Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Ursula. Een Verhaal uit het buitenleven. Door Miss Elizabeth Sewell, Schrijfster van: ‘Geertruida’, ‘Katharina Ashton’, ‘Cleve Hall’, ‘Ivors’, enz. enz. Uit het Engelsch door Antonia. Twee Deelen. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 1859. In gr. 8vo. II, 326; II, 340 bl., met gelith. titelvignet. f 6-90.

Zekerlijk vertoonen zich bona omina voor den lezer van dezen roman, alvorens hij zijne lectuur aanvangt. Eene met roem bekende schrijfster, wier werken goed bij het publiek staan aangeschreven, eene vertaalster, welke meermalen bewezen heeft voor hare taak berekend te zijn, een uitgever, wiens naam op den titel van zoo menig uitmuntend boek prijkt, - is dit alles niet voldoende om de vele leesgragen in Nederland belust te maken? Toch gelooven wij te kunnen profeteren, dat Miss sewell's naam door dezen roman bij ons publiek niet winnen zal, en dat velen in hunne goede verwachtingen omtrent ursula zullen teleurgesteld worden; wij ten minste hebben er niet in gevonden wat wij meenden te zullen vinden. Vooreerst klagen wij de schrijfster aan van ongemeene Engelsche gerektheid; wij hebben ons door het verhaal moeten henen worstelen; meer dan eens hebben wij Ursula uit de handen moeten leggen, omdat het ons verveelde. Vervolgens beschuldigen wij haar van aan haar verhaal eene intrigue ten grondslag te hebben gelegd, welke weinigbeduidend is en niets piquants bezit. Niemand kan minder dan wij een voorstander zijn van dien

[p. 527]

wonderbaarlijken, onwaarschijnlijken loop van omstandigheden, welke door velen in een roman gezocht en bewonderd worden. Wij vinden het iets dat zeer aanbevelenswaard mag genoemd worden, wanneer de schrijver van een roman niet alleen voor zijne intrigue aan de eischen der mogelijkheid wil voldoen, maar ook zich ten doel stelt, om zijn verhaal waarschijnlijk en natuurlijk te doen zijn, en begrijpt dat eenvoudigheid der intrigue eene deugd moet genoemd worden. Maar dat wil niet zeggen, dat wij gaarne in den loop van een verhaal niets vinden van die fijngesponnen draden der intrigue, welke van het talent des auteurs, en van zijne menschen- en wereldkennis getuigen. Wij verlangen geene opeenstapeling van ongewone feiten in een roman, maar gewone zaken op eene buitengemeene wijze medegedeeld, blijken van studie in het naauwkeurig onderzoek van oorzaak en gevolg in elk feit, en een juist begrip van den zamenhang van elk feit met de geheele feitenreeks van het verhaal, - dat is het wat voor ons een roman aanbevelenswaard maakt. Niets daarvan merkten wij in Ursula op; wat er eenvoudigs is in den loop van het verhaal, is gezochte eenvoudigheid, een masker voor onbeduidendheid.

Wij zijn nog niet aan het einde onzer beschuldigingen. Ook de karakterschilderingen in dit werk konden ons niet behagen. De naam dien wij op den titel lezen, is die van eene persoon, die de hoofdfiguur is; ursula is echter alleen hoofdpersoon par droit de conquête, omdat zij het verhaal doet, de sprekende persoon is, omdat zij zich met alle personen die in den roman voorkomen, bemoeit. Er is echter meer noodig voor de hoofdpersoon van een goeden roman; naar onze meening moet deze op den voorgrond staan, het scherpste geteekend zijn; die teekening mag niet verdrongen worden door de nevenfiguren; de hoofdpersoon moet de meest active zijn, zelfs wanneer 't noodig is, actief in hare passiviteit. Onze ursula is niets; zij is geen persoon, maar een instrument; het licht van den voorgrond beschijnt haar niet, zij is eene nevelachtige figuur, en dit is naar onze meening eene capitale fout in den roman. De auteur wil wel vorming en ontwikkeling in dit karakter schilderen, maar dit mislukt totaal; Miss sewell's fictie wil ons een persoon schilderen, met gezonden en helderen geest; maar er blijft iets unbestimmts in ursula door den geheelen roman

[p. 528]

henen, dat ons hindert. Is er dan eene figuur, welke eigenlijk de hoofdpersoon moest heeten? Neen, dat niet, maar er zijn wel karakters in den roman, welker teekening meer precies is; een vooral, jessie is het, waarin wij het talent van de schrijfster zien doorblinken; daarin vinden wij eene vrucht der fictie, welker waarheid empirisch bewezen is; er is in dit karakter eene consequentie, zooals wij het in het werkelijke leven dikwijls aantreffen. Jessies aangeboren goedhartigheid, welke eerst dreigde verdorven te worden door hare ligtzinnigheid, de strijd tusschen deze beide karaktertrekken, en de eindelijke overwinning van het goede beginsel in haar, maken het geheel tot eene aantrekkelijke figuur. Hetgeen ursula echter tot deze overwinning toebrengt is nietsbeduidend. - Mw. weir is eene dame, ziekelijk naar het ligchaam, en (althans naar de bedoeling der schrijfster) in vele opzigten gezond naar den geest; maar het is eene matte, ziekelijke schildering, en het karakter dat ons hier geleverd wordt is weinig doorzigtig. - In Miss millicent heeft de auteur iemand willen schilderen, die onder de zonderlingste vormen, en bij uiterlijk meest verkeerde handelwijze, een goed hart bezit; wij vinden ook deze mislukt, en de figuur maakt den indruk van eene krankzinnige, meer dan van eene onder eene ruwe schors bedorven goedhartige. - Ook roger is weinig geacheveerd; hij moet eene soort ideaal van goedheid verbeelden, en zooals de auteur hem heeft geschilderd, is hij een zoetsappig schepsel, een sul. Willem, ursula's andere broeder, gaat te weinig voor hoofdpersoon door, dan dat wij aanmerking op de halfheid dezer figuur zouden maken. Maar Mw. temple heet meer afgewerkt te zijn; de schrijfster laat hier en daar duidelijk blijken, dat zij in deze figuur een duidelijken type wil geven; en wij moeten alweder zeggen, dat zij naar onze meening ongelukkig daarin geslaagd is; tot op dezen oogenblik weten wij nog niet, wat wij aan Mw. temple hebben. De figuren op den achtergrond, zooals jane price, john hervey, de familie kemps, zijn nog al aardig geteekend.

Niettegenstaande onze weinige ingenomenheid met deze vrucht van Miss sewell's pen, erkennen wij gaarne, dat wij schoone détails hebben aangetroffen; een waarlijk godsdienstige geest straalt schier op elke bladzijde van het werk door, en aan werkelijk schoone opmerkingen ontbreekt het niet. Vooral

[p. 529]

maken wij opmerkzaam op hetgeen ursula tegen het einde van het tweede deel over de opvoeding van haar broeders kind zegt; dit is even schoon als waar.

Wij eindigen onze aankondiging met de betuiging, dat het ons leed doet, dat wij den heer van kampen, die voor zoo goed eene uitgave gezorgd heeft, misschien hebben teleurgesteld met ons ongunstig oordeel, terwijl wij aan antonia den lof niet willen onthouden van over 't algemeen in hare vertaling goed te zijn geslaagd.