Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

[p. 101]

Korte mededeelingen.

De ‘Kalender voor de Protestanten in Nederland’ treedt met vaste schreden voort op een goeden weg. De ‘Vereeniging tot beoefening van de geschiedenis der Christelijke Kerk in Nederland’ (zie Vaderl. Letteroef. 1858, N^o. II, blz. 103), die hem onder leiding van den hoogleeraar w. moll uitgeeft, mag hare onderneming als geslaagd beschouwen na de vierde jaargang (1859), in degelijkheid van inhoud zijnen voorgangers niets toegevend, in sierlijkheid van vorm (wat den stijl betreft) steeds voorwaarts strevend, in zoo ruime mate geschikt is om nuttig en aangenaam bezig te houden. Dat slechts het slagen den ijver niet doe verslappen! Men zou dit kunnen vreezen, wanneer men opmerkt dat alleen de hoogleeraar en twee leden der vereeniging iets van het hunne voor de levensgeschiedenissen, en de stichtelijke litteratuur van het voorgeslacht afzonderden. Wel was de ondersteuning gering. Te hoogere eer komt hun toe, die door 'tgeen ze gaven zoo uitmuntend vergoedden wat anderen onthielden. Want behalve den kalender, die zoo rijk is aan sohoone herinneringen, ontvangt men eene bijdrage over twee bijbelsche personen, waarin alleen te betreuren is, dat symeon ‘de laatste in de rij (rei?) der godsgetuigen des ouden verbonds’ wordt geheeten, ‘aan wien johannes de dooper, de eerste onder die des nieuwen verbonds, zich onmiddellijk aansluit’, als mogt de waarheid Matth. xi vs. 11 uitgesproken worden opgeofferd aan de gelegenheid tot het maken eener tegenstelling, - de levensbeschrijvingen van een edelen bisschop van Utrecht, fakkel in 't holst van den middeneeuwschen nacht, en van twee Noordhollandsche hervormers, benevens de uitmuntend gelijkende afbeelding der vermoedelijke (de redenering blz. 121 noot 1 is niet zeer afdoend) woning van een hunner, - mededeelingen aangaande den vader van het duitsch-gereformeerde kerkgezang, naar wien de romantische Neanderhöhle nabij Hochthahl is genoemd, - een fragment eener kloestercollatie, meer uitmuntende door frischheid van geest dan door aanspraken op kanselwelsprekendheid, maar in ieder geval eene schoone getuigenis voor het hart en het verstand van den telg der vijftiende eeuw, die zoo denken kon en zoo durfde

[p. 102]

spreken, - en eenige bladvullingen. Voeg daarbij, dat het opstel over symeon en hanna van den redacteur rogge, de levensgeschiedenis van ansfried, door den leidsman der vereeniging, en de brief van cooltuyn (blz. 68 v.), door den medearbeider paris in zijne bijdrage opgenomen, in hooge mate boeijenden vorm met voedzamen inhoud vereenigen, en beklaag u dan, zoo ge durft, de geringe uitgave van 75 cts., waarvoor u dit alles door den uitgever h.w. mooy, te Amsterdam, op goed papier wordt aangeboden.
v.h.

Onder de edelen van ons geslacht, die, zooals men naar menschelijke berekening zegt, te vroeg van de aarde zijn weggenomen, behoort zeker ook de onvergetelijke j.a.d. molster, in leven Predikant te Utrecht. Zijne ‘Liederen en Gebeden’ vonden een goed onthaal onder ons publiek, en een bevoegd beoordeelaar sprak als zijn gevoelen uit, dat zij den waardigen man den eernaam dichter voor altijd verzekerden. Ook als prediker genoot m. eene schier onverdeelde goedkeuring, ja de Heer voorhoeve heeft aan hem, als het beeld van ware kanselwelsprekendheid, eene lofwaardige monographie gewijd. Gelukkig, dat wie hem niet gehoord hadden, door de uitgave van een twaalftal nagelaten Leerredenen in de gelegenheid werden gesteld, om ten minste eenigzins over zijne predikgaven te oordeelen. En daar dit oordeel niet anders dan gunstig uitvallen kon, zal ieder, die zoo degelijk eene preeklectuur in veler handen wenscht, met genoegen vernemen, dat de Uitgever c.l. brinkman, onder den titel: Molsters nalatenschap, bevattende zijne nagelaten Leerredenen, een tweeden goedkoopen druk à f 1-25 heeft in 't licht gegeven. Het portret van m. staat voor het nette bundeltje. Zijne preken leeren ons hem kennen als toegerust met groote kennis, trouwe naauwgezetheid bij iedere voorbereiding tot zijn werk, indringende hartelijkheid, warme vroomheid, in één woord met die gaven, waarin het geloof des Christens zich verheerlijkt, wanneer het wortelt in het gemoed van een naar den geest rijk bedeeld verkondiger van Gods woord.

Wanneer ik mij ooit verblijd heb over die goedkooper uitgaven, welke onze boekhandelaars ons tegenwoordig verschaf-

[p. 103]

fen, dan is 't bij de verschijning van ‘Paulus in de gewichtigste oogenblikken van zijn leven en werkzaamheid voorgesteld door nicolaas beets. Derde uitgave.’ Oorspronkelijk schreef de hooggevierde deze stukken bij platen voor een prachtwerk, dat kruseman uitgaf. Later bezorgde deze zelf er een goedkooperen druk van; maar nu kan ieder voor 60 cents aan de hand van beets paulus leeren kennen, wel niet in een ‘welberekend, samenhangend geheel’, maar toch genoegzaam om geleerd en gesticht te worden. De zorg aan dit werk besteed blijkt uit de aanteekeningen onder aan den voet der bladzijden, waaruit we tevens zien, welk eene belangrijke hulp Engelsche auteurs vooral in historiëel en topographisch opzigt aan beets geleend hebben. Over 't geheel heeft hij ons paulus voor de oogen geschilderd; wij zien hem, den grooten apostel der heidenen, levende, sprekende, handelende.

Een uitwendig zeer net boekje, verguld op sneê en met vergulde stempels, besloten in een keurig kokertje, is ons toegezonden. Mag van het inwendige niet veel goeds gezegd worden? Al naar ge 't neemt. Eene verzameling van goed gekozen bijbelteksten voor iederen dag des jaars en een daarbij gevoegd, meestal stichtelijk, psalm- of gezangvers - is dat niet een goede inhoud? Welnu, gij vindt dat in het Bijbelsch Dagboekje voor 1859; bijeenverzameld door g.p. kits van heyningen, Predikant te Deventer. 2^de Jaargang. Deventer, a. tjaden. à f : - 25. - Toch hebben wij niet hoog met deze uitgave op. Zoolang Ds. amshoff van Groningen een zooveel geschikter boekje levert voor de huiselijke godsdienstoefening, geschikter door de aanwijzing van een op iederen dag te lezen gedeelte der Schrift in verband met den dagtekst, geschikter vooral door de enkele gedachte of den dichtregel, die eene goede rigting aan de overdenkingen geeft, kunnen wij dit van Ds. k.v.h. niet aanbevelen. Zóó als hij, kan ieder predikant in iedere gemeente een dagboekje uitgeven, en het debiet, veroorzaakt door persoonlijke bekendheid met den redacteur er van, of door ingenomenheid met diens naam, verhindert de meer en meer te wenschen verspreiding van het degelijkste en beste.

Eerste Beginselen der Aardrijkskunde, bevattende eene korte

[p. 104]

beschrijving van den Oost-Indischen Archipel, bijzonder der daarin liggende Nederlandsche Bezittingen; ten dienste der Scholen in Nederlandsch Oost-Indië, door d.c. de bruin. Zevende druk. Samarang, oliphant en c^o. 1857. In kl. 8vo. 3 bl. en 40 bl. - Onder bovenstaanden titel Stelde de onderwijzer de bruin eene geschikte handleiding op bij mondeling verder ontwikkelend onderwijs, onze Nederlandsche Bezittingen in Oost-Indië betreffende. Na eene korte inleiding, waarbij de beteekenis van verschillende aardrijkskundige benamingen wordt uitgelegd, vindt men hier, in vragen en antwoorden, den Oost-Indischen Archipel behandeld, alles echter zeer beknopt en alleen ten behoeve van 't eerste onderwijs. Wat we hier echter niet vonden, is het zielental der verschillende steden op Java, enz.; de Schr. geeft alleen dat van 't geheele eiland en even zoo van de andere eilanden op. Overigens, zooals we zeiden, vinden we 't een geschikt boekje voor jonge kinderen; voor wat ouderen zouden we aan bosch' Beschrijving onzer koloniën de voorkeur geven.

Zeer aanbevelenswaardig is het bij den Heer willem thieme, te Zutphen, uitgekomen Handboek voor Ondernemers en Bestuurders van Vervoermiddelen, Expediteurs, Kooplieden, Reizigers, enz., bevattende de voornaamste verordeningen op het vervoer te land en te water. Men vindt hier verzameld wat anders verspreid is, en met zeer veel gemak slaat men hier op, wat anders moeite kost om te vinden. De eerste afdeeling van de verordeningen op het vervoer te lande bevat het reglement op de dienst der openbare middelen van dat vervoer; de tweede is eene verzameling van de verschillende resoluties omtrent het brievenvervoer; de derde bevat de besluiten omtrent de spoorwegen, waarbij zeer te regt de tractaten met het buitenland zijn weggelaten; in de vierde afdeeling vindt men de bepalingen voor de electro-magnetische telegraphen.

De verordeningen voor het vervoer te water heeft de verzamelaar in drie afdeelingen gesplitst, waarvan de eerste de reglementen bevat voor stoombooten; de tweede die voor beurten veerschepen; de derde die omtrent het ontmoeten van schepen.

Op deze indeeling hebben wij alleen aan te merken, dat de resoluties op het brievenvervoer en die op de telegraphen beter in eene afzonderlijke hoofdafdeeling geplaatst waren; het brievenvervoer behoort toch zoowel onder de vervoermiddelen te land als onder die te water te huis.

Overigens verdient de verzamelaar veel lof wegens de naauwkeurigheid van zijn arbeid, die zeker niet zeer opwekkend zal zijn geweest.