Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Tante Johanna en Maria van Halden. Twee oorspronkelijke Verhalen. Rotterdam, P.C. Hoog. 1858. In post 8vo. f 2-40.

Even als voor den mensch een gunstig voorkomen eene aanbeveling is, zoo ligt er ook in het uitwendige van een boek iets dat den eersten indruk meer of minder aangenaam maakt; ik ten minste ondervind dit eenigermate; het is misschien wat kinderachtig - maar het is zoo.

Daarom beviel mij ook terstond het bovengenoemde werkje toen ik het op mijne tafel vond liggen, door zijne frischheid en een zeker air printanier; het omslag van de allerteêrste seringenkleur, een heldere druk en mooi, wit, zwaar papier, zooals men het voor een prachtwerk zou wenschen... dit alles trok mij aan en ik zette mij dadelijk aan het lezen. Maar, helaas! spoedig bleek het mij een Sodoms-appeltje te zijn, dat inwendig niet veel te beduiden heeft; zoo weinig zelfs, dat, waren de stukjes vertaald geweest, ik waarschijnlijk de moeite niet genomen zou hebben om ze door te lezen. Aan een

[p. 377]

vaderlandsch auteur echter, en die, naar den inhoud te oordeelen, bovendien nog wel eene dame zal wezen, meende ik de opoffering van eenige uren verpligt te zijn, ten einde geregeld te kunnen zeggen waarom ik niet bijzonder met deze verhalen ben ingenomen.

Het is niet omdat er iets verkeerds in gevonden wordt; o neen, zij zijn volkomen onschadelijk, en zelfs, als vele novellen onzer dagen, met een stichtelijken tint overtogen.

Ook is het niet omdat zij onwaarheid bevatten; integendeel ontmoet men er louter waarheden, die sedert lang overbekend zijn. Dit laatste is nu wel geene reden om ze niet nog eens te herhalen, want het goede kan nooit genoeg gezegd worden, maar toch liefst niet (dit betreft vooral N^o. 1) in zulk een onbeduidenden vorm en in zulk een flaauwen stijl. De tafereeltjes mogen naar de natuur zijn, maar de Schrijfster (ik stem bepaald voor het vrouwelijke woord) heeft hare camera obscura op een ongunstig punt geplaatst, en het beste instrument, midden in een moeras of weiland gezet, zal enkel biezen en gras weêrkaatsen, zonder dat men deze voorstelling, hoe vervelend ook, eene onwaarheid kan noemen. Ik erken dat er dagelijks bij menigte gesprekken worden gevoerd zooals b.v. dat op het balcon (bl. 57), maar ik vraag u, mijn vriend, of het onderhoudend genoeg is om het door de drukpers voor de toekomst te bewaren? - Het eerste verhaal is een loflied op ongetrouwde dames, éénmaal door jonathan zoo schoon verdedigd, en Tante johanna, die tot dat corps behoort, voedt, voorbeeldig verstandig, een neef en eene nicht tot modelmenschen op, terwijl zij aan een aantal met hen bevriende jongelui, ongevraagd, allerlei nuttige lessen geeft, en, gelukkiger dan de meesten, spreekt zij nooit in den wind, maar al hare woorden beklijven en dragen goede vruchten.

Jonge meisjes kunnen er uit leeren dat zij goed uit de oogen moeten zien eer zij het veelbeteekenend ‘ja’ uitspreken, en aan den jongeling wordt beduid dat het nog al verstandig is om eene vrouw te kiezen wat ouder dan hij zelf(?).

In dit stukje wordt weinig gehandeld; als al de kinderen getrouwd en bezorgd zijn, sterft de Tante en daarmede is het uit. Een merkwaardig verschijnsel is de officier van twee-en-twintig jaren, die altijd gereed is om met Tante te sentimentaliseren, en haar rekenschap geeft van iederen blik dien hij een jong meisje toewerpt.

[p. 378]

Doorlezende wordt men voor zijne volharding eenigzins beloond door het tweede verhaal, iets minder alledaagsch dan het vorige. Dit is eene novelle in brieven, een kruistogt tegen het gemengde huwelijk en zou, als het wat meer was uitgewerkt, niet kwaad zijn; vreemd komt het mij echter voor, dat het huwelijk van de heldin, dat toch natuurlijk het hoofddoel der geschiedenis is, zoo vlugtig wordt behandeld, terwijl veel meer dan de helft van de bladzijden wordt gewijd aan zaken die grootendeels met die verbindtenis in hoegenaamd geene betrekking staan. - Maria van halden, eene Zwitsersche predikantsdochter, is gouvernante aan een klein Duitsch hof en doet met hare vorstelijke meesteres eene reis naar Italië en Engeland; zij leert daar den Roomschen man kennen met wien zij, ondanks aller waarschuwingen en hare eigene overtuiging, huwt en naar Frankrijk vertrekt. - Dit eerste gedeelte is zeer uitvoerig behandeld, te uitvoerig naar gelang van het volgende; want thans, nu men eigenlijk belang in het lot van maria zou gaan stellen, is het alsof de Schrijfster gejaagd is geweest; van gerekt wordt de stijl nu schetsachtig, en in zestig bladzijden loopt alles af. En toch valt er genoeg voor in het daar gegeven tijdvak: vijf of zes jaren gaan daarin voorbij ons oog; maria huwt, wordt op allerlei wijzen verguisd en vooral door een bisschoppelijken oom gedwarsboomd; zij werkt aan de bekeering harer schoonmoeder die nog vóór haren dood half Protestantsch is geworden; zij moet haar eerste kind Roomsch zien doopen, ziet dat kind sterven en geraakt in onmin met haren echtgenoot, omdat zij in zijne afwezigheid aan den kleinen lijder de laatste sacramenten niet heeft laten toedienen; wordt van verdriet krankzinnig en sterft zelve, terwijl de man uit wanhoop over dit alles in een klooster gaat. Uit dezen schat van gebeurtenissen kan men afleiden hoe opeengepakt zij moeten zijn om in gezegde beknopte ruimte plaats te vinden, en gerust had het eerste langdradige verhaal eenige bladzijden aan dit laatste mogen afstaan; beiden zouden er beter om zijn.

Dezelfde overhaasting schijnt bij de correctie te hebben voorgezeten, want het boekje heeft veel van eene cacographie, en schoon de taal tegenwoordig veel vrijheid laat, zou men toch moeten zeggen: ‘hier is er misbruik van gemaakt,’ indien men niet het een en ander op rekening van den corrector

[p. 379]

stelde. De overgang van bladz. 16 op 17 is volkomen onzin, daartusschen zijn blijkbaar eenige volzinnen verdwenen; aan verdere zinstorende drukfouten ontbreekt het niet en vooral zijn de vreemde talen allerslordigst behandeld. Is het niet wat erg om iemand Joggenburgs Vitter van schiller te laten reciteren; om altijd maar van roland's Eik te spreken; om in Venetië op de brug der Hialto te wandelen en meer dan éénmaal bij een Marchene op bezoek te gaan? Om in de Vendeën te gaan wonen, het eiland Capriz te bewonderen of eene cotage te laten bouwen? Dit zijn de ergste bokjes en schoon de Redactie mij niet dankbaar zal zijn voor het inzenden van errata, meen ik toch zulke grove fouten, voor de eer van onze letterkunde, niet onopgemerkt te mogen laten voorbijgaan.
m.p.h.