Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Beginselen der Algemeene Natuurkundige Aardrijkskunde, ingerigt voor schoolgebruik, door Dr. F.W.C. Krecke. Met 4 kaarten. Derde verbeterde druk. Te Arnhem, bij J.F. Thieme. 1858. In kl. 8vo. IV en 124 bl. f : - 75.

Een derde druk van een wetenschappelijk werkje kan in zekeren zin reeds als een bewijs worden aangemerkt, dat het den bijval van velen heeft mogen verwerven. Het is een verblijvend verschijnsel, in zoo verre het een gevolg is van de meerdere belangstelling, die dit gedeelte van het onderwijs in de aardrijkskunde begint te ondervinden en van de meer regtstreeksche behandeling die er in vele scholen aan te beurt valt. - Waar het onderwijs in de aardrijkskunde nog alleen bestaat in het opzeggen en aanwijzen van eene menigte namen, daar mag het op zijn best genomen als middel om het geheugen te oefenen worden aangemerkt; doch daar kan geene sprake zijn van goed ontwikkelend aardrijkskundig onderwijs. Naauwelijks heeft de knaap de school verlaten of de met moeite geleerde namen, die hem trouwens op dien leeftijd nog heel weinig kunnen schelen, worden door andere zaken verdrongen of gaan dikwijls van zelve verloren, en al te spoedig doet hij de treurige ervaring op, dat de uren aan het van buiten leeren besteed, tot nuttiger einden hadden kunnen aangewend worden. Zal dit onderwijs vruchtbaar worden voor het volgende leven van den knaap, dan moet de bloote oefening van het geheugen niet op den voorgrond staan, maar ondergeschikt wezen aan de ontwikkeling van het verstand en de vermeerdering van nuttige kennis; dan moet de geschiktheid om namen te onthouden, vergezeld gaan

[p. 628]

van de vereischte vaardigheid om zich eenig deel van de oppervlakte der aarde voor te stellen en zich daarop naar willekeur te kunnen orienteren; dan moet hij reeds vroeg worden toegerust met de vereischte kennis van de aarde, in verband tot de overige hemelbollen, van hare beweging en haren stand, die den tijd en de jaargetijden regelen, van de meest belangrijke bijzonderheden van het land en het water, van bergen en vulkanen, van rivieren en meren, van den dampkring en de verschijnselen, die er in plaats hebben, van winden en stroomen, van luchtstreken, bewoners en voortbrengselen. Heeft hij hiervan reeds in de school duidelijke begrippen gekregen, zij zullen hem bijblijven en hij zal opgewektheid gevoelen om ze later door nadenken en eigen onderzoek uit te breiden.

Het aangekondigde werkje is in dit opzigt een geschikt middel, om het bovengenoemde doel te bereiken. Op eene beknopte wijze worden de zaken over het algemeen duidelijk voorgesteld, weshalve het zeer goed tot leiddraad bij dit onderwijs kan gebruikt worden. Eene uitvoerige opgave van den inhoud zal na het bovengemelde wel gemist kunnen worden. In plaats daarvan besluiten wij onze aanprijzende aankondiging met eenige opmerkingen, vertrouwende dat de verdienstelijke schrijver die meer als bewijzen van onze belangstelling zal aanmerken, dan als uitvloeisels van onze zucht om aanmerking te maken.

Op bl. 5 wordt gezegd dat het licht bijna 60,000 maal sneller gaat dan een kanonskogel, die eene snelheid van omstreeks 511 meters heeft; dit zal wel 600000 maal moeten zijn.

Dat de schaduw, die de maan werpt (bl. 12) omstreeks zoo lang is als de afstand der maan tot de aarde, is minder juist en daarenboven niet heel duidelijk voorgesteld.

De ontzettende aardbeving, die Lissabon voor een groot deel verwoestte, heeft immers in 1755 en niet in 1751, (bl. 19), plaats gehad.

De zonderlinge twist over den eigendom van twee over elkaar geschoven stukken land, bl. 23; dat de duiuen jaarlijks 20 à 25 ellen landwaarts kunnen inrukken, bl. 25; dat kikvorschen, garnalen en andere dieren somtijds uit den dampkring nedervallen, bl. 62, hadden kunnen gemist worden, even als de hagelsteenen als olifanten, bl. 65. Dit zijn gelukkig

[p. 629]

geene gewone verschijnselen, en tot deze dient het onderwijs zich te bepalen. De verklaring van eb en vloed, bl. 34, van het omgekeerd zijn van den regenboog bij een hoogen stand van de zon, bl. 69, en van het ontstaan van het ijs in de rivieren door grondijs, bl. 87, komt ons niet zeer duidelijk voor; dit is ook het geval met de definities van Gletschers en van den regter en linker oever eener rivier.

Druk en papier zijn zeer goed; dat mag van de vier kaartjes niet gezegd worden, deze zijn beneden het middelmatige uitgevallen en beantwoorden zeer weinig aan het oogmerk.

v.d.w.