Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

De Nieuwe Kerkelijke Reglementen, uitgevaardigd door de Algemeene Synode der Nederlandsche Hervormde Kerk, verzameld en met een uitvoerig Register voorzien, door H. Uden Masman, jr.,

[p. 309]

Predikant te Groningen. Te Groningen, bij J. Oomkens, J. zoon. 1859. In gr. 8vo. 297 bl. f 3 - :

De Nieuwe Reglementen, door de Algemeene Synode der Nederlandsche Hervormde Kerk uitgevaardigd en in deze verzameling opgenomen, zijn: het algemeen Reglement - dat op het examen ter toelating tot de Evangelie-bediening - dat voor de kerkeraden - dat op de vacaturen, met de daarbij behoorende formulieren - dat voor kerkelijk opzigt en tucht, en voor de behandeling van kerkelijke geschillen - dat voor de Diakoniën - dat op de algemeene weduwenbeurs - dat op het godsdienstig onderwijs - en dat op het Hulppredikerschap. Voorts nog: de Instructie wegens de godsdienstoefening in de gevangenissen (Kon. Besl. van 11 October 1826, l^t.C.), alsmede een drietal Synodale besluiten, - het een en ander als aangehaald in een der opgegeven Reglementen. En eindelijk het Reglement op het verleenen van ongevraagd ontslag aan Predikanten. Dit laatste is wel geen ‘nieuw’, d.i. een na de nieuwe organisatie uitgevaardigd Reglement, maar wordt hier zeker, als nog van kracht zijnde, bijgevoegd en als ‘oud’ geheel afzonderlijk achteraan geplaatst, hoewel het o.i. eigenaardiger zijne plaats na het Reglement op de vacaturen zou gehad hebben. De afdruk van die Reglementen is naauwkeurig, zelfs voor die naauwkeurigheid met de ongelijkheden in spelling, enz.

't Is echter niet zoozeer de uitgave van den tekst der Reglementen, die wij te beoordeelen hebben; dan toch zou alleen te zeggen zijn, dat de correctie goed, het papier helder, de uitvoering net is. De eigenlijke arbeid van den Eerw. uden masman bestaat in het Register, dat teregt ‘uitvoerig’ wordt genoemd, daar het 147 bladz. beslaat. Wij bekennen gaarne, het niet van punt tot punt, van het art. Aangenomenen tot het art. Zondagscholen te hebben nagegaan; maar toch hebben wij eenige van de voornaamste zorgvuldig onderzocht, en ons overtuigd van de naauwkeurigheid, met welke de bearbeider zich heeft gekweten van de taak, die hij heeft op zich genomen. Zelfs achten we het Register overnaauwkeurig, zoodat het afdaalt tot kleinigheden, die men er niet zoeken zou; b.v. ‘Aanteekeningen of notulen moeten gehouden worden van de handelingen van den Kerkeraad (Regl. voor de Kerkeraden,

[p. 310]

art. 19)’; ‘Kerkgeschiedenis noodig bij het godsd. onderwijs (Regl. op het godsd. onderw., art. 6)’ - even goed hadde er bij kunnen staan: ‘daarin wordt men geëxamineerd om candidaat tot de H. dienst te worden (Regl. op het examen, art. 20)’ -; ‘Scriba van den Kerkeraad in vacante gemeenten, is de consulent (Regl. voor de Kerkeraden, art. 1, alin. 3)’, enz. Op die wijze kon het Register nog veel grooter geworden zijn. En wie zal de bepaling, dat men den graad van candidaat in de Theologie moet hebben, om tot het kerkelijke examen te worden toegelaten, op het hier cursijf gedrukte woord zoeken? Enkele artikelen zijn verdwaald geraakt van de plaats, die hun alphabetisch toekomt, b.v. Godshuizen, bladz. 198, tusschen Godsdienstoefeningen en Godsdienst-onderwijzers; ééne bepaling nopens de Vacaturen, niet in het art. Vacature, dat zeer goed bewerkt is, maar, bladz. 286, tusschen Vacatuurzaken en Vakken.

Over het geheel echter is het Register uitmuntend, gelijk wij bepaald bij het nazien van uitvoerige artt. met name Kerkeraden, Predikanten en derg. hebben bevonden, zoodat wij dezen arbeid van Ds. uden masman als zoodanig met vrijmoedigheid kunnen aanbevelen aan allen, die in de nieuwe Reglementen voor de Nederlandsche Kerk iets te zoeken hebben, dat zij niet weten te vinden.

Doch het is eene andere vraag, of het der moeite wel waardig was, zooveel tijd en vlijt aan zulk een uitvoerig Register ten koste te leggen. Wij gelooven het niet. Die het te gebruiken hebben, zijn in den regel kerkelijke personen, predikanten, ouderlingen of diakenen. En men mag toch wel onderstellen, dat dezulken genoeg zijn ontwikkeld om te weten in welk der kerkelijke Reglementen zij te zoeken hebben hetgeen zij weten willen, zoodat zij b.v. de zamenstelling der Synode wel nergens anders dan in het Algemeen Reglement, en het regt van een beroepen predikant op vergoeding van transportkosten wel nergens anders dan in het Reglement op de vacaturen zoeken zullen. En ook in een ander opzigt nog. Die meent, door dezen afdruk van de nieuwe Reglementen met het daarbij behoorende uitvoerige Register eene soort van Kerkelijk Wetboek te bezitten, dat hem volledig en bij alles den weg wijst, vergist zich aanmerkelijk. Vooreerst zijn er in het kerkelijke leven eene groote menigte bijzonderheden,

[p. 311]

bepalingen, Reglementen, enz. die niet door de Kerk, na het Algemeen Reglement van 1852, zijn uitgevaardigd, maar desniettemin nog wel degelijk van kracht zijn. Men neme slechts de bij koninklijke besluiten gemaakte bepalingen nopens de kerkelijke administratie, nopens de kinder-, school-, en academiegelden, enz. Ten tweede bestaan er nog eene groote menigte Synodale besluiten, voorschriften, wets-uitleggingen en dergelijke, die men noodwendig kennen moet, wil men, op de nieuwe Reglementen alleen afgaande, niet in het onzekere, of op een doolweg geraken.

Wij zeggen dit niet, om iets af te dingen op de bruikbaarheid van dit geschrift, maar alleen, ten einde te waarschuwen, dat men het niet houde voor iets anders of voor meer, dan het zelf zijn wil. De steller dezes houdt zich sedert lang bezig met de zamenstelling van een volledig Kerkelijk Handboek; dat het nog niet voltooid en uitgegeven is, heeft twee hoofdredenen: eensdeels, dat niet alle organieke Reglementen nog voorhanden zijn - gelijk dan ook het nog aanhangige Concept-Reglement op de kerkvisitatie hier achter het Register is afgedrukt - en vooral de zaak van Art. 23, Alg. Regl., nog niet geregeld is; anderdeels, dat de Synode zelve het vervaardigen van een Kerkelijk Handboekje aan haren Secretaris heeft opgedragen; en hoewel dat bepaald voor kerkeraadsleden zou moeten dienen, scheen het mij discreet, de uitvoering van dat Synodale bestuur niet vooruit te loopen. Hoe het hiermede in de bestaande omstandigheden gaan zal, moet worden afgewacht. Wat mijne plannen aangaat, het bedoelde Handboek zal tevens moeten zijn eene voorstelling van het inwendige wezen en bestuur der Nederlandsche Hervormde Kerk, gelijk mijn voorgenomen arbeid, een statistisch-topographisch werk over die kerk (een moderne bachiene, Kerk. Geographie) haar uitwendig bestaan. Maar dit laatste heeft zoo oneindig veel bezwaren in zich, dat ik nog geene kans zie, om ze alle te overwinnen, hoewel nog altijd vertrouwende, de zaak wel tot stand te kunnen brengen.

h.m.c. van oosterzee.