Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

[p. 461]

De Zee en hare beheerschers, of beknopte geschiedenis der voornaamste Zeemogendheden van vroegeren en later en tijd. Naar het Engelsch van Alfred Elwes. Voor Nederlanders bewerkt door Dr. A.A. Deenik. Twee Deelen. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker. 1859. In 12mo. 368 bl. f 1-70.

Met deze twee deeltjes zien het negentiende en twintigste deel van van druten en bleeker's Goedkoope Bibliotheek het licht, eene serie van werken over allerlei vakken van wetenschap, waarin reeds menig aanbevelenswaardig boek is opgenomen. Ref. mag beginnen met de betuiging, dat hij dit werk eene goede aanwinst vindt voor de genoemde reeks van uitgaven; de keuze is zeer gepast en pleit voor het oordeel der uitgevers. Er bestond ten onzent behoefte aan een boek van dezen aard; voor eene natie als de onze, welke bij het zeewezen zooveel belang heeft, en in het bezit is van zoo uitgebreide coloniën, is de geschiedenis der ontwikkeling van het zeewezen, zooals dat zich van de vroegste tijden tot op heden bij de voornaamste zeemogendheden vertoonde, eene studie welke wel verdient beoefend te worden, maar waaraan bij ons toch weinig gedaan is en nog wordt. De werken welke in onze taal over dit onderwerp geschreven zijn, behandelen meestal slechts eene specialiteit van de zaak, en met elkander vormen zij eigenlijk niet veel meer dan eene verzameling van bouwstoffen voor het geheel. Het groote werk van onzen geleerden de jonge vormt wel een uitmuntend op zich zelf staand geheel, maar het geeft alleen eene Geschiedenis van het Nederlandsche zeewezen. Eene complete geschiedenis van alle zeemogendheden zou zeker een grooten omvang vereischen, ten minste als zij naar evenredigheid van de uitvoerigheid van het zoo even genoemde werk van de jonge moeat zijn zamengesteld. Deze te leveren was echter niet het doel van den schrijver wiens werkje Ref. hier aankondigt. Het moest beknopt zijn en, toch zooveel mogelijk naauwkeurig en veelomvattend; het moest de resultaten geven van naauwgezet historisch onderzoek, maar in aangenamen populairen vorm; het moest een leesboek zijn, maar dat ook als studieboek niet geheel te verwerpen was. Elwes is naar Ref.'s meening bij uitstek gelukkig geslaagd. In boeijenden vorm doorloopt hij de

[p. 462]

schiedenis van de beheerschers der zee, schetst welke de volken waren die dezen naam mogen dragen, hoe zij tot bloei en magt zijn gestegen en elkander hebben opgevolgd. Phoeniciërs en Aegyptenaren, Grieken, Carthagers en Romeinen, Venetianen, Pisanezen en Genuezen, Portugezen en Spanjaarden, Nederlanders en Engelschen zijn achtereenvolgens voorwerpen zijner beschouwing, en in alles gaat rijkdom van zaken gepaard met beknoptheid en aangenamen vorm. In een vorigen jaargang van ons tijdschrift had Ref. reeds zich bekend gemaakt met een klein gedeelte van elwes' werk, en dit was voor hem eene aansporing om dadelijk met het geheel kennis te maken, en toen hij dit gedaan had, moest het hem wel genoegen doen, toen er eene vertaling voor Nederlanders werd aangekondigd, vooral omdat dit in zulk eene uitgave zou geschieden, waardoor het onder het bereik van velen zou komen. De inzage van het oorspronkelijke Ocean and her Rulers had bij Ref. reeds den wensch doen ontstaan, dat die vertaling in sommige opzigten eene omwerking mogt zijn; het boek toch was voor Engelschen geschreven, en daardoor was aan de geschiedenis van Engeland als zeemogendheid eene naar evenredigheid grootere plaats ingeruimd dan aan die der overige beheerschers der zee, en was vooral aan Nederland minder moeite besteed dan voor een werk voor onze natie passend is. Ook deze wensch is vervuld: de verdienstelijke vertaler heeft zijne taak begrepen, en heeft door zijne omwerking elwes' boek tot een voor Nederlanders geschikt werk gemaakt. De hoofdstukken over Nederland en Engeland handelende, zijn in eene andere verhouding tot het geheel gebragt, en als Dr. deenik in zijne Voorrede verklaart, dat het niet ter zijner beslissing staat, of zijne poging om die omwerking in den geest van het overige te doen zijn, geslaagd is, dan mag Ref. hem als zijne meening mededeelen, dat hij zeer gelukkig zijne taak volbragt heeft. Uit de vermeerdering der namen, die wij op de lijst der bronnen opmerken welke door den schrijver geraadpleegd zijn, moge blijken dat de vertaler niet zonder opzettelijke studie zijn werk ondernomen heeft. De onpartijdigheid door Dr. d. in zijne beschouwingen in acht genomen, zonder dat men zelfs maar eenigen schijn van laakbare reconstructie opmerken kan, mag zeer prijzenswaardig worden genoemd.

[p. 463]

Kleine aanmerkingen te maken zou Ref. niet moeijelijk vallen; het spreekt van zelf, dat bij het bewerken van een geschrift van grooten omvang in een klein bestek, de een op sommige punten wat uitvoeriger zou te werk gaan dan de ander, omdat zij meer zijne persoonlijke belangstelling wekken, terwijl hij weder andere zaken minder uitgebreid zou hebben behandeld. Maar waartoe zou Ref. daarvan in deze aankondiging melding maken? Alleen raakte hij bij eene kleinigheid bijna in verwarring: het sneuvelen der beide zeehelden, die den naam van cornelis evertsen droegen, had wel eene opheldering gevorderd, dat er van twee verschillende personen sprake is; onkundigen zouden hier aan eene vergissing kunnen denken.

Wij wenschen aan dit in zijne soort allezins doelmatige werk een uitgebreid debiet toe.
r.