Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

De Familie Atheling, of de drie gaven. Twee Deelen. Amsterdam, P.N. van Kampen. 1859. In 8vo. 237 en 230 bl., met vignet. f 4-80.

Toen ‘Zaidee’ verscheen van de destijds nog onbekende schrijfster, heb ik het gelezen en vond het geene zeer krachtige lectuur; maar wel verre van in dit nieuwe werk, dat thans van dezelfde hand uitkwam, eenige vordering te bespeuren, moet ik erkennen, dat het er, mijns inziens, nog bij achterstaat. Het eerstgenoemde was een eenigzins flaauwe roman, die, bij gebrek van iets beters, voor jonge dames een ledig oogenblik kon vullen, maar het verhaal was ten minste afgewerkt en men zag dat Miss oliphant te huis was in den kring waarin hare verbeelding zich bewoog. Ook in het eerste deel van De Familie atheling heeft zij zich bepaald tot tooneelen die binnen het bereik van haar talent lagen (altijd in zoo verre talent vereischt wordt om te beschrijven hoe eene kamer is behangen, en hoe de familie om hare eigen tafel zit thee te drinken en couranten te lezen, of zulks, tusschenbeide, voor de verandering eens bij de buren gaat doen); maar in het tweede deel heeft zij zich boven hare gewone spheer willen verheffen, en helaas! het is haar als wijlen icarus gegaan, en ik zou haar de woorden wel willen toe-

[p. 481]

voegen die zij zelve, D. I, bl. 75, gebruikt: ‘een boek is daarom nog niet goed, al heeft men er een uitgever voor gevonden.’ - Zij heeft pogingen gedaan om krachtige elementen in haar verhaal te leggen; om den lezer te schokken wilde zij zedelijke monsters scheppen en hem doen ijzen door verschrikkelijke voorstellingen van misdaad, onregtvaardigheid, ongeloof en wanhopigen trots; maar het is grootendeels bij den goeden wil gebleven, want hare magt om die plannen te ontwikkelen was gering; de situaties zijn niet behoorlijk uitgewerkt, en de schets, die misschien onder eene bekwame hand tot iets goeds had kunnen worden, maakt nu zoo wat den indruk van eene kom met water en melk, waarin eenige ongemalen peperkorrels ronddrijven, die, juist omdat zij niet gemalen zijn, hunne kracht niet aan het flaauwe vocht mededeelen (men vergeve het mij, dat ik voor zulk een huiselijk boek, mij van een huiselijk beeld bedien). - De familie atheling bestaat uit een vader die eene volmaakte nul is, van wien men weinig meer verneemt dan dat hij, als klerk, getrouw naar zijn kantoor gaat en daar twee-honderd pond verdient; uit eene moeder, wier bestaan ook weinig tot het belang der geschiedenis bijdraagt, en uit eenige kinderen, waarvan bij de eerste beschrijving gezegd wordt, dat marianne de gaaf der schoonheid had, agnes die van (schoon geheel onbekend met de buitenwereld en bijna zonder het zelve te weten) romans te schrijven, en charles de gaaf der volharding. Men zou nu denken de hoofdpersonen voor zich te hebben, maar neen, de knoop des verhaals slingert zich om geheel andere menschen, en noch zij, noch hunne gaven hebben met de ontwarring iets te maken, behalve charles die, om naar een geheim huwelijk onderzoek te doen, naar Italië wordt gezonden en zijne bevindingen daaromtrent in een paar laconieke brieven en een zeer droog gesprek mededeelt. Overigens wordt hij steeds genoemd ‘de lompe jongen’ en zijne zusters zijn twee smelterige, zenuwachtige wezentjes, die bij de geringste aanleiding beven en verbleeken en dan gaarne ‘het gelaat met de handen bedekken’. De eigenlijke helden zijn louis en rachel, tweelingen, over wier geboorte een geheimzinnig duister ligt en die van hunne regten zijn verstoken door een oom die hen op alle mogelijke wijzen vernedert; het wederspannige karakter van louis komt daartegen

[p. 482]

op, maar rachel is eene zeer inconsequente figuur, nu eens vinden wij haar afgeschilderd ‘trotsch als eene koningin’, dan, in weerwil van hare twee-en-twintig jaren, als ‘het arme kleine meisje.’ - Eindelijk komt de waarheid aan het licht: zij worden in hun rang hersteld, en Lord winterbourne, de bron van al het kwaad, maakt zich uit de voeten. Deze persoon van wien nog al partij te trekken was geweest, gaat slechts een paar malen als eene vlugtige verschijning voorbij onze oogen, en het eenige karakter dat boven de anderen uitsteekt is Miss anastasia rivers.

Van de zoo geroemde gaven wordt later met geen woord gewag gemaakt, en ik zie ook niet in dat de bezitters het zooveel verder in de wereld brengen dan menig ander.

Charles wordt na het noodige hoofdbreken en studeren een knap regtsgeleerde; marianne wint door hare schoonheid de liefde van den toen nog armen en verworpen louis.

Wat de romanschrijvende zuster betreft, zij ontmoet een ongeloovigen predikant, een Atheïst, die waarschijnlijk ook bestemd is om den vromen lezer schrik aan te jagen, en brengt hem door een enkel woord tot inkeer, zoo zelfs dat hij als zendeling gaat zwerven en volgens zijne eigen getuigenis ‘wonderen doet in den naam des Heeren.’

Men sluit het laatste deel met het vermoeden, ofschoon niet met de zekerheid, dat agnes zijne echtgenoote wordt, en ik wil deze beoordeeling besluiten met den wensch, dat dit het laatste werk van Miss oliphant moge zijn dat ons Hollandsch publiek wordt aangeboden, en dat de Heer van kampen zijne keurige uitvoering moge besteden aan werken die zulk eene zorgvuldige behandeling door hunnen inhoud beter verdienen, en zijn welverdienden goeden naam als uitgever niet in de waagschaal stellen.
m.p.h.