Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

De jonge Weduwe. Uit het Engelsch van R. Mackenzie Daniëls, Schrijver van ‘De Kardinaalsdochter’, enz. Twee Deelen. Amsterdam, de Wed. L. van Hulst en Zoon. 1859. In 8vo. 252 en 237 bl., met gelith. titelvignet. f 4-90.

Men zegt wel eens, dat de Engelsche romans laboureren aan een begin, dat alleen de hoop op beter den moed kan geven, om door te worstelen. Dat is dan toch hier het geval niet. Het Examen in het Marischal-College en de tehuiskomst

[p. 330]

van den afgewezen gerald macoir is al aanstonds boeijend en lief. - Doch de eigenlijke liefhebbers doet men geen genoegen met den loop van het verhaal hun vooruit te zeggen, dus zullen wij dien hier niet resumeren. Wat voor soort van roman wij hier hebben is eerder de vraag.

Nu dan, een roman tweede classe (ik neem vier classen aan, behalve de classe prul). Onze Schot, - want dat schijnt de schrijver te wezen - is geen dickens, thackeray of kingsley; maar toch een veelgelezen, goede Engelsche romanschrijver, van het genre sociale romans, - mits niet opgevat in den zin van socialistische romans. Uit de Engelsche, hier de Schotsche aristocratie, de middenclasse en den regtsgeleerden stand kiest hij bij voorkeur zijne typen en stelt ze u voor met die meêdoogenlooze hardheid, die bij onze Britsche naburen eene zekere mode is. - Van ‘De Schotsche Erfdochter’ (dien ik echter niet gelezen heb) heb ik wel eens tamelijk ongunstig hooren spreken; daarom zou ik vermoeden, dat deze ‘Jonge Weduwe’ beter is. Althans er is zeer veel aardigs in en er is gezorgd voor eene zeer boeijende intrigue. Dit schijnt echter ook juist de zwakke zijde van m'kenzie daniëls te wezen, dat hij wat al te zeer door erg verschrikkelijke of erg gelukkige gebeurtenissen den lezer tracht te boeijen, zonder daarbij de noodzakelijke gave te hebben van door de wijze der voorstelling hem te doen vergeten, hoe onnatuurlijk ze eigenlijk zijn.

Overigens heeft hij een merkwaardig sterken Anstrich van Dickensianismus. Beschouwt men dit als louter naäperij dan is het niet zeer uitlokkend. Maar het heeft er meer van, dat hij ook grootendeels van nature tot denzelfden trant gekomen is, hoewel toch altijd het lezen van dickens blijkbaar ook op hem geïnfluenceerd heeft. Op enkele plaatsen (b.v. II, bl. 126, het phantaseren over het getik van de klok) is de aardigheid daarvan wel eens mislukt; en vele typen, als b.v. de slaperigheid van Lord brantome, de twee procureurs pyke en file en deze laatste met zijne zuster, enz., zijn wat te grove carricaturen om waar te zijn. Maar dickens - wat men ook daartegen zegge - caricaturiseert ook dikwijls te sterk, en onze schrijver staat alleen daarin verre bij hem achter, dat hij niet evenzoo door de nieuwheid en verrassende originaliteit zijner invallen u het overdrevene doet voorbijzien. Maar

[p. 331]

anders geheel dezelfde methode om u de dwaasheden der menschen duidelijk te maken.

Het moet dan zijn dat de kleine en groote bespottelijkheden en gebreken, die men overal ter wereld opmerkt, in Engeland meer monstrueuse proporties hebben, of, wat meer waarschijnlijk is: dickens heeft het in de mode gebragt, om van elk karakter maar ééne, liefst de bespottelijke eigenschap, in het oog te vatten en die alleen te schilderen, met voorbijzien van de andere, die dat bespottelijke òf vergoeden òf verklaren kan. Hoe waar dan ook zulke schildering moge zijn, is zij altijd overdreven, omdat zij eenzijdig is. Amusant is het echter, en dat kan men onzen schrijver inderdaad ook noemen. Hier en daar mag hij digt bij de grens van het flaauwe komen, doorgaans is hij niet onaardig.

Dat geniale fijne van dickens ontbreekt hem ongetwijfeld, maar hij houdt u toch ook aangenaam bezig. Terwijl dickens belangstelling voor zijne hoofdpersonen weet in te boezemen door in de diepste diepte van hun karakter verborgen aantrekkelijke eigenschappen te openbaren, vergt m.d. minder inspanning van uwe gedachten. Hij maakt zijne heldin en zijn held tot een paar in 't oog springend heerlijke idealen, de eene door vrouwelijke schoonheid en deugd, den ander door uitnemendheid in al wat den man tot sieraad strekt. Maar daarom doet het u toch ook groot genoegen, dat het lieve paar na vele en gruwelijke ongevallen door het lot (en niet minder door eigen ongehoorde domheid) op hunne hoofden opeengestapeld, eindelijk een geluk vinden, zooals het wel niet bestaat, maar waarvan het toch zoet is te lezen. Daarbij is er een sterk godsdienstig element in, echter van Engelsche snede en minder bruikbaar voor een Hollandsch hart; het werkt wel sterk, maar wat mechanisch. De liefde tot het Christendom is wel in staat om macoir een zendelingstogt naar de Kaffers te doen ondernemen, onder omstandigheden dat een ander ziel en zaligheid er aan wagen zou om te huis te blijven, en ook later is hij het model van alle predikanten, maar uit zijn geheele karakter, zijn doen en laten zou men anders zulk een krachtig godsdienstig leven niet vermoed hebben.

Vele aardige zelfs lieve trekken (hoewel het gevoelvolle blijkbaar niet in des S. karakter ligt), ook mislukte grepen zou ik nog kunnen signaleren - ook in de vertaling - maar

[p. 332]

wij zullen het maar bij deze algemeene beschouwing laten. Ik stel u den roman voor als eene gave van aardigen ordinairen Engelschen humor of vinnigheid, met piquante avonturen in den geest der Fransche romantiek toegekruid, die der vertaling boven vele anderen waard was, en dien gij met genoegen lezen zult.