Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

[p. 477]

Eindelijk gevonden! (Violet, or found at last.) Door Maria Mac-Intosh, Schrijfster van: ‘Mary en Eveline’, ‘Isabel en Grace’, enz. II Deelen. Amsterdam, J.D. Sijbrandi. 1859. In gr. 8vo. 2, 293 en 2, 291 bl., met gelith. titelvignet. f 6 - :

‘Iedereen heeft zijn kruis, en hij kan geen waarachtig geluk vinden tenzij hij het op zich neemt en geduldig draagt. Iedereen heeft het, maar niet iedereen draagt het. Sommigen slaan er tegen en stooten het weg en bezeeren zich en lijden nog meer, dan zij zouden doen, als zij er gedwee de schouders onder bogen (!); anderen ontvlugten het in genot, in dwaasheid, zelfs in zonde. Dezulken lijken (!) misschien vrolijk, maar zijn niet gelukkig.’ Deze stelling met juistheid en diepte opgevat in verband met die van paulus, dat het geloof eene kracht is, eene kracht ook om dat kruis te dragen, - zietdaar de grondslag, waarop deze Transatlantische zuster haren roman heeft gebouwd; dat is de gedachte die in haar ziel heeft gewoond en die ze door haar werk heeft gepredikt.

‘Ja maar, als ik gesticht wil worden, dan ga ik naar de kerk; daarvoor lees ik geen roman!’ zoo spreekt de positive man, die alles op zijn tijd en geen twee dingen te gelijk doet. Neen, beste vriend! geen duizend preken zullen u dat zoo aanschouwelijk voorstellen, zullen dat zoo duidelijk maken voor uwe ziel, die toch altijd klaarder indruk ontvangt van een sprekend en goed uitgewerkt voorbeeld, dan van abstracte redeneringen. Wat preken en stichtelijke bespiegelingen u alleen als wenschelijk en mogelijk kunnen voorrekenen en betoogen, dat ziet ge hier in werkelijkheid voor u, wel in een bepaalden vorm, die met menschelijkheid ook zijne gebrekkigheid heeft, maar in werkelijkheid.

En trouwens, waarom neemt ge een roman ter hand? Om bezig gehouden, geamuseerd te worden, niet waar? Om uit de eentoonigheid van eigen leven en eigen ziel, door avontuurlijkheden en verrassingen, door beschrijving van heerlijkheden en afschuwelijkheden, van groote genietingen en zwaar leed, te worden opgewekt en geprikkeld, - is het niet? Nu! neem dan tòch gerust dezen roman ter hand. De gewone humbug van avonturen en toevalligheden, dien een roman even-

[p. 478]

zeer noodig heeft om door de wereld te komen, als de mensch zijne spraak, zal u ook hier niet ontbreken.

Al wat ge van dien aard wenschen kunt zult ge vinden.

Schipbreuken die het bal openen, geheimen die eerst op het laatst worden opgehelderd, listige strikken met duivelenboosheid gespannen en door providenciële toevallen verijdeld, vervolgers en beschermers der onschuld, schilderingen van de neêrdrukkende natuur van het kale zeestrand en tooneelen van de heerlijkheid des subtropischen hemels, de ruwste en verachtelijkste ondeugden naast de heerlijkste vrouwenliefheid en de innemendste mannendeugd, tooneelen onder het volk en soirées bij de rijken, vrijaadjes zoo lief als gij ze nooit hebt gevrijd noch ik, en liefdesaspiraties die uwe sympathie niet zullen opwekken, - het al voorgedragen in regt onderhoudenden vorm en daarbij die eigenaardige aantrekkelijkheid der romans, dat de helden dat ééne obstakel niet kennen, wat alle werkelijke menschen altijd aan zekere banden legt, beperktheid van de beurs, - waarlijk ook in dit opzigt zal uw romantische zin niet onbevredigd zijn.

Toch kan ik kwalijk begrijpen, hoe eene Engelsche recensie in het Athenaeum, die mij toevallig onder de oogen kwam, het boek alleen van deze zijde beschouwt, alsof het slechts een zamenraapsel der gewone romantische onwaarschijnlijkheden en toevalligheden behelsde, en overigens het bespreken naauwelijks waard ware. Neen, daartoe heeft het te veel goeds. Ik beschouw al dien romantismus als de eenmaal onontbeerlijke versierselen, even als de rhetorische figuren in eene rede. Maar het geeft meer dan al die versieringen: het boek heeft ook inhoud. Het is eene degelijke gedachte, om door een verhaal eene voor elk bevattelijke voorstelling te geven van de waarheid, dat de godsdienst niet moet zijn een bijlap, een figurant in ons bestaan, waaraan wel de officiële eereplaats is afgestaan, doch die in werkelijkheid niets in te brengen heeft bij onze innerlijke beweeggronden en handelingen; maar dat zij, zal zij werkelijk zijn wat zij heet te wezen, het leidende, het krachtgevende beginsel moet zijn, hetwelk toch ook de vrolijkheid niet dooft of de menschelijkheid niet verdringt, maar integendeel met die menschelijkheid geheel is zamengegroeid. Zulke godsdienst vindt ge in violet, - ‘een ideaal!’ zult gij zeggen; zeker, doch geen zinnelijk ideaal van sue of een

[p. 479]

ander, maar een christelijk ideaal, en toch met smaak gedacht. Ik zet het u, om dat ideaaltje niet lief te hebben, en wat ge misschien denken zult, dat het sentimentele preekjes zal houden, als beecher stowe's al te vrome personen, - daar is zij weêr te natuurlijk voor.

Van het Americaansche godsdienstig loven worden ons vrij zonderlinge dingen verbaald: dat het is een mengelmoes van democratische ongeregeldheid met stijf dogmatismus, van strengheid in het uitwendige met gebrek aan inwendig leven, - eene caricatuur, in één woord, van de reeds niet behagelijke Engelsche godsdienstigheid. Voor een groot deel geloof ik dat, en zelfs vindt men er hier en daar enkele sporen van in de figuren van dezen roman; maar men ziet ook weder hier, dat elk volk ook eene meer verborgen zijde heeft, die door den gewonen reiziger niet zoo ligt wordt opgemerkt. Uit hetgeen m. mac-intosh ons hier geeft, blijkt, dat er ook godsdienstig leven van beter gehalte op America's bodem te vinden is, daargelaten of zij tot de Unitarians behoort of niet. Gebrek aan gevoel en kieschheid is, geloof ik, de hoofdkwaal, die aan der Americanen godsdienstig en maatschappelijk leven die voor ons zoo onaangename tournure geeft. Nu, dat is dan zeker de bekoorlijkheid van onze Schrijfster, dat het haar niet aan fijn en echt vrouwelijk gevoel ontbreekt. Ik noem het b.v. fijn gevoel, de wijze, waarop zij het ééne meisje de lieve krullende lokken van het andere laat prijzen, wel te verstaan zonder eenige arrière-pensée van afgunst of piquanterie, omdat zij geheel door hare wezenlijk goede eigenschappen is ingenomen. En ik zou een aantal van dergelijke, wel minutieuse, maar toch fijne trekken kunnen opnoemen, gelijk b.v. de schildering van den dominé in Dl. I, bl. 80, of den vader met zijn stervend kind, of den Doctor, die dick's arm bestrijkt.

Ik wil niet verder alle karakters en alle afzonderlijke voorvallen met u bespreken. Daarin zou men wel eens overdreven voorstellingen of onwaarschijnlijke combinaties kunnen aanwijzen. Zelfs het hoofdbeloop des verhaals is wel wat gechargeerd. Men wordt bijna moede als men de lieve heldin moet volgen, hoe ze door het lot telkens weêr met nieuwe en overzware beproevingen wordt overladen en den bitteren kelk der smarte, gelijk haar pligt haar voorschrijft, tot den laatsten druppel moet ledigen. De dosis is wat sterk; maar de hoofd-

[p. 480]

indruk van het geheel zal toch bij het meerendeel der lezers ongetwijfeld aangenaam en gunstig zijn.

Het was dus een goed denkbeeld, om dezen roman te vertalen, maar het zou nog beter denkbeeld geweest zijn om het wat zorgvuldiger te doen. Over het algemeen is de vertaling wel vrij goed, maar er zijn toch een aantal van die kleine aanstootelijkheden in, die te minutieus zijn om ze nu juist in een lijstje meê te deelen, maar toch hinderlijk. Misschien zijn ze wel eerder aan den corrector te wijten, zoo de vertaler dit zelf niet is geweest, maar dan zou ik hem sterk aanraden, dit in het vervolg zelf, en met meer zorg te doen.

Den uitgever zij dus in 't algemeen geluk gewenscht met zijne goede keuze, waardoor hij aan het publiek eene groote dienst bewijst en zich zelven het voordeel verschaft, dat zijn naam onder de bakens worde opgenomen, waarop lezers en leesgezelschappen gerust kunnen afzeilen.