Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Korte mededeelingen.

Eene Bazuin Gods. Beschrijving van het uitleggend gedeelte der Godsverheerlijking door de Hervormd-Christelijke Gemeente te Hilversum, op den 1^sten Aug. 1858, voorafgegaan door een woord tot de Gemeente van j.h. gunning, jr. (Ten voordeele van de armen dezer Gemeente.) Hilversum, P.M. van Cleef, Jz. 1858. In gr. 8vo. 21 bl. f : - 25. - Deze preek is al een jaar oud en verdient toch niet door voortdurende nalatigheid van Ref. onvermeld te blijven. Wie zou, op den titel afgaande, meenen dat het eene preek was? De Heer g. tracht door dezen eenigzins duisteren titel de waarheid uit te drukken, dat de preek eigenlijk niet eene daad van den prediker alleen is, maar eene gezamenlijke daad van leeraar en gemeente,

[p. 585]

waarom hij, nu bij de uitgave, na het voorgebed schrijft: Hierop verkondigde de gemeente het woord Gods bij monde van den Voorganger in deze woorden. Wij kunnen het niet genoeg prijzen, dat Ds. g. deze beschouwing van het kerkgaan en van de preek met kracht en consequentie aanbeveelt, maar vreezen bijna, dat het nooit mogelijk zal zijn onze kerkgangers aan deze ware beschouwing te wennen. Wij wenschten dat ten minste de leeraren toonden haar te begrijpen en bevelen hun daarom de aanschaffing van deze ‘Bazuin Gods’ dringend aan. Het voorwoord aan de gemeente is zeer lezenswaardig. Wat dunkt u van de volgende zinsnede? ‘Dat voorts deze uitgave ten voordeele van de armen onzer gemeente geschiedt, behoorde van zelve te spreken en zou niet bepaald behoeven opgemerkt te worden indien men algemeener bedacht, dat de uitlegging des Woords, als geschiedende door de gemeente bij monde van den leeraar, van het oogenblik af dat zij uitgesproken wordt niet meer het eigendom des leeraars maar der gemeente is, en dus niet anders dan ten behoeve harer armen mag gedrukt worden.’ Zij zullen het niet toestemmen voor wie iedere preek als een couponnetje van f 50 of f 100 is.

Waarom de gebeden en gezangen tot het uitleggende gedeelte gerekend worden te behooren, begrijpen wij niet. Wat de preek zelve aangaat, onderschrijven wij het oordeel van den maker: ‘ieder lezer zal bevinden dat mijne toespraak, als kunstwerk beschouwd, geheel onbeduidend is, even als honderd andere welke jaarlijks in het licht verschijnen.’ De toon, die er in heerscht, is, naar den smaak van Ref., wat te opgewonden, wat te veel op de leest der O.-Testamentische profetie geschoeid.

Te Heeg, bij h. bokma, verscheen het I^e Deel eener (vrij goed uitgevoerde) onveranderde uitgave van een ascetisch geschrift der 17^e eeuw: Het zien op jezus: een gezigt van het eeuwig Evangelie, of der ziels-oogingen op jezus, alles zeer geleerdelijk verklaard en stichtelijk tot krachtige oefening der godzaligheid toegeëigend, door den hooggeleerden en godzaligen isaac ambrosius; uit het Engelsch vertaald door johannes lampe, in zijn Ed. leven Predikant te Opdam. Het zal voor zijn tijd geen kwaad boek zijn geweest, al hindert óns nu de dorre orthodoxie

[p. 586]

en onbehagelijke mystiek dier oude dagen. We vonden er evenwel nergens zulk een stuitenden bombast in, als in 't aanbevelende voorwoord van Ds. j.w. felix. Ter proeve: ‘En de dreigende adelaar der geregtigheid, die met uitgebreiden klaauw over onze hoofden zwevende, van het paradijs af een prooi had gezocht, en zelfs in de doodskreten van den zondvloed, in de bloedige vlammen van Sodom, en in het bloed der duizende offerdieren geen prooi had kunnen vinden, die haar voldeed, - viel nu op het Lam Gods, hechtte zich aan Hem, reedt hem met de geesels van cajafas, met de doornen van pilatus en met de nagelen van het kruis het vleesch aan flarden, tot dat Hij geheel gebroken was; want Hij was de schuldige bij uitnemendheid geworden, die zich al de schuld had toegeëigend, die als God en mensch in één persoon, alleen in staat was, der geregtigheid een offer aan te bieden, hetwelk alles betaalde.’!! Inderdaad, zoo van zijn eigen voorwoord als van 't boek, dat het aanprijst, heeft de Voorredenaar zelf de beste recensie geleverd, wanneer hij der Gemeente voorhoudt: ‘Te midden van het groot gebrek aan de zuivere bediening der genademiddelen, is er in onze dagen een stroom van nieuwe en ook herdrukte schriften. Het is er echter verre van af, dat al die vruchten van de drukpers rijp zouden zijn. Oppervlakkigheid, geestelijke spelingen met de Schrift, welke voor geestelijkheid worden uitgegeven, scheve voorstellingen van de natuur des geloofs, bespiegelingen, die voor het gevoel een gevaarlijk zoeten smaak, maar voor het hart geen wezentlijk voedsel bevatten, worden door elkander gedrukt, gekocht en gelezen, en brengen maar al te veel verwarring in de zielen der eenvoudigen.’
v.p.

Met genoegen kondigen wij eene nieuwe, goedkoopere en zeer nette uitgave aan van Jane Bouverie, door c. sinclair, Schrijfster van ‘Olivia’ en ‘Mathilda’. De Heeren van druten & bleeker hebben er ons publiek meê aan zich verpligt, want voor betrekkelijk geringen prijs (f 1-50; in linnen met verg. rugtitel f 1-90) is men in staat aan vrouwen en meisjes een keurig geschenk te geven. Zij zullen de aan eene dunne romantische draad gewevene echt godsdienstige beschouwingen over voor- en tegenspoed met genoegen en zegen voor haar hart volgen en ‘Amen!’ zeggen op de lieve, aanprijzende voorrede van Mej. e.j. hasebroek.

[p. 587]

De heer w. hoogvliet, die, in den laatsten tijd, het een en ander op het gebied van het Strafregt publiceerde, geeft nu weder in eene brochure zijne Opmerkingen aangaande den werkkring van den Commissaris van Politie, over Hazardspel en Loterijen, over beleedigende en nachtelijke geruchten, over de verpligtingen van Logementhouders, en over poging tot opligting. (Amsterdam, h.w. weytingh. 1859.) Het boekje geeft eene niet onbelangrijke lectuur voor hen, die in het Strafregt belangstellen. Wij zouden echter niet gaarne de laatste opmerking onderschrijven, en gelooven, ook na de lectuur van het boekje, dat opligterij juist bestaat in de afgifte van het goed aan den delinquent, en dat poging daartoe, dus poging zoude zijn bij een misdrijf, dat juist alleen misdrijf is, als het pogen tot uitvoering komt.

De heer h.w. weytingh gaf de Nieuwe Successiewet uit, eene zeer bruikbare uitgave, die velen welkom zal zijn. De aanteekeningen, daarbij gevoegd, zijn van weinig waarde. Men koope het boekje dus alleen om eene gemakkelijke editie der Wet zelve te hebben. (Amst. 1859. kl. 8vo. 52 bl.)

De heer e.h. ramaer gaf bij g.w.v.d. wiel te Arnhem (1859. 8vo. 59 bl. f 1 -:) een werkje uit, dat ten titel voert: Op den Staat rust de staatsregterlijke en zedelijke verpligting, te zorgen voor Pensioen aan Weduwen en Weezen van Burgerlijke Ambtenaren. De auteur haalt die stelling al zeer hoog op en begint bij het huwelijk in het algemeen, om met eene aanhaling uit den dichter smits te besluiten. In abstracto zouden wij meenen, dat de staat de diensten der Ambtenaren goed, zeer goed betalen moet, doch dan ook meer dienst en arbeid kan vergen, dan nu wel eens op de bureaux te vinden zijn, en dat als dit geschiedt, geen zedelijk of stellig regt bestaat om pensioen te eischen. Men betaalt de diensten en daarmede is het uit. Alleen als voor het pensioen een gedeelte wordt ingehouden, is er natuurlijk een regt op die uitkeering. De curieuse bijdrage tot het jus constituendum is dus o.i. van niet veel gewigt. Gaarne erkennen wij echter, dat hoewel er geen regt bestaat, toch de wensch billijk is, dat er pensioen worde gegeven, en als de heer ramaer zijn begeeren voldaan ziet en de schatkist het lijden kan, zal het ook ons zeer aangenaam zijn, hoewel wij geene morele verpligting of stellig regt daarvoor weten te verdedigen.

[p. 588]

Uit het Pensionnaat. Haarlem, c. zwaardemaker. Onder dezen titel kregen wij een aardig boekje in handen, dat men zeer goed kan gebruiken voor een geschenkje aan jonge meisjes die hare dagen nog in eene dergelijke inrigting doorbrengen, of aan zulke die er even aan zijn ontsnapt. Het zou een nuttig cadeau zijn, al was het enkel als voorbeeld van briefstijl, maar zal zeker ook met graagte door haar gelezen worden; ieder zal er op de eene of andere wijze mede sympathiseren, daar het eene getrouwe schildering bevat van zulk eene wereld in het klein, waar men slechts op kleiner schaal alles wedervindt wat men in de groote maatschappij ontmoet: geheimen en intrigues, bedrog en miskenning; ja zelfs ontbreekt het onder dat aanvallige jonge volkje niet aan zamenzweringen en burgerkrijg. Echter willen wij erkennen, dat hier ook menig allerliefst karakter ten tooneele wordt gevoerd, en op humoristischen toon menige schoone trek verhaald of treffende waarheid verkondigd wordt. - Men vindt het eenigzins vreemd, dat van de schrijfster der brieven, die allen van dezelfde hand zijn, in het begin gezegd wordt: dat zij door de institutrice op den schoot gezet en geliefkoosd werd; dat komt slecht met de voortbrengselen van hare pen overeen.

De Vertaler heeft het werkje in eene soort van Hollandsch gewaad gestoken en zijne taak goed volbragt. Den Uitgever wenschen wij een ruim debiet.
m.p.h.

Het is een weinig te begeeren baantje om geestenbezweerder te zijn; maar er zijn toch nog dingen die in mijn oog vrij wat minder te ambiëren zijn. Zoo zou ik b.v. liever gedoemd zijn, om alle bestaande geesten dagelijks te bezweren, dan dat men mij verdacht hield de rijmelaar te zijn van den afschuwelijken nonsens onlangs bij kemink en zoon uitgekomen onder den titel: De Tooverij van den dag. Een raad, vooral aan de Arnhemsche Geestenbezweerders. Dit toch is treuriger dan wat de zwartgalligste menschenhater zich van eenig product van den menschelijken geest durft voorstellen. De raad kan evenwel baten, maar dan toch op een paar voorwaarden: of dat de bedoelde Arnhemmers zoolang geesten bezweren, dat zij in staat zijn om zoo klinkkaren onzin te begrijpen, of dat ze genoodzaakt worden om zoolang zulke raadgevingen te lezen, totdat zij zich voornemen hun bedrijf te laten varen; in 't laatste geval bezweert geen Arnhemmer voortaan meer eenigen geest, hoe klein ook.

Zulke uitgevers - zulk eene uitgave! Wie kan dit begrijpen?