Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

De Bouwvallen van mijn Klooster. Naar het Spaansch. Twee Deelen. Amsterdam, J.H. Scheltema. In gr. 8vo. 4 en 235; 4 en 202 bladz., met gelith. titelvignet. f 5 - :

De uitgever mag zich wel beklagen, dat wij zoo ver achteraankomen met de bespreking van zijne ‘Bouwvallen’, en hij heeft het alleen aan den ijver des Redacteurs te danken, dat zij niet misschien ganschelijk achterwege gebleven is. Ik had het boek aan een vriend ter lezing gegeven, maar die vond het zoo vreemd en zoo vervelend, dat ik er tegen opzag om mij er in te verdiepen. Eindelijk moest ik toch, en ik kan u al aanstonds mededeelen, dat mijn vriend wel wat streng en eenzijdig heeft geoordeeld.

Vreemd is het boek, maar dat vreemde wordt geheel uit oorsprong en doel verklaard; vervelend is het ook, maar het eerste deel alleen, van het tweede kan dit niet gezegd worden. Doch het heeft zijne eigenaardige belangrijkheid en is niet zonder bekwaamheid geschreven. Het is eene partij schrift, of liever wat de Duitschers Tendenzschrift noemen. Het is jammer, dat men niet schijnt te weten, wie het geschreven heeft, en ook den tijd wanneer het in Spanje uitgekomen is heb ik niet te weten kunnen komen. Het moet geschreven zijn door een geestelijke, die zonder zich te mengen in den

[p. 237]

dwarrelenden chaos der Spaansche partijen, dit eene echter door dit boek prediken wil: ‘rigt toch uwe woede niet tegen de kloosters.’

Het is bekend hoe ferdinand VII in Spanje na napoleon's val hetzelfde restauratie-spel speelde als lodewijk XVIII in Frankrijk. Alleen ging hij nog iets verder, en deed zich de reactionnaire invloed der geestelijkheid in Spanje nog veel erger gelden. Te verwonderen is het dus niet, dat de zucht naar vrijheid zich bij het volk vereenzelvigde met haat tegen al wat geestelijke was, en dat het hier nog iets vroeger dan in Frankrijk tot eene uitbarsting kwam. Zoo kwam het jaar 1822 in het land met zijne revolutionnaire plannen, dwalingen en mislukkingen. Het ging hier gelijk het in 1848 in Frankrijk, Duitschland en Italië is gegaan: terwijl absolutisten en liberalen of constitutionelen streden, en de laatsten hunne hand het digtst bij de palm der overwinning schenen te hebben, kwamen de radicalen die hunne zaak onherstelbaar bedierven. Hier heetten ze Exaltados of Decamisados, en begingen of veroorzaakten die treurige buitensporigheden, die wel helaas! de onvermijdelijke gezellen eener revolutie schijnen te moeten zijn.

De regtmatige en lang verkropte toorn tegen de ultramontaansche geestelijke partij werd bij het gemeene volk eene blinde woede tegen die geestelijken en die instellingen, die hun het meest en overal onder de oogen kwamen, de monniken en de kloosters. Die vernielzucht tegen de kloosters gevoerd, is eene heilzame opruiming geweest van die al te talrijke broeinesten van geëxalteerd catholieke begrippen, wier doode hand op te vele schatten en bezittingen beslag had gelegd. Maar groot en veelvuldig is ook het onregt daarbij gepleegd, gelijk zelden een Augiasstal wordt gewasschen, zonder dat een Alpheus uit zijne bedding wordt gesleurd.

Eene van deze bejammerenswaardige uitspattingen der volkswoede, de kloosterstorm tegen de talrijke kloosters van Barcelona - er waren er in die stad 28 van monniken en 17 van nonnen - in 1822, maakt het middenpunt der handeling in dezen roman uit, waarvan de held zijn klooster moet zien vernielen. De dierlijke opgewondenheid die toen in de stad heerschte, het in vlam zetten en plunderen van verscheidene kloosters, het vermoorden van monniken, de geheimzinnige

[p. 238]

gangen en catacomben in deze vestingen van middeneeuwsche vroomheid, de wondervolle uitreddingen en de openbaringen van bijgeloof te midden van de uitspattingen des ongeloofs, - zietdaar romantische elementen genoeg, waarvan de schrijver een niet slecht en redelijk gematigd gebruik heeft gemaakt.

Van daar is dan ook het tweede deel dramatisch, romantisch genoeg. Maar toch heeft het geheel, vooral het eerste deel, iets zeer eentoonigs. De reden hiervan is eenvoudig, dat het personeel dat het drama eigenlijk speelt, zeer klein, en de hoofdpersoon een verbazend vrome, maar weinigbeduidende fantastische en overgevoelige dweeper is. Eerst dweept hij met menschelijke zaken, met de liefde en zijne ietwat vervelende bloemencorrespondentie. Maar daarbij is hij zulk een onhandig en onbegrepen, ongelukkig schepsel, dat het treurig is om aan te zien. Door den invloed van een bovenmenschelijk heilig wezen, natuurlijk een monnik, wordt ook hij voor de dingen die des geestes zijn gewonnen, en vindt de hoogste zaligheid in het kloosterleven. De intrigue draait echter hoofdzakelijk om eene vreemdsoortige vergissing, waardoor onze held door de zijnen voor dood wordt gehouden.

Om smaak te hebben in de dweepende, maar wat eentoonige beschrijvingen en beschouwingen van de zaligheid des kloosterlevens en de verhevenheid der monniken, moet men Catholiek zijn. Echter is het toch eene lieve dweeperij en een geest van zachtmoedigheid, die er ons uit tegenwaait. Ook komt den schrijver de eer toe, dat hij zijne dikwijls vervelende beschouwingen en monologen hier en daar door levendige tafereelen en juiste menschkundige grepen heeft weten af te wisselen.

Ongetwijfeld heeft de schrijver bij velen zijner geloofs- en landgenooten diepen indruk gemaakt, want hij bepleit zijne zaak althans met groote warmte en zonder bitterheid. Daarom kan het zeer goed zijn, dat het boek in Spanje opgang heeft gemaakt. Ook is het gansch natuurlijk dat een Hollandsch Catholiek tijdschrift het in zijne kolommen heeft willen opnemen. Daarmede was namelijk een aanvang gemaakt, toen men, bij de uitgave door scheltema van het geheele boek, goed vond er mede op te houden. Hoe echter deze anders verdienstelijke uitgever er op gekomen is, om dit boek aan ons, toch grootendeels Protestantsch publiek aan te bieden, begrijp ik maar half.

[p. 239]

Zeer duidelijk is de vertaling niet direct uit het Spaansch, maar uit het Duitsch geschied, getuige de talloos vele, groote en kleine, Germanismen. Anders is de vertaling redelijk, maar meer waarlijk ook niet, wat ik door een genoegzaam aantal voorbeelden zou kunnen bewijzen, als het idée fouten aantoonen mij niet zoo'n schoolmeesterssmaak in den mond gaf. - Het titelplaatje stelt ruïnen van een klooster voor, maar zeker niet de bouwvallen van dit klooster. Het schijnt ook wat veel gevergd, dat de graveur het boek wat hij versieren moet, lezen zal.

Dat moet het publiek doen.