Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

[p. 256]

Twaalf Preken uitgegeven door Dr. J.I. Doedes, Predikant te Rotterdam. Te Utrecht, bij Kemink en Zoon. Jaargang 1858, N^r. 1-8, en 10-12 (N^r. 9 is ons niet gezonden), en 1859, N^r. 1-3. Prijs van elken Jaargang f 1-80. (De Preken van 1858 ook afzonderlijk te bekomen à 15 cts.)

Deze ‘Preken’ zijn gegoten uit één stuk, in ééne opwelling dóór geschreven. Van daar bezitten ze de groote verdienste, dat hare zeggingskracht nergens verflaauwt.

En die zeggingskracht is niet gering, waar 't geldt het ontdekkende, het waarschuwende, het vermanende element. Maar zoowel het vertroostende als inzonderheid het aanmoedigende - indien er al hier en daar iets van voorhanden is - d. heeft er den regten slag niet van.

Ascese, op menschenkennis gebouwd, is zijn fort. Maar om die ascese smakelijk te maken door exegetische of historische bijzonderheden, door hooge of diepe gedachtenvlugt, door aesthetisch schoone beelden of wendingen - in één woord door eene nieuwe verrassende tint, over de oude waarheid gelegd, gelijk een van oosterzee of beets die kunst verstaan - daarvoor zou bij d. wel eerst eene geheele metamorphose moeten plaats grijpen.

Geen orthodoxie, geen mystiek, die u bij hem hindert. Maar wel iets scherps, iets sarcastisch, iets rigoristisch; iets wat wel niet koud is - misschien uit warmer hart gevloeid dan de o! zoo lieve preekjes van menig ander - maar toch koud schijnt. Wat een onzer medearbeiders onlangs op een ander geschrift aanmerkte, ‘dat de S. bij het schetsen van de rampzalige gevolgen der zonde mogelijk te veel vergeten had, dat zoodanige zwartgekleurde verhalen niet altijd in die mate, als men zou meenen, van het kwade terughouden, en dat zij dikwijls bij dezulken, die reeds onder eene pijnigende zelfbeschuldiging gebukt gaan, den moed te veel uitblusschen en aan het opvatten van ernstige voornemens en van blijmoedige hoop in den weg staan’; zou dáárin mutatis mutandis ook niet voor d. een passende wenk liggen opgesloten? En of hij niet een soortgelijken vinden zou in hase's veelzeggend woord over de Herrnhutters: ‘Des Lebens Freiheit und Schönheit ist hier nicht zu suchen’? De Groningers een weinig van

[p. 257]

zijn strengen ernst, en hij een weinig van hunne innemende humaniteit - die mixtuur kon een uitmuntend recipe tot eene rijkgezegende prediking worden!

‘De beide zonen’ - in de gelijkenis Luk. xv - ‘vertegenwoordigen te zamen het geheele geslacht der menschen, het geheele getal der zondaars, dat zich in twee deelen splitst, hierin aan elkander gelijk, dat geen van beiden begint met zich waarlijk gelukkig te gevoelen in de gemeenschap van God, den Vader, dat allen tegen God zondigen door zich vrij te maken van zijne geboden en onafhankelijk van zijne leiding; hierin echter van elkander verschillende, dat sommigen het later inzien en bekennen, er later berouw over hebben en er zich van bekeeren, terwijl de anderen, die in het wezen der zaak hetzelfde gedaan hebben, zich voor regtvaardigen houden, omdat zij voor het uitwendige niet in dezelfde wegen hebben gewandeld.’ Ziedaar het thema, 't geen - zeker met een bewonderingswaardig tal van variatiën - de spil uitmaakt, om welke d. zich overal beweegt. Moet dat niet, ondanks de variatiën, tot eentoonigheid leiden?

Taal en stijl zijn zeer zuiver. Maar - ofschoon men 't aan de bovenstaande proeve niet zeggen zou - meestendeels bedient zich d. van de weêr in de mode geraakte korte volzinnen van ewaldus kist. Beets, de keyser, en zaalberg doen dat óók. Maar beets is de Maestro van den Nederduitschen stijl. De keyser heeft de kunst vrij wèl van hem afgezien. Zaalberg daarentegen en d. worden door die korte periodetjes verbazend woordenrijk en vermoeijend. 't Is wel eens, of zij de synonieme parallelen der Oosterlingen bij ons willen invoeren.

Moeten dan tegenwoordig alle goede, stichtelijke preken worden gedrukt? Nu - met dezen is 't eenmaal geschied. En wie ze koopt - goede, stichtelijke preken zijn ze zeker.

De uitvoering is onberispelijk.
v.p.