Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Gedachten-Mozaïek. Menschen- en Levensbeschouwingen, door B.T. Lublink Weddik. Te Arnhem, bij D.A. Thieme. 1858. In post 8vo. 4, IV en 168 bl. f 1-75.

Nuttig is iets, en aangenaam is wat anders; deze beiden kunnen te zamen de hoedanigheden van een boek zijn, maar dat gebeurt toch zelden. De weinige tact der schrijvers en de bedorven smaak der lezers werken zamen, om dit tot eene zeldzaamheid te maken. Nu is er veel subjectiefs vooral in de quaestie of iets aangenaam is of niet, maar ik geloof te mogen vaststellen, dat niemand 168 bladzijden gevuld met aphorismen eene aangename lectuur vinden zal. De schrijver beweert in zijn voorberigt, dat de Aphorisme minder algemeene deelneming vindt, omdat zij zich bij voorkeur op het intellectuële, verstandelijke gebied beweegt. Dat wil ik gaarne gelooven, maar vier-honderd-vijftig aphorismen te lezen, daartegen moet, dunkt me, de meest intellectuëel ontwikkelde opzien; 't is zoo eentoonig en zoo droog. De schrijver zegt ook in zijne voorrede, dat hij meent dat het menschelijke leven te kort is, om met uitgerekte vertoogen en breede verhandelingen alleenlijk gediend te zijn. Alsof er geen middenweg was tusschen lange, vervelende betoogen, en drooge, stijve aphorismen; dat er andere wijzen bestaan om met zeer nuttige en ernstige waarheden het publiek bekend te maken, heeft de heer lublink weddik zelf meer dan eens bewezen.

Dat er veel schoons in deze verzameling te vinden is, zal niemand betwijfelen; men kent de wijze waarop de schrijver zijn lievelings-genre beoefent. Geestig en vol diepen ernst, scherpzinnig gevonden en vol nuttige leering, ondeugend dikwijls en sarcastisch, maar vol blijken van menschenkennis en levensstudie, mogen velen dezer aphorismen genoemd worden.

[p. 278]

Er zijn er echter ook bij die ontzaggelijk weinigbeteekenend en zoo gezocht zijn, dat ze best in des schrijvers notitieboekjes hadden kunnen blijven. Tot een voorbeeld noemen wij dezen: ‘Als de strijdende kerk op aarde gelijk is aan een napoleon, is de onzigtbare gelijk aan johannes, den Evangelist.’ Zoo kan iedereen er wel honderd in een uur maken. Nog minder beviel mij de volgende: ‘Als de liefde het zout des Evangelies kan genoemd worden, is het geloof de zoutbank, waar de noodzakelijke grondstof wordt gevonden en verder scheep gebragt.’ 't Is wonder dat de Hoop niet als reeder van 't zoutschip genoemd wordt, dan hadden wij alles bij elkaâr. Zeer gezocht en gekunsteld mogen ook deze beiden worden genoemd: ‘Menig gemoed heeft de kalkjicht: het wordt zoo stijf en hard en pijnlijk, dat de geneesheer (het geweten) de badkuur der bekeering voorschrijft, terwijl hij zich verheugt, op die wijze van den onherstelbaren patiënt bevrijd te zijn.’ - ‘Het steile bergpad der deugd heeft, sedert het Christendom den weg op nieuw inspecteerde, eene telegrafenlijn verkregen, die altijd voortseint naar den onzigtbaren tempel der onsterfelijkheid.’ Op deze wijze zijn er vele aphorismen in de Gedachten-Mozaïek, door welker lezing ik in zoo aphoristische stemming ben geraakt, dat ik beproeven wil met eene aphorisme van mijn eigen maaksel, in den trant van lublink weddik, deze aankondiging te besluiten:

Het valsch vernuft is eene gevaarlijke zandbank, waarop alle turfschuiten en mestpramen (poëtasters en gezwollen prosaïsten) schipbreuk lijden, maar om welke te ontwijken ook de meest bekwame varenslieden (diepdenkers en aphorismen-schrijvers) wel degelijk de noordster van 't gezond verstand in 't oog houden, en het compas van den goeden smaak gebruiken moeten.
d.