Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Beschouwingen over Land- en Waterwegen, ook uit het oogpunt der verdediging beschouwd, door een oud Soldaat. Te Arnhem, bij J.F. Thieme. 1859. In gr. 8vo. XIII en 111 bl., met kaart, f 1-80.

De spoorweg-quaestie is belangrijk, en de pers geeft wel blijken van belangstelling in haar. Het hoofd van den minister van binnenlandsche zaken moet wel duizelen van alle verzoeken welke tot hem gerigt worden, van alle projecten welke hem aan de hand worden gedaan. Waarlijk, evenzeer als men eenige jaren geleden, toen de orde van de Eikenkroon wat kwistig werd uitgedeeld, met regt zich verbaasde over den rijkdom van ons vaderland aan uitstekende mannen, zoo mag het thans verwondering baren, dat er zooveel steden en dorpen van aanbelang in Nederland zijn. Overal schijnt men

[p. 454]

de grootste aanspraak op een spoorweg-station te hebben. - Een oud soldaat, die reeds vroeger zich gunstig bekend heeft gemaakt door een uitvoerig geschrift over De Nederlandsche Hoofdrivieren en de plannen tot hunne (hare?) verbetering, heeft ook de spoorweg-lectuur met eene welgeschreven brochure vermeerderd. Ik wil aanvangen met den schrijver te prijzen wegens den populairen toon die in zijn werk heerscht, en de grondigheid waarmede hij de zaken die het onderwerp van zijn geschrift uitmaken, heeft onderzocht; het blijkt dat de schrijver iemand is, die gegevens tot zijne beschikking heeft, welke slechts onder 't bereik van weinigen zijn, maar tevens een man, die in staat is om wat hij weet aan anderen bekend te maken. Hij begint met een overzigt te leveren der belangrijkste vlugschriften over dit onderwerp, levert daarna belangrijke beschouwingen over land- en waterwegen, uit een handels-oogpunt beschouwd, geeft eene opgave der belangrijkste nog aan te leggen spoorwegen, en toont natuurlijk geheel op zijn terrein te zijn, wanneer hij vervolgens de rivierverbetering, den aanleg van kanalen en den invloed der voorgestelde werken op de verdediging bespreekt.

De laatste helft van het geschrift is gewijd aan eene vergelijking van de voorgestelde spoorweg-rigtingen met andere projecten, aan eene beschouwing van de financiële zijde zijner plannen, en van de wijze van uitvoering der spoorwegen.

De schrijver heeft in zijne voorstellen de onpartijdigheid willen in acht nemen, en dit moge hem voor het grootste gedeelte gelukt zijn; maar niet in alle opzigten heeft hij ze in acht genomen. De Zeeuwsche steden hebben niet zoo zeer in zijne gunst gedeeld, als de beide groote Hollandsche koopsteden in de eerste plaats, en andere b.v. Harlingen in de tweede plaats, en zelfs ten nadeele der eerstgenoemden getroost hij zich eene inconsequentie en valsche beweringen. Ziet slechts: op bl. 11 verwijt de schrijver aan den auteur der Spoorwegbeschouwingen, dat deze met twee maten meet, omdat hij partij kiest voor de rigting van Harlingen over Zwolle en Almelo, onder anderen ook wegens den korteren afstand, daarentegen een omweg geen bezwaar rekent, wanneer deze om Amsterdam en Rotterdam wordt gemaakt. En wat doet hij zelf op bl. 31? Daar beweert hij, dat het beter is de toegangen tot de bestaande groote koopsteden, waar

[p. 455]

niet enkele maar welligt honderden millioenen schats in allerlei werken, havens, kaaijen, sluizen, bruggen, entrepôts, enz. voorhanden zijn, te verbeteren, dan om nieuwe koopsteden te stichten, waar dat alles nog nu ontbreekt. Hoe is dit nu overeen te brengen met des schrijvers plan, om Middelburg, zoo goed voorzien van vele dier behoeften, om Vlissingen, met zijne onvergelijkelijk goede haven, buiten te sluiten van het spoorwegnet, en dat wel ten behoeve van eene weinigbeteekenende plaats als Stavenisse, waar niets van al het genoemde aanwezig is? Zou daarenboven Stavenisse ooit eene haven kunnen worden, welke zelfs in de verste verte de vergelijking met die van Vlissingen zou kunnen doorstaan? De auteur schijnt het zelf gevoeld te hebben, dat zijn pleidooi voor Stavenisse niet sterk was, en zoekt het te vergoeden door ons vrees aan te jagen, dat Vlissingen bij eventuële directe verbinding aan het spoorwegnet meer de voorhaven van Antwerpen dan van Rotterdam dreigt te worden. Wij houden dit voor eene uitvlugt, en meenen dat de schrijver hier waarlijk ten bate der Hollandsche koopsteden met twee maten meet, en met twee gewigten weegt. Later wil hij wel dat de spoorweg naar Vlissingen zal worden doorgetrokken; maar wanneer? n.b. als na het leggen van een dam in de Oosterschelde, deze stroom-arm nagenoeg geheel zal zijn toegeslibt; iets waarop men misschien eene eeuw zou kunnen wachten. Voor de belangen der IJsselsteden is de heer stieltjes als kampvechter opgetreden, en onze auteur wijst er op hoe deze daarvoor door de belanghebbenden met geschenken overladen is. Waarlijk, hij zelf heeft aanspraak op dergelijke erkentelijkheid van Amsterdam, Rotterdam, Harlingen, enz.

Wij willen onze aankondiging niet verlengen met verdere aanmerkingen; er zijn nog wel andere zaken waarin wij van des schrijvers opinie verschillen; maar 't zou te verwonderen zijn, zoo dat niet het geval ware; omdat in groote mate van de spoorweg-quaestie geldt: zooveel hoofden zooveel zinnen. Alleen hebben wij eene opmerking gemaakt als de bovenstaande, omdat zij iets tot voorwerp had, dat ons bijzonder getroffen had. Aan allen bevelen wij deze brochure ten zeerste aan; zij is zeker een der voortreffelijkste geschriften welke over dit onderwerp het licht zagen.

Het kaartje achter dit vlugschrift geplaatst is zeer slecht;

[p. 456]

Doesburgh b.v. dat aan den IJssel ligt, ligt op deze kaart er minstens 2½ uur van af, en dat is toch wat grof.

De uitgever heeft voor eene letter gezorgd, waarover zelfs de kippigste menschen zich niet zullen beklagen.