Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Voorjaarsbloemen. Verhalen voor de Jeugd, door A. de Visser, Gerard Keller en T. van Westrheene, Wz. Te Leyden, bij A.W. Sijthoff. 1859. IV en 87 bl. f 1-50.

Waarom de uitgever de schrijvers der drie eerste Verhalen uit dezen bundel zoo voluit op den titel heeft genoemd en den naam der schrijfster van het vierde Verhaal, eener bescheidene ‘jozefa’ daarbij niet willen of mogen uitdrukken, weten wij niet en begrijpen wij niet. Beleefd kunnen wij 't niet noemen, evenmin als dat de auteurs het ‘honneur aux dames’ vergeten en zich zelven vooraan geplaatst, de dame een rang achteruit gezet hebben. Maar behalve dat de beleefdheid het vordert, komt het ons toch voor, dat in de letterkunde voor de jeugd aan dames de voorrang toekomt. In den regel is de vrouw beter bekend met de behoeften van het kinderlijk gemoed dan de man, die niet zoo aanhoudend in hun gezelschap is en hunne karaktertrekken niet zoo uit de eerste kiemen heeft zien ontstaan, en daarom de kinderen maar al te dikwijls als in hun zondagskleed beziet. Voorts is ook de stijl van den man meestal te gespierd, te bestudeerd, te geacheveerd, om voor het kind natuurlijk te zijn, dat hetzij jongen hetzij meisje doorgaans de taal der moeder best begrijpt.

Dit vooraf. Slaan wij nu een blik op het allerliefste boekje voor ons, met zijn keurig linnen bandje, zijne vier gekleurde steendrukplaatjes, zijne 85 quarto bladzijden, waarin vier verhalen, getiteld: Kreel de linnenwever, door a. de visser;

[p. 373]

Onze hondenman, door gerard keller; Die goed doet goed ontmoet, door t. van westrheene, wz.; en De weezen, door jozefa; en vergelijken wij daarbij onze kinderlectuur van voor eene halve eeuw en vroeger (toevallig ligt naast ons het Geschenk voor de Jeugd van martinet), dan mogen wij wel zeggen, dat wij zijn vooruitgegaan. Wel is waar, de eerekroon in de paedagogie, die wij ons zelven nà de getuigenissen van cousin en cuvier en de complimenten van eenige buitenlanders op het hoofd zetteden, moge thans worden geignoreerd door het betrekkelijk meer vooruitsnellende buitenland; maar desniettemin hebben wij vrijmoedigheid om te zeggen: ons vaderland houdt zich op de hoogte van de letterkunde voor kinderen. Een vak, dat veel moeijelijker en gewigtiger is, dan menigeen denkt. Over de moeiten willen wij maar niet te veel spreken: elk paedagoog kent ze. En het gewigt! Wat is beter, Gode waardiger en gevalliger werk, dan het voorbereiden der toekomende menschheid voor hare bestemming? Wat is ernstiger werk, dan het aankweeken van beschaving en Christenzin, wier vruchten vaak eerst na twee of drie geslachten geplukt worden? Onze schrijvers en schrijfsters voor kinderen mogen dan wel ten volle doordrongen zijn van hunne heilige roeping. Te meer, omdat er iets ligt in den Nederlandschen aard, dat onze landgenooten bijzonder praedisponeert of praedestineert voor paedagogie en philanthropie. Wij waarderen in den regel een gelukkig huiselijk en familie-leven hoog boven een publiek of maatschappelijk levensproces, dat alleen eene opklimming in stand of welvaart bedoelt of de eerzucht bevredigt, maar dat ons huiselijk heil vaak den bodem inslaat. Het eerste en noodigste, dat onze schrijvers voor kinderen in het oog houden moeten en misschien bij uitnemendheid houden kunnen, is dus, naar wij meenen, de natuurlijke voorstelling van het huiselijke en familie-leven, geheiligd door deugd en godsdienst. Wij kunnen niet anders zeggen, of de vier aangekondigde verhalen beantwoorden allezins aan dezen door ons gestelden eisch. Het zijn vier variatiën op het thema: God beloont in de huisgezinnen en familiën al wie met vlijt en goeden wil de liefde tot zijne naaste betrekkingen paart. Wel is waar, de Christelijke moraal verwerpt in theorie het eudaemonistische principe, of het doen van het goede uit vrees voor straf of hoop op loon;

[p. 374]

maar in de practijk, hoe kan men er buiten? Wat prediker, wat onderwijzer kan zich van dezen prikkel geheel ontdoen? Is het dus in den grond onwaar, dat God altijd de deugd zigtbaar beloont, en hebben wij, predikanten, genoeg te strijden met de valsche denkbeelden van zegen, die honderd-duizenden voeden, toch doet het bij de jeugd zoo veel kwaad niet, dat zij ook de zigtbare belooning in dit aardsche leven van God op hare pligtsbetrachting te gemoet ziet. Later moet zij, even als de Israëliten, van het wettische tot het hoogste Christelijke beginsel van liefde worden gebragt.

Genoeg, mijne lezers, om u dit lieve werkje voor uwe kleinen aan te bevelen. Het moge hen aangenaam bezig houden en zijn nut stichten. Alle vier verhalen hebben onmiskenbaar hunne verdiensten; evenwel komt ons het beloop van N^o. 1 en 3 het natuurlijkste voor. Tot ons leedwezen hebben wij, minder wat plan en stijl betreft, die wij beiden juist berekend achten voor de lezertjes en lezeresjes, maar hier en daar in de uitvoering van N^o. 4 eenige misslagen ontdekt, die de verstandige jozefa bij eenig nadenken wel zal kunnen inzien en bij volgende gelegenheden vermijden. Is het b.v. natuurlijk, maar is het ook gepast en betamelijk om van een dertienjarigen knaap, die zijne eerste zeereis, en wel naar Australië doen zal, te schrijven, als op bl. 68: ‘En zoo verliet willem het ouderlijke huis; de arme jongen was diep bedroefd, toen hij van zijne ouders en zijne lieve klare afscheid nemen moest, en beklaagde zich nog dat hij het nieuwe broertje of zusje, dat binnen een paar maanden gewacht werd, nu niet zien zou: “Ik zal ieder uur aan u denken, beste vader en moeder, en ook aan u, klaar; en als ik dan denk, dat het broertje of zusje er is, zal ik mij maar voorstellen, dat het veel op de kleine anna gelijkt, o, ik houd er nu al veel van, enz.”’

Op enkele drukfouten en onnaauwkeurigheden willen wij niet vallen. De uitgever geniete een ruim debiet.