Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Recueil des Traités et Conventions conclus par le Royaume des Pays-Bas avec les puissances étrangères, depuis 1813

[p. 312]

jusqu'à nos jours. Par E.G. Lagemans. La Haye. A. Belinfante. 1858. Tome I^r. 10, CLXII et 239 pagg. in-8vo. f 5 - :

Met groote blijdschap ontvingen wij het berigt der uitgave van dit ‘Recueil’, met groote voldoening namen wij kennis van dit eerste deel. De titel wijst genoeg aan wat het is, en geen regtsgeleerde, geen beoefenaar der geschiedenis, die niet volmondig zal toestemmen, dat zulk eene collectie eene belangrijke dienst is aan de beoefenaars dier beide wetenschappen bewezen. Al is Nederlands diplomatische geschiedenis voor den beoefenaar van het volkenregt niet meer wat zij vroeger was, voor den Nederlander zelf is de kennis daarvan in vele gevallen onmisbaar. En juist wegens de meer secundaire rol die wij thans spelen, zullen voor den lateren tijd de algemeene collecties b.v. van martens ons eerder verlegen laten. Hebben dus de meeste Europesche staten reeds hunne afzonderlijke collecties, niet minder had ons land daar behoefte aan, te meer daar vooral tot voor eenige jaren de publicatie dier stukken van regeringswege zeer onvolledig was, en zij dus òf verspreid in het Staatsblad, de Staatscourant en de officiële stukken aan de Staten-Generaal medegedeeld gevonden werden, òf in het geheel niet ter kennis van het publiek gebragt zijn. Tot nog toe moest men zich behelpen met h.a. van dijk's ‘Repertoire historique et chronologique’, doch dit geeft slechts uittreksels uit enkele tractaten en van de anderen niet meer dan de opgave waar ze te vinden zijn, en is dus, gelijk de Heer lagemans teregt aanmerkt, voor dengeen wien de toegang tot die (niet zeer toegankelijke) bronnen niet openstaat, evenmin voldoende als de beste catalogus in staat is om eene bibliotheek te vervangen. Bovendien loopt dat Repertoire slechts tot 1845.

De Heer lagemans biedt ons hier eene - zooveel mogelijk, maar zeker wel op zeer weinige uitzonderingen na - volledige verzameling van alle stukken betreffende de internationale betrekkingen van Nederland van 1813 tot 1857. Het eenige dat wij betreuren is, dat hij geene opgewektheid schijnt gehad te hebben, om met het jaar 1793 zijne taak te beginnen, waar de verzameling van ‘Tractaaten gemaakt en gesloten tusschen de H.M. Heeren Staten-Generaal, enz.’ gebleven was. Het laat zich echter verklaren, dat het hem

[p. 313]

weinig toelachte om met die tijden aan te vangen en wij moeten dus maar hopen, dat eene krachtige aanmoediging hem den moed geve, om die later op dezelfde wijze te behandelen. En het moet erkend worden dat in het tijdvak thans door hem gekozen wel eerst diende voorzien te worden.

Slechts voor een betrekkelijk klein deel kon de Heer l. putten uit het groote Recueil van martens en murhardt. Een groot aantal heeft hij her en der uit de bovengenoemde officiële publicaties moeten opsporen, vele anderen heeft hij nu voor het eerst, uit de Archiven van het Ministerie van Buitenlandsche zaken, van het officiële stof bevrijd en aan het licht gebragt, - waartoe hij door zijne betrekking meer bijzonder in staat was gesteld. De opgave der bron boven elk stuk - altijd van zeer groot gewigt bij voorkomende noodzakelijkheid van verificatie - stelt ons in staat om in dezen over zijn ijver te oordeelen.

Het spreekt van zelf, dat eerst het gebruik zal moeten leeren, of er misschien belangrijke omissies of onnaauwkeurigheden zijn ingeslopen. Maar uit de geheele wijze, waarop de zaak is aangepakt, mag men met grond verwachten, dat men zich ook in dit opzigt niet teleurgesteld zal vinden. Want voor de geheele inrigting van het werk hebben wij niets dan lof. Al is de weg door den aard van het onderwerp en de voorgangers bij andere Staten genoegzaam aangewezen, het bewandelen van den koninklijken weg is niet minder eene groote verdienste. Zoo is vooreerst, en teregt, geene ijdele poging gedaan, om het belangrijke van het minder belangrijke te schiften; in de diplomatiek kan alles belangrijk worden, en daarom zijn alle mogelijke tractaten medegedeeld, en in hun geheel, en in de taal, waarin zij gesteld en geratifiëerd zijn. Dit komen ook ons voor alle drie noodzakelijke vereischten te zijn. Alleen eene uitzondering is gemaakt, en kon gemaakt worden, voor enkele overeenkomsten betreffende het postwezen, die door latere geheel vervallen waren, daar ze toch meer tot de administratie alleen behooren. Zelfs zulke algemeen Europesche overeenkomsten, waaraan ons Gouvernement alleen zijne adhaesie heeft geschonken, zijn opgenomen; van andere is, waar dit bepaald voldoende geacht kon worden (b.v. protocollen en annexen van het Weener Congres), slechts die clausule, die op ons land betrekking heeft of in enkele

[p. 314]

gevallen een uittreksel gegeven. De tractaten en stukken zelf worden in chronologische orde (en met een doorloopend N^o. aangeduid) medegedeeld. En zoo behelst dit eerste deel, te beginnen met de territoriale schikkingen en constitutive acten in 1813, tot aan de conventie van 25 April 1818 tusschen de vijf groote mogendheden, waartoe Nederland toegetreden is, 67 N^os., terwijl het geheel 374 N^os. zal behelzen. Met nog twee of drie deelen, waarvan de copij gelukkig reeds gereed schijnt te zijn, berekent men het geheel werk voltooid te hebben.

Het aantal N^os. in dit deel vervat is zoo gering wegens de aanzienlijke ruimte die het belangrijke voorwerk inneemt. Ook hierdoor heeft de Heer lagemans een zeer verdienstelijk werk geleverd. Bij wijze van inleiding opent hij zijn werk met een overzigt van alle getroffen overeenkomsten, naar de verschillende rubrieken ingedeeld. En al wil hij dit niet laten doorgaan voor een ‘traité complet du droit international Neêrlandais’, bezwaarlijk zal men een zoo duidelijk en volledig overzigt van onze internationale transacties over elk onderdeel van het volkenregt, in zoo beknopt bestek vinden. Het is keurig en doelmatig bewerkt. Om eindelijk het naslaan op alle mogelijke wijze gemakkelijk te maken, zijn twee lijsten van alle medegedeelde stukken, ééne naar de alphabetische orde der verschillende Staten en ééne in dezelfde chronologische orde als de stukken elkander volgen, reeds in dit eerste deel voorop geplaatst.

Natuurlijk heeft de Heer l. besloten om zich van de taal der diplomatiek, de Fransche, te bedienen, en, daar het gemakkelijker is over het Fransch van een ander te oordeelen, dan het zelf te schrijven, mogen wij er bijvoegen, dat wij het nog nooit beter van een Hollander gezien hebben.

Zoo heeft dan de Heer lagemans door eene taak op te vatten, waartoe hij volkomen berekend was, en zich de moeite te getroosten van wat niet in allen deele een aangename arbeid genoemd kan worden, - een werk geleverd, waaraan voor de regtsgeleerde en historische wetenschap gelijkelijk behoefte bestond. Dat een ruim debiet en de verdiende toejuiching hem en zijn uitgever tot het spoedig voortzetten van deze hoogst belangrijke uitgave aanmoedigen.