Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Het Geweten, door Alexander V.H. Arnhem, D.A. Thieme 1859.

Die alexander v.h. is toch een wonderlijk man, vindt ge niet, lezer! Daar berigt hij ons bij het uitgeven van zijn laatste album, Het Geweten, dat hij van al de vroeger uitgegeven producten zijner teekenstift, de steenen heeft laten vernietigen, zoodat ze niet meer te verkrijgen zijn; alleen de Tijdspiegel-phantasiën zijn gespaard met het nieuwe album. Wat zou hem daartoe bewogen hebben? Ontevredenheid over zijn eigen vroeger werk? Maar dan staat hier bepaaldelijk de smaak des teekenaars lijnregt tegenover dien des publieks. Dit toch dweepte met veel van v.h.'s vroegere teekeningen, en vindt over het algemeen die Tijdspiegel-phantasiën verre van mooi; en dit kan ons niet verwonderen, daar zij, om niet eens van het incorrecte in de teekeningen te gewagen, voortbrengselen zijn van eene zieke, uitgeputte verbeeldingskracht: eene bepaalde charge en onwaarheid in de contrasten ontnemen den beschouwer alle sympathie voor deze teekeningen; daarenboven maakt eene onnatuurlijke, gezwollen phantasie meermalen onbegrijpelijk, wat de teekenaar eigenlijk wil. (Zie vooral de laatste plaat). Wanneer v.h. weder aan 't vernietigen van steenen wil gaan, denke hij vooral om de vier steentjens zijner Tijdspiegel-phantasiën.

In het Geweten herkenden wij onzen ouden alexander v.h. weder; niet alleen omdat wij op de platen van dit album menig groepje vonden en menig figuurtje, dat wij reeds vroeger hadden gezien, maar vooral, omdat de teeke-

[p. 386]

naar daarin weder zulk een waardig gebruik heeft gemaakt van zijn talent. Hij heeft in het Geweten de oude maar veel beteekenende waarheid, dat de overtreding van het ‘gij zult niet begeeren’ het begin der zonde is, en de Paulinische uitspraak ‘de bezoldiging der zonde is de dood’ gepopulariseerd. De inhoud van het drama dat ons wordt voorgesteld is deze: een werkman gevoelt zich gelukkig in zijn gezin; dat geluk duurt voort, totdat in hem de begeerte naar de schatten eens ouden woekeraars ontwaakt; nu is zijn geluk weg, en de eerste schrede op het pad der zonde is gezet. Die begeerte wordt sterker en ontwikkelt zich in den man, terwijl hij in de herberg met zijn glaaske voor zich zit; hij kan er geen weêrstand aan bieden, en diefstal en moord voltooijen wat met het begeeren was aangevangen. Levendig echter doet het besef zich bij hem gevoelen, niet alleen dat hij zijn schat tot zoo treurigen prijs zich verworven had, maar meer nog het onherstelbare verlies dat zijn hart had geleden; hij poogt dit laatste weder te winnen door de schatten des woekeraars weg te werpen, maar 't baat hem niet, zijne zielsrust, zijn vorig geluk zijn voor altijd weg! Hij wordt krankzinnig, en het beeld van hem die het slagtoffer zijner begeerte geworden was, vervolgt hem ook tot in het gesticht waar hij verpleegd wordt. Zijne doodsure nadert, en op het sterfbed wordt de sluijer des waanzins weggeschoven; de troost des evangelies wordt hem gebragt, hij begint te bidden, de kalmte keert weder in zijn hart, en als berouwvol zondaar sterft hij, in de diepe overtuiging des christens, dat de Vader in den Hemel hem zijne schuld genadiglijk zal vergeven. Ziedaar in korte woorden wat de platen voorstellen, lezer! Het is eene eenvoudige geschiedenis, niet waar? Maar zij is vol nuttige leering, en alexander v.h. heeft in dit album getoond te begrijpen, wat de groote verpligting is welke op den kunstenaar rust, namelijk om zijne gaven en talenten aan te wenden tot nut van velen. - De laatste plaat, hoe fraai ook geteekend, een epiloog op de geschiedenis, waarin wordt voorgesteld hoe vrouw en kinderen van den misdadiger te lijden hebben onder de gevolgen van het gebeurde, bederft het effect.

Alexander v.h. schenke ons nog veel als Het Geweten, maar nimmer weder iets als de Tijdspiegel-phantasiën!