Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Lotgevallen en Ontdekkingen op eene Reis in het noorden en midden van Afrika, op last der Britsche Regering in de jaren 1849 tot 1855 gedaan, door Dr. Heinrich Barth. Naar het Engelsch en Hoogduitsch. Met eene Voorrede van J. van der Hoeven, Hoogleeraar te Leiden. Te 's Hertogenbosch, bij Gebr. Muller. 1858. In gr. 8vo. Tweede Deel. Met platen. 350 bl. Derde Deel. 344 bl.

Niet minder dan het eerste vroeger aangekondigde deel van het bovengenoemde werk, verdienen ook deze beide volgende deelen hoogen lof. Men vindt hier de beschrijving van een belangrijk gedeelte der merkwaardige reis. Voor iedereen is hier zeker iets te leeren. Wie belang stelt in eenig vak van wetenschap zal in deze reisbeschrijving ongetwijfeld het een en ander, laat mij zeggen: veel, aantreffen, dat zijner aandacht waardig is. Met opregte bewondering stellen wij ons den koenen, geleerden reiziger voor, die met ijzeren volharding de ongehoorde bezwaren trotseerde en wist te overwinnen, waarmeê hij te worstelen had; die zich niet tevreden stelde met eenvoudig op te teekenen wat hij zag en ondervond, maar bovendien al het mogelijke deed om de geschiedenis te leeren kennen van de door hem bezochte landstreken en volkstammen. 't Zou nutteloos zijn al de namen dier landen en stammen op te tellen; de meeste daarvan waren zeker tot hiertoe in Europa volkomen onbekend. Maar wanneer men

[p. 218]

bedenkt dat barth van bijna allen vele bijzonderheden meêdeelt: de aardrijkskundige gesteldheid, de voortbrengselen zoowel uit het planten- als uit het delfstoffelijk en dierenrijk, de bevolking met hare zeden en gebruiken, hare afkomst en geaardheid, de nijverheid en den handel; dan zal men ook zonder nadere verzekering wel aannemen, dat de inhoud van dit verhaal ten hoogste belangrijk moet zijn.

Meer dan in het eerste deel komt het in deze voortzetting uit, met hoeveel regt de auteur spreken kon van zijne ontdekkingen. Want inderdaad vele zaken zijn door hem aan het licht gebragt, die vroeger òf geheel onbekend waren, òf waarvan men zich door vermoedens of ongegronde berigten allerlei valsche voorstellingen plag te maken. Met verrassing vernemen wij, dat in de binnenlanden van Afrika niet enkel woestijnen en ruwe berglanden, door even ruwe bewoners bevolkt, worden gevonden; maar integendeel uitgestrekte, vruchtbare oorden, getooid met de prachtigste voortbrengselen der natuur, bewoond door min of meer beschaafde volken, Mohammedanen of Heidenen, die zoowel handel en industrie als landbouw en veeteelt beoefenen. Barth leidt zijne lezers in tot de maatschappelijke en staatkundige inrigtingen, maar ook tot de huiselijke levenswijze van deze veelkleurige en in allerlei tongen en talen zich uitende wereldburgers. 't Zal dan ook niemand verwonderen, dat hij om daartoe in staat te zijn zich velerlei inspanningen moest getroosten. Ook zijne lotgevallen op dezen togt zijn der lezing overwaard en zeer interessant. Wat al gevaren had hij uit te staan van het klimaat en de vermoeijenissen der reize, van hebzuchtige landvoogden en verraderlijke bedienden, van wilde dieren en woeste menschen! Wat al onaangenaamheden en teleurstelling als hij zich, ontbloot van alle hulpmiddelen, alleen bevond in een vreemd gewest, dagelijks geplaagd door onbeschaamde bedienden, die hij niet kon afwijzen omdat hij hun achterstallig loon niet kon betalen; bovendien ziek en bezorgd voor de willekeur van den landsvorst, die een rijk geschenk verwachtte en eischte van den armen vreemdeling! Doch ook voldoening en blijdschap moest hem te beurt vallen. Hij betrad streken en bezocht steden, waar nimmer te voren een Europeaan den voet had gezet; hij ontving blijken van warme belangstelling uit

[p. 219]

zijn vaderland en uit Engeland; ook in Afrika zelf had hij menige aangename ontmoeting.

Met vrijmoedigheid bevelen wij dus ook bij de aankondiging dezer beide deelen het werk bij onze lezers aan. Wij zouden dat echter nog dringender doen, indien wij met dezelfde ingenomenheid van den vorm als van den inhoud konden spreken. Die vorm is, naar onze bescheiden meening, zeer gebrekkig: geheel streng chronologisch, in den stijl van een dagboek, zoodat men de meest ongelijksoortige dingen soms beschreven vindt op dezelfde bladzijde, juist zooals zij zich aan het oog of aan den geest des reizigers hebben voorgedaan. De vertaler zelf heeft deze aanmerking verwacht, blijkens de noot op bl. 125, Dl. II. Hij vreest dat men dit gebrek ten deele aan hem zal wijten. Dit zou natuurlijk onbillijk zijn. Maar zeker zou toch zijn werk in waarde toegenomen zijn, indien hij, nu eenmaal bezig aan het zamenstellen eener vrije bewerking van twee oorspronkelijke stukken, daarvan een reisverhaal had pogen te maken, dat, zooals hij zelf zich uitdrukt, den lezer één bepaalden indruk van het geheel deed opnemen. Evenwel hij heeft zich tevreden gesteld met den nederigen titel van vertaler; daarom mogen wij niet meer vorderen dan hij gegeven heeft. Ook zijn arbeid is prijzenswaardig. Aan alle lezers van degelijke lectuur, die een weinig inspanning van den geest niet schuwen, blijft dit werk aanbevolen.