedanen voor het Christendom waren gewonnen, die krachtens de vergunning van den Islam met meer dan ééne vrouw gehuwd waren. Daar nu het Christendom het monogamische beginsel uitdrukkelijk uitspreekt, ontstond de vraag, of de tot de Christelijke godsdienst bekeerde Mohammedaan zijne tweede, derde, vierde vrouw mogt behouden, dan of hij, Christen en dus monogamist wordende, deze moest wegzenden - met onderhoud, dit was iets bijkomends; de hoofdvraag was, of hij zijne vrouwen mogt behouden. Een bekrompen dogmatisme, steunende op het ellendige hangen aan de letter der H. Schrift, met voorbijzien van den geest des Evangelies, zeide: neen! Verstandiger geest zeide: ja! Het Nederlandsche Zendelinggenootschap, dat in deze dagen wel een harden strijd heeft wegens zijn afkeer van dogmatisch rigorisme, schreef aan zijne Zendelingen het volgen van eene gedragslijn in den laatsten, milden zin voor, doch het schijnt, dat niet alle Zendelingen zich ten dezen aan hunne instructiën gehouden hebben. Althans de vraag: of een tot het Christendom bekeerde Mahomedaan meer

[p. 762]

dan ééne vrouw mag behouden, heeft aan den ons overigens niet bekenden heer g.s. de veer aanleiding gegeven tot een Onderzoek, dat hij heeft nedergelegd in een stukje, te 's Gravenhage bij de Gebr. van cleef uitgegeven en f : - 80 kostende. Het beslist de vraag mede in den toestemmenden zin, en dat is niet alleen niet in strijd met het Christelijk-monogamisch beginsel, maar ook in overeenstemming met de burgerlijke wetgeving, in Nederlandsch-Indië geldende, gelijk de schrijver overtuigend aantoont. Men bedroeft zich over de dwaasheid dergenen, die in zulke klaarblijkelijke zaken nog betoog noodig maken.

Daar voorvallen in de levensgeschiedenis van bijzondere, overigens gansch onbekende personen, ofschoon door de drukpers openbaar gemaakt, echter geen algemeen belang kunnen wekken, vermelden wij alleen met een woord, dat ons is toegezonden, een Wederwoord, door een zich noemenden ‘Vriend der waarheid’, betrekking hebbende tot de veranderde denken levenswijze van zekere sietske albertsma. Het is uitgegeven te Leeuwarden, bij u. proost, is 22 bladz. groot en kost f : - 15. De ‘mededeeling’ van den Eerw. g.t. harders, Pred. te Wirdum, is het eenige, wat eenig belang aan de voorstelling dezer bekeeringsgeschiedenis bijzet.

Zekere Brief aan een Vriend naar aanleiding van de ‘Wenken opzigtelijk moderne Theologie’, te Kampen, bij k. van hulst, à f : - 25, heeft alleen eenige waarde als bijdrage tot de geschiedenis van den aan de godgeleerde wereld bekenden pennestrijd, maar eischt hier ter plaatse niets dan eenvoudige aankondiging.

Lang na de brochure van den Vlissingschen diaken m. pot te hebben aangekondigd (zie Vad. Letteroef., 1859, bladz. 442), ontvingen we die, tegen welke de eerste gerigt is, ter aankondiging in dit Tijdschrift. Hetgeen we er toen van zeiden, zeggen we nog: Het Woord tot regt begrip en juiste toepassing van het Synodale Reglement voor de Diaconiën der Ned. Herv. Kerk, door Mr. f.r. pennink, Procureur te Zutphen (te Zutphen, bij a.e.c. van someren), is meer doortastend dan voorzigtig, meer in overeenstemming met de letter der wet dan met hare bedachtzame toepassing, meer ijverig dan uitvoerbaar.

[p. 763]

Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde, door Dr. j.c. ballot (Utrecht, nolet en zoon), is de titel van het Tijdschrift, dat, aan het einde van 1858 met de 12^e aflev. het Eerste Deel (eener nieuwe reeks?) ten einde heeft gebragt. Ref. moet betreuren, dat, zoo hij het nog in dezen Jaargang ter sprake wilde brengen, hem niet dan zeer weinig ruimte door de Redactie kon toegestaan worden. Een tijdschrift aan de zaken des landbouws gewijd, is eene onderneming, die allezins ondersteuning en toejuiching verdient. Want het is treurig hoe de landbouw in ons land nog ten achteren is, daar de geest van routine nergens meer dan hier aan vooruitgang in den weg staat. Bij de boeren is dit geheel natuurlijk; die vooruitgang moet van de meer ontwikkelden uitgaan. Maar die meer ontwikkelden zijn in den regel niet veel verder, dan dat zij weten dat vele der nieuwere verbeteringen de proef der ondervinding niet hebben kunnen doorstaan, en dat menig eerste beproever dier verbeteringen zich heeft geruïneerd; maar om te onderzoeken wat wèl proefhoudend is bevonden, daartoe komt men niet. Daarom is al wat het landbouwende publiek dienaangaande kan inlichten zoo noodig als brood - ja, als spoorwegen. Het Magazijn doet dat door mededeelingen van allerlei aard, oorspronkelijke van inlandsche deskundigen en overgenomene uit vreemde Tijdschriften, die meest alle belangrijk zijn, omdat de zaak belangrijk is. De bijgevoegde meteorologische waarnemingen, getrokken uit het Jaarboek van die inrigting te Utrecht (dat in handen van weinigen is), hebben ook hunne waarde, nogtans zullen zeer weinigen daar het juiste gebruik van weten te maken.

Wij juichen ook vooral de wijziging toe, die in den jaargang van 1859 is aangebragt. Behalve het handzamer octavo formaat tracht de active redacteur er meer en meer een middel van gedachtenwisseling over al wat den landbouw betreft van te maken, en ook een vollediger overzigt te geven van geschriften, tentoonstellingen en andere feiten op den landbouw, vooral in ons vaderland, betrekkelijk. De stijl kon in den regel wel iets zorgvuldiger en vele stukken konden wat beknopter en zaakrijker zijn. Maar over het algemeen kunnen wij dit Tijdschrift met ruimte aanbevelen.

Den houders van en vooral den speculanten in de Oostenrijksche fondsen worden dringend ter lezing aanbevolen de Brieven, welke daarover te Haarlem, bij j.j. weeveringh, in

[p. 764]

dit jaar zijn uitgegeven. Krachtig, met bewijzen gestaafd, toont de schrijver aan, dat ‘het niet te regt komt’ d.i. hij stelt de kans voor als 50 procent. In eene vierde brochure ontwikkelt de schrijver zijn denkbeeld over het geldbeleggen en crediet. Aan allen die in geldzaken en geldbeleggen belang stelt (en wie doet dit niet?) wordt deze arbeid dringend ter lecture aanbevolen. De speculatie om deze werkjes te koopen, zal welligt grooter winst of schadeverlies opleveren, dan de Makelaars ons kunnen waarborgen, in spijt van al hunne politieke kennis en beurs-operatiën.

Holland op zijn smalst, zoo luidt het tegenwoordige wachtwoord der Amsterdammers; het plan der doorgraving is mooi, grootsch zelfs, en wij zijn te veel optimisten om de heerlijke verwachtingen welke de bewoners der hoofdstad van dat plan hebben, voor enkel illusie te houden. Het is een gepermitteerd egoïsme dat hen zoo veel moeite doet geven om tot de verwezenlijking van hun plan te geraken; maar tevens vinden we het zeer goed te verklaren dat bewoners van plaatsen, welke door de gevolgen der doorgraving schade zouden lijden, die onderneming met een minder gunstig oog beschouwen. Dit doet o.a. de heer kikkert in zijne brochure: De Kust in gevaar; als bewoner van Texel is hij er van doordrongen, dat het noordelijkste gedeelte van N.-Holland door de doorgraving veel zal verliezen. Zijne poging is wel wat onhandig, en met ons zullen velen nog niet regt vatten, waarom er bij eventuële verwezenlijking van het gevreesde plan, gevaar voor de kust ontstaan zal; maar het is eene onhandigheid gepleegd door den S. uit liefde voor de plaats zijner inwoning, welker belangen hij ook als lid der Prov. Staten moet voorstaan, en daarom te verschoonen.

Eene vrije vertaling van het Duitsche Stäbchenlegen, is onder den titel: De Stokjes, tot spel en ontwikkeling van ligchaam en geest voor kleine kinderen, te Zutphen, bij Gebr. willemsen uitgekomen. De man, wiens methode hier aangewezen wordt, de beroemde trübel, is te gunstig bekend, dan dat zijn naam niet eene aanbeveling voor dit boekske zijn zou. Wij gelooven dat hier de vruchtbaarste methode van vormleer voor kleine kinderen gegeven wordt. Het materiaal, daarvoor vereischt, de stokjes, is zoo onder het bereik van allen, dat wij niet twijfelen, of op zeer vele plaatsen zal deze leerwijze vooral op bewaarscholen worden ingevoerd.