Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

[p. 681]

Korte mededeelingen.

Christus in al de zijnen alles (Kol. iii:11^b): ‘ziedaar’ - sprak Dr. doedes tot zijne Rotterdamsche gemeente, toen hij 19 Junij l.l. haar vaarwel zeide - ‘uwe geloofsbelijdenis, mijn afscheidswoord, onze vereenigingsleus.’ Die Afscheidsrede werd tot een aandenken voor de gemeente gedrukt, en is à 15 cts. te bekomen bij de H.H. kemink en zoon te Utrecht.

Uit andere beoordeelingen van onze hand kan den lezer reeds gebleken zijn, dat wij met Dr. d. minder hoog loopen als homileet dan als theoloog. Van de scherpheid echter en korte volzinnen, die we hem elders moesten ten laste leggen, spreken we hem hier vrij. Eene eenvoudige, hartelijke afscheidspreek... zooals er meer zijn.

Neen toch, een en ander bijzonders is er in. Vooreerst: indien ge niet gelooft, dat christus ‘als de Zoon van God geen schepsel is’, moogt ge, ‘als gij u van geen ijdel woordenspel bedient’, ook niet gelooven, dat Hij in al de Zijnen alles is, want dit kan en mag God alleen zijn. Maar dan kan en mag, wanneer d. ‘zich van geen ijdel woordenspel bedienen’, maar logisch voortredeneren wil, de Zoon van God het evenmin wezen, tenzij hij vlakuit God zelf zij, en dàt woord wil d. niet van de lippen. Tot geruststelling evenwel van wie daar zóó klakkeloos door d. verboden worden om in christus hun alles te zoeken, kan welligt dienen, dat dit ‘alles in allen zijn’ niet afhangt van christus' Goddelijk Zoonschap, maar van Zijn Middelaarsambt, wijl met der daad ook zelfs de Zoon van God niet alles in allen zijn mág, dan voor zoo verre Hij hen dáármeê als Middelaar hooger op tot Gód zélven brengt.

Ten tweede, is 't eene allerzonderlingste eigenschap van deze gedrukte afscheidsrede, dat daarbij al de toespraken, behalve die tot 's predikers leerlingen, hunne ouders, en de gemeente in 't algemeen, weggelaten zijn. Wie thans, zonder de Voorrede ingezien te hebben, alleen de preek leest, zou op de gedachte kunnen komen, dat d. b.v. voor zijne medebroeders in de bediening nog geen vriendelijken afscheidsgroet over had gehad. En zoo wèl, is de gemeente dan zóó totaal onverschillig omtrent de bij alle onderscheid van rigting Christelijkvriendschappelijke verhouding tusschen hare leeraren, dat het

[p. 682]

woord des vertrekkenden broeders tot zijne broederen al te luttel belangstelling bij haar wekt, om 't haar nog eens te laten lezen? Bene inkorting als deze is een ware misstand.

v.p.

Onder de speculatiën van den boekhandel op de ligtgeloovigheid van het publiek, dat door een mooijen titel wel eens misleid wordt, behoort ook de uitgave van eene brochure De Wetsbepalingen omtrent Maatschap, zedelijke ligchamen en Vennootschap van Koophandel. (Rotterdam, h. nijgh. kl. 8vo.) Hij die dit boekje zamenflanste, schreef de wet over en voegde er hier en daar eene zoogenaamde aanteekening bij. Het publiek ontvangt langzamerhand in kleinere doses zoo de geheele wet. Maar cui bono? Men rukt alles uit zijn verband, en dat desequeren der wet is gevaarlijk wanneer een ongeoefende het mes voert. Kost het den lijder geen arm of been, het kost dikwijls het verlies van eene zaak. - Wij hebben er vrede meê, dat dezelfde uitgever de Loodswet met de tarieven verkrijgbaar stelde. Deze uitgave was voor velen eene behoefte, die de wet moeten kennen, en toch daarom geen geheel Staatsblad kunnen koopen.

Res repetita placebit. Daarom een woord slechts van goedkeuring over de volledigheid en naauwkeurigheid, waarmede de heer schuurman weder de jaargang 1843 van luttenberg's Chronologische Verzameling behandelde. Dat enkele woord van goedkeuring moge den verzamelaar verzekeren, dat wij met het regtsgeleerd publiek hem voor zijn arbeid dankbaar zijn.

I. De Drankduivel. Een droom. Nuts-bijdrage. Te Sneek, bij j. campen. 1859. f : - 25. - II. De Jeneverpest, of de zonde straft zich zelve. Een Verhaal tot waarschuwing van Rijk en Arm, Jong en Oud. Het Hoogduitsch van heinrich zschokke naverteld. Te Rotterdam, bij altmann en roosenburg. 1859. - Twee geschriften met hetzelfde doel uitgegeven, bestrijding van een kwaad dat misschien meer dan eenig ander de maatschappij teistert, kondigen wij te zamen aan. Het doel is uitmuntend, en al heiligt het ook de middelen niet, het kan de geldende reden zijn waarom b.v. I is uitgegeven; zonder

[p. 683]

deze zou de schrijver (dichter mogen wij hem niet noemen, en rijmelaar klinkt zoo onpleizierig) zich misschien tevreden hebben gesteld met den bijval welke zijn werk in het Nutsdepartement waar het werd voorgedragen, mogt inoogsten. Wij voor ons vinden, behoudens eenige aardige passages, den Drankduivel meer lang dan mooi, maar zoo akelig is hij toch niet, of sommigen zullen hem met pleizier lezen; moge het vers in dat geval ook eenig nut stichten!

Het tweede van bovengenoemde geschriften draagt een beroemden naam op den titel, en het handhaaft den roem zijns schrijvers in vele opzigten. Ééne bedenking willen wij maken, welke niet alleen De Jeneverpest, maar zeer vele tegen den jenever geschreven boeken geldt; is het wel eene verstandige wijze van bestrijden, wanneer men door het geven van overdreven voorstellingen schrik voor het kwade wil inboezemen? - Waarlijk, men geloove dit niet! Door te veel te willen bewijzen, bewijst men zeer ligt niets. De ijver tegen het misbruik van sterken drank is een heilige ijver; dat men toch de zaak door overdrijven niet benadeele. Wij gelooven dat dit gemakkelijk door boekjes als De Jeneverpest gebeuren kan.

Het Krijgswezen van Duitschland, naar julius von wickede; gevolgd van een overzigt der organisatie en sterkte van de krijgsmagt der Europesche Mogendheden, naar p. goetsch, Luitenant der Artillerie in Pruissische dienst, door a.g. kempers, 1^ste Luitenant der Artillerie. Te Utrecht, bij j.g. broese. 1859. - De Luitenant a.g. kempers heeft een goed werk verrigt met deze beide brochures in onze taal over te brengen, niet omdat in ons land de kennis van het Hoogduitsch zoo gering is, dat men deze geschriften niet in 't oorspronkelijke zou kunnen lezen, maar omdat ze door eene vertaling in handen van een grooter aantal belangstellenden zullen komen, terwijl anders velen zelfs van 't bestaan dezer brochures onkundig zouden blijven.

De eerste, die van den bekende von wickede, heeft wel wat van hare waarde verloren, doordat er sedert de verschijning van 't oorspronkelijke in Duitschland veranderingen hebben plaats gehad, en men dus hier niet precies den tegenwoordigen toestand vindt afgeschilderd. Gaarne hadden wij gezien,

[p. 684]

dat de geëerde vertaler verslag had gedaan van die veranderingen; maar wij erkennen, dat, niettegenstaande dit niet gebeurd is, von wickede's werk genoegzaam de lezing waard is, wegens de helderheid zijner beschouwing en voorstelling.

De tweede brochure is meer recent; zij is zeer geriefelijk voor hem die zich met weinig moeite op de hoogte wil stellen omtrent de militaire sterkte en organisatie van de Europesche Staten. Vooral de recapitulate op de laatste bladzijde is daartoe zeer geschikt.

De Heer kempers geeft ons in zijne vertaling goed Hollandsch met weinig Germanismen te lezen, terwijl de uitgever zich ook goed van zijne taak heeft gekweten.

Engelsch Leerboekje voor eerstbeginnenden, door l.j.c. ludolph. Rotterdam, hoog en trenitié. 1859. In kl. 8vo. VI en 144 bl. f : - 60. - Zou er wel een volk in Europa zijn, dat meer prijs stelt op 't aanleeren van vreemde talen dan de Nederlanders, of onder 't welk de hulpbronnen daarvoor in ruimere mate voorhanden zijn dan onder ons? Dagelijks verschaft de pers nieuwe voortbrengselen, en gerust durven we zeggen, dat, wanneer men de leerboeken, die men twintig jaren geleden hier te lande gebruikte bij de studie van vreemde talen, vergelijkt bij die welke thans daartoe dienen, men erkennen zal, dat er eene groote schrede voorwaarts is gedaan.

Ook het voor ons liggende werkje levert er weêr 't bewijs van. Onder den bescheiden titel van Engelsch Leerboekje heeft de Heer ludolph een zeer bruikbaar boekje geleverd voor 't aanvankelijk onderwijs der Engelsche taal, en getoond op de hoogte der wetenschap te zijn. 't Is eene fiksche verzameling van uitdrukkingen, volzinnen en gesprekken, 't een en ander sterling English, en waarbij de grootste moeijelijkheden en onregelmatigheden der uitspraak door enkele teekens zooveel mogelijk uit den weg geruimd zijn.

Met dien inhoud is 't uiterlijke in overeenstemming.

a.b.m.