Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Over den Eisch des Tijds en de Wetenschap als geschikt om aan dien eisch te beantwoorden. Redevoering ter aanvaarding van het Hoogleeraarsambt aan de Hoogeschool te Utrecht, den 23^sten Junij 1859, uitgesproken door Dr. W.G. Brill. Leiden, E.J. Brill. 1859. In roijaal 8vo. 40 bl. f : - 50.

De Redevoering, waarmede de Hoogleeraar w.g. brill zijne taak aanvaard heeft, is een met warmte opgesteld vertoog, waarin de heerschappij van den geest over de stof als eisch des tijds gesteld, en de beoefening der taal als daaraan dienstbaar aangeprezen wordt. Voor eene ontleding is zij niet wel vatbaar. Er kunnen gewigtige redenen zijn geweest, die den spreker een algemeen onderwerp bij voorkeur deden aangrijpen; wij mogen den wensch niet onderdrukken, dat wij liever een meer bepaald en beperkt thema door den begaafden en zoo veelzijdig gevormden geleerde behandeld hadden gezien. Het kwam ons voor, dat een weinig meer betoog aan deze redevoering en ook aan den stijl geene schade zou hebben gedaan. Het ligt misschien aan ons, maar na de lezing voelden wij ons niet bevredigd. Er is iets nevelachtigs en onbepaalds, dat ons verhindert het geheel met klaarheid te overzien.

Naar de meening van den Rec. spreekt men te veel van stoomwerktuigen, spoorwegen en vooral van telegraphen, als middelen die het materialismus in de hand werken. Hij kan zich een' materialist even zoo goed in eene trekschuit als in een spoorwagen voorstellen. Het is, zoo meent hij al verder, niet zeer doordacht, wanneer michelet, die hier wordt aangehaald, door de telegraafdraden eene ziel aan de aarde wil gegeven hebben. De hoogste waarheden, die een denkende geest ontdekt op het gebied der wetenschappen, zullen wel zelden door telegraafdraden worden medegedeeld. Telegraafdraden zijn kostelijke dingen, maar zij zullen uit den aard der zaak vooral middelen zijn om tijdelijke belangen te bevorderen, middelen, gelijk aan brieven, maar in spoed eischende gevallen boven brieven te verkiezen. Toen de brievenposten

[p. 715]

waren ingevoerd, behoefde men veel minder tijd dan toen men op gelegenheden moest wachten. Toen men postwagens had, behoefde men zich niet van loopers te bedienen. Het is inderdaad zonderling, dat men thans zoo veel ophef maakt van 't geen slechts voortgaande ontwikkeling is van vroegere soortgelijke vindingen. Het is evenwel zoo algemeen, dat men het verklaren kan, dat ook denkende mannen van die hedendaagsche uitvindingen eene herschepping van alles verwachten. Misschien zal men later inzien, dat de maatschappelijke toestanden van den mensch daardoor wel gewijzigd, maar dat het ware wezen der menschelijke beschaving daardoor niet veranderd is. Van telegrafen verwacht ik voor de hoogere belangen van den mensch volstrekt geen gevaar, maar evenmin groot gewin.

Wat ons in deze Redevoering het meest behaagt, is de ernstige opvatting van de schoone taak, waartoe een Leeraar aan de Hoogescholen, waartoe een Nederlandsch Leeraar aan eene vaderlandsche Universiteit geroepen is; die gezindheid straalt ook vooral door in de woorden aan de verzorgers der Hoogeschool en aan de studenten gerigt.

j.v.d.h.