Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Graaf Radetzky, Keizerlijk Koninklijk Oostenrijksch Veldmaarschalk. Eene levensschets naar echte bescheiden door eenen Oostenrijkschen Veteraan. Uit het Hoogduitsch vertaald door G. Kuyper, Hz., Luitenant-Ingenieur. Met portret

[p. 318]

en facsimile. Te 's Hertogenbosch, bij Gebroeders Muller. 1858. In 8vo. XIV en 385 bl. f 3-50.

Ongetwijfeld was j.j.w.a.f.k. Graaf radetzky von radetz eene belangrijke persoonlijkheid, een trouwe en bekwame dienaar eener orde van zaken, waaraan hij eenmaal zijn leven had gewijd en die zonder hem in 1848 misschien aan geheele omkeering niet ontkomen ware. Doch het oordeel over hem is bij velen afhankelijk van de opinie over die orde van zaken zelve, en daarom zou eene voorstelling van die persoonlijkheid ‘in het raam van zijn tijd’, - eene juiste waardering van zijne beginselen en de wijze waarop hij daaraan trouw is geweest, eene gewigtige studie zijn. Inderdaad er valt nog wel het een en ander op te helderen aangaande den man, wien van het zuiden der Alpen zeker evenveel verwenschingen als van het noorden zegeningen zijn nagezonden. Hij heeft eene slechte zaak verdedigd tegen een slechten aanval, en hij heeft het gedaan eervol en met goeden uitslag, maar toch ook met ijzeren hardheid.

Wanneer er dus in zijn vaderland eene goede biographie verschenen ware van den man, die eene der hoofdrollen heeft gespeeld in de tragedie van 1848, dan ware het eene goede gedachte geweest om zulk een historisch werk ook in 't Nederduitsch te vertolken. Met belangstelling nam ik dan ook dit boek, dat zich met nog al ophef over zijne echte bescheiden aankondigt, ter hand en viel het eerst op de uiteenzetting der Italiaansche aangelegenheden aan. Dit is het vijfde der zes tijdperken, waarin het leven des Veldmaarschalks van zijne wieg tot aan zijn graf wordt verdeeld.

Weldra bleek het mij echter, dat ik niet vinden zou wat ik verwacht had. Wat van Italië, de gebeurtenissen en den stand van zaken aldaar gezegd is, heeft weinig te beduiden. Zelfs van de fameuse vijf dagen in Milaan komt men niets te weten, zoodat de vertaler hier tusschenbeiden treedt en er den Nederlandschen lezer nog iets uit een vroeger door hem uitgegeven werk van mededeelt. Al wat tot de geschiedenis dier dagen behoort is ‘reeds in onderscheidene geschriften te boek gesteld’, en daarnaar verwijst u de schrijver. Hem is het te doen, om radetzky en radetzky alleen. Het tooneel van zijne werkzaamheid in Italië wordt geopend met eene

[p. 319]

uitvoerige beschrijving zijner verbeteringen in het manoeuvreren der troepen en de handleidingen, die hij daartoe uitgaf benevens de opiniën van anderen daarover. Verder correspondentie van en over radetzky, bewijzen dat hij alles voorzien had, enz. enz.

Zoo is het geheele boek. Onze Oostenrijksche veteraan is een Fetisch-aanbidder en radetzky is zijn Fetisch. De Duitschers noemen het Pietät, maar het is eene Pietät, die zeer aangenaam is voor familie en bekenden des grooten mans, doch niet voor ons. Lieve hemel! wat tal van decoratiën worden ons medegedeeld van den man, die misschien alle mogelijke militaire ridderorden van Europa ontvangen heeft. Vereerende onderscheidingen, vleijende brieven en bezoeken van hooggeplaatste personen en vorsten, dat is kaplaken voor onzen veteraan. Oostenrijk en zijne politiek, benevens de ‘genadige goedertieren, enz. enz.’ Keizer genieten natuurlijk in dezelfde mate des schrijvers bewondering, die ze op eene wijze uit, zooals des Duitschers aard dat nu eenmaal meêbrengt, maar die den Hollander toch minder bevalt.

Ja wel, radetzky was een groot man, maar niets zou meer geschikt zijn, om ons daaraan te doen twijfelen, dan de vermoeijende aandrang, waarmede zijn vriend ons dat op elke bladzijde tracht te bewijzen, terwijl het niet voor zijne nederigheid pleit, dat hij goedgekeurd heeft dat deze hoveling na zijn dood zijn leven zou beschrijven, en dat nog wel ‘aus Dictaten und Handschriften’ van den overledene zelf (zooals op den titel van het origineel staat).

Gelukkig, dat wij meer bijzonderheden hooren van zijne krijgsbedrijven en den gang der zaken gedurende den Franschen tijd. Dit gedeelte is inderdaad niet onbelangrijk. Weinig echter hooren wij van den niet minder belangrijken tijd na 1813, toen de houding door radetzky aangenomen, althans aan verschillende beoordeeling onderhevig was.

In 't kort, zoo de belangrijkheid van den persoon u naar het boek zou doen verlangen, denk er om, dat het doel hier minder was om eene geschiedkundige studie te geven, dan wierook te branden, wierook voor den man, die lof en achting verdiende door zijne bekwaamheden, zijne vastheid van karakter en persoonlijke minzaamheid, doch wiens beeld niet grooter en niet klaarder voor u zal staan door deze biographie.

[p. 320]

Het boek is te vol van phrasen, die niet anders dan teedere verheerlijkingen zijn van ‘het toonbeeld van eenen Veldheer, die onwillekeurig herinnerde aan die onsterfelijke Heroën, waarvan wij in de heldenzangen der oudheid lezen’, - dan dat er een einde aan citaten zou zijn. Kluchtig is het somtijds vooral in het laatste zesde tijdperk (Radetzky's eervolle rust en dood), hoe de veteraan de kleinste bijzonderheden van zijn afgod met gemoedelijke bewondering opdischt, - en het misschien zeer interessant vindt, dat hij ‘Bijzonder veel hield van goedpassende broeken, en daarin slechts uiterst zwaar (schwer) te bevredigen was.’ Wehe dir! radetzky's Schneidermeisterlein!

En de Heer kuyper, die wel goed zou kunnen vertalen, schijnt zich toch hier den tijd daartoe niet gegund te hebben. Ik aarzel niet om de vertaling slordig te noemen, dat is te zeggen, niet in vergelijking van hetgeen de meeste Hollandsche vertalers wel op het papier smijten, maar voor iemand, die reeds zoo hoog staat, dat hij geheel zijne eigen spelling er op nahoudt. Ja, dat is heel fraai om cht voor gt, eigentlijk voor eigenlijk, regeering, ontbeering voor regering en ontbering, glimplagchen voor glimlagchen te schrijven. Maar van wie het zoo naauw neemt met de spelling, verwacht men dan ook meer zuiverheid van uitdrukking; dan ook geene germanismen, zooals medemaken en het talloos herhaalde bereids toch eigenlijk zijn, of zooals ‘ontbeerde men tot nog toe’ (bl. 253), aanwending (256), rustig, rustigheid (262); of slordigheden, als in 't gemoet zien (254), alsdat ze (256), dier uitvoering (257), vervolkomening (258), - oogwit (‘ging onvervaard op zijn verheven oogwit los’, bl. 261); mijnde hij voor zich... diens liefde, enz. (276); deelen voor in - deelen (278); henkersknecht (280), - die allen nog maar, gelijk men ziet, in een twintigtal bladzijden bijeen staan.

De Heeren Gebr. muller hebben een zeer prijzenswaardig streven om historische werken te vertalen. Dat is nobel en goed, en wij wenschen hun daarin een ruim debiet. Maar het zij ons vergund hierbij den wensch te voegen, dat zij nu ook wat meer trachten te zorgen, dat zij werkelijk belangrijke werken daartoe uitkiezen, die ook den Nederlander zullen bevredigen.