Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

[p. 559]

Oranje en de Bataafsche Republiek, in diplomatische betrekking tot den eersten Napoleon. Eene Voorlezing van Mr. G.W. Vreede. Utrecht. J.G. Broese. 1859. In gr. 8vo. VIII en 80 bl. f : - 85.

Neen, dat is geene geschiedenis zooals men, gelijk bulwer zegt, in de beknopte handboeken (‘small skeleton abridgments'’ te lezen krijgt: ‘In dit jaar werd een koning gekroond, een veldslag geleverd, was er eenige groote ramp of wel eenige groote zegepraal.’ Dat alles behoort ook wel tot haar gebied, maar er is meer dan dat. De geschiedenis moet ons een spiegel zijn van de aanhoudende ontwikkeling der natiën, zij moet de oorzaken, de schijnbaar nietige oorzaken, van al de groote gebeurtenissen, die dikwijls door een gansch werelddeel ruchtbaarheid hebben gemaakt, trachten op te sporen, zij moet de verschillende levenstoestanden van het wereldtooneel tot in de kleinste bijzonderheden te aanschouwen geven, bij levendigheid van voorstelling bezielend, bij eenvoud van decoratie indrukwekkend zijn. Slechts zoodoende zal zij zich den scheldnaam van kronijk niet berokkenen. De eisch is, het valt niet te loochenen, zeer zwaar, maar daarom niet onregtmatig. Allerminst is zij te zwaar voor hem, die de geschiedenis van vroegere tijdperken beschrijft, voor zoover deze oneindig veel beter in de gelegenheid is om de noodige bouwstoffen te verzamelen, dan hij, die de geschiedenis van zijn eigen tijd te boek stelt. Deze immers heeft nu eens geen toegang tot familie-archieven, omdat men de bewuste zaak van dit of dat familielid liefst niet wil zien opwarmen; dan weêr is het hem ondoenlijk zich uit den doolhof der diplomatie te redden; hier heeft hij te kampen met partijzucht en vooroordeel; daar deinst hij terug voor het schrikbeeld der onpartijdigheid. En zoo een getrouw beeld van zijn tijd te schetsen, in waarheid, dat is niet gemakkelijk. Daarom zal de nakomeling, voor wien menig gedenkschrift van belangrijke personen en menig staatsstuk toegankelijk is, daarin boven den tijdgenoot zeer veel voor hebben. Daarom beperkte lessing den naam van geschiedschrijver alleen tot hen die hun eigen tijd naar eisch beschrijven, en kende hij aan dezen onvoorwaardelijk den lauwer toe.

[p. 560]

De brochure van Mr. vreede is een nieuw bewijs van de moeijelijkheid om eene bladzijde in het geschiedboek des tijdgenoots te schrijven, en van de mogelijkheid om het ondanks alle bezwaren met eene meesterhand te doen. Uit ‘weinig of niet-bekende bescheiden’ wijst de schrijver de naarstige bemoeijingen van onzen eersten willem aan om het denkbeeld der Restauratie hier te lande te verwezenlijken en leert hij ons zijne handelingen als Generaal, Diplomaat en Regent waarderen. Wij ontmoeten hem ijverig werkzaam om, met hulp van Pruissen, Rusland en Engeland, Neêrlands onafhankelijkheid te herstellen en het van de Fransche rooverhorden te bevrijden, en zien met belangstelling, na de vele grieven hem door napoleon I berokkend, de eerste lichtstralen van een helderen dageraad gloren. Het doet ons goed een stein en een gentz 's vorsten bekwaamheid te hooren roemen, en het Kabinet van St. james het staatsstuk betrekkelijk den toekomstigen toestand van Holland door zijn Memorandum te zien bezegelen. Met dankbaarheid erkennen wij, dat Nederland zijn zelfstandig aanzijn in de rij van Europa's Mogendheden grootendeels aan onzen eersten Koning verschuldigd is. - In een minder gunstig licht is napoleon I geplaatst: vuig egoïsme, de daemon der dynastie buonaparte, was het wat hem ook ook in zijne onderhandelingen met onzen vorst geleid heeft, en deze ééne bladzijde uit zijne geschiedenis is genoeg, om ons tegen de verraderlijke vleitaal der Napoleontische listen te waarschuwen. Punica fides en Corsicaansche vriendschap, - de vrede van Villafranca bevestigt 't maar al te zeer; men kan er zich niet genoeg voor wachten.

Na 't aangevoerde zal het wel overbodig zijn om nog iets ter aanprijzing van Mr. vreede's brochure te zeggen. Wat de Bijlagen betreft, waar het door hem betoogde breeder uiteengezet, zijne uitspraken toegelicht worden, ik twijfel niet of men zal ze even als zijne voorlezing zelve met klimmende belangstelling lezen.

Wij eindigen met nog eens op het groote gewigt van het bewaren van archieven, private correspondenties, familie-papieren, enz. enz. te wijzen, iets, dat uit deze brochure wederom zoo duidelijk blijkt. Zulke stukken moeten niet dan na vlijtig onderzoek der vernietiging worden prijs gegeven, want zij bevatten veeltijds belangrijke bijdragen voor de historie, en

[p. 561]

verspreiden over menige overigens duistere en onverklaarbare gebeurtenis een helder licht. Met blijdschap zagen wij daarom nog onlangs, dat ook in ons land op zulke stukken meer en meer wordt gelet, en de gemeente-archieven niet dan met toestemming der Regering mogen worden vernietigd. Hoe meer bouwstoffen toch, hoe hechter het gebouw; hoe meer coloriet, des te levendiger de voorstelling.

l.
h.e.m.