Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

De Dagbladen in Nederland. Wat zijn zij, en wat behoorden zij te wezen? - Een woord tot de Regering, tot de partijen en het volk, ook in verband tot de Zegelbelasting, door Philalethes. Te 's Gravenhage, bij H.C. Susan, C.H. zoon. 1858. In gr. 8vo. 68 bl. f : - 60.

Gewigtige vragen zijn het, die de Schrijver dezer brochure zich stelt, en een belangrijk en passend woord is het dat hij daarin spreekt, een woord, zonder schroom uitgesproken, zeer behartigingswaardig, 't welk toont, dat de Schrijver met regt zijn aangenomen pseudoniem mag dragen.

Na eene inleiding, waarin de dagblad- en vlugschriftpers als eerste magt in den Staat wordt verdedigd, en waarin naar waarheid wordt aangetoond, dat de magt van de drukpers berust op het besef van die magt, op het diepe bewustzijn van haren alles overtreffenden invloed, als ook het onderscheid dat er bestaat tusschen het feit, dat een Staat een groot aantal couranten bezit, en het verschijnsel dat de drukpers eene zedelijke magt in den Staat uitmaakt, komt de Schrijver

[p. 98]

tot zijne eerste op den titel uitgedrukte vraag. Wat zijn de dagbladen in Nederland? Helaas, geene magt in den Staat, ofschoon hun aantal voor een land als het onze, overvloedig groot is. Aan wie ligt de schuld daarvan? Aan de Regering, omdat zij de journalistiek niet genoeg acht of als bondgenoot in den arm neemt. Zij houdt de loopende zaken van bestuur gaande, zij overstelpt de Kamers met wetsvoorstellen, en meent daarmede genoeg te hebben gedaan. Maar bij het volk de beginselen der wetten in de harten te doen leven, dat leven waar het niet is, te doen ontstaan, en waar het is, op te kweeken en te versterken, - daarmede zich te bemoeijen, houdt de Regering voor overbodig. Tot het opkweeken en koesteren van dat leven is de drukpers het heilzame middel; maar dat middel wordt op onverstandige wijze verworpen, en de drukpers door de Regering weinig geacht en in kluisters gewrongen, en aan haar de krachtigste hulpbronnen ontnomen. Zal deze jammerlijke toestand veranderen, zal de drukpers eene levenwekkende, zedelijke kracht in den Staat worden, dan moet de Regering het voorbeeld geven, dan moet het officiële blad, de Staats-Courant, iets geheel anders worden dan het nu is met zijn oud nieuws, akelige taal, kleurloosheid, het orgaan der Regering, dat eigenlijk geen orgaan verdient genoemd te worden, dat, in vergelijking met de officiële bladen van andere landen, zoo weinig op de zedelijke en wetenschappelijke hoogte staat. Wordt dat anders, dan worden de overige bladen van zelf gedwongen dien goeden weg in te slaan. Daarom ‘De Staats-Courant worde een voertuig voor de kennis der staatkundige gebeurtenissen, voor de ontwikkeling van den zin voor kunst, wetenschap, handel en nijverheid, waardig den Staat, welks roemrijke wapenen het op zijn voorhoofd (?) draagt. De Staats-Courant worde tevens een middel van gemeenschap tusschen regering en volk: een band van verstandhouding tusschen bestuurders en geregeerden.’

Ligt de schuld alleen aan de Regering? Neen, ook de Volksvertegenwoordiging heeft er haar deel aan. Aanhoudend wordt de drukpers en haar verheven roeping door een of ander lid der Kamers miskend; en toch, de drukpers is de eenige band, welke bestaat tusschen Natie en vertegenwoordiging; door haar leert zij de gedragslijn kennen harer vertegenwoordigers. De

[p. 99]

Staten-Generaal hebben gemeend, ten einde uitvoerige, goede, onpartijdige verslagen van de parlementaire gebeurtenissen in de couranten te verkrijgen, dat de opheffing van de zegelbelasting op de bijbladen voor de verslagen, een voldoend middel was om het gebrekkige in deze laatsten te verbeteren. Gelijk ieder gezien heeft, is dit middel onvoldoende bevonden, en waren er andere zaken, welke het goede in den weg stonden, zooals vooral het monopolie, door de Staten-Generaal gehandhaafd, waardoor het den dagbladen onmogelijk gemaakt wordt, om des noodig ieder een eigen verslaggever te benoemen. Ferm en flink stelt de Schrijver dezer brochure het schadelijke van dit monopolie, het putten uit eene gemeenschappelijke bron door dagbladen van zeer verschillende rigting, uiteen. En dan die willekeurig verkorte mededeelingen, hoe gebrekkig deelen zij doorgaans den geest eener parlementaire redevoering mede, hoe onbegrijpelijk maken zij dikwijls het duidelijk gesprokene voor het publiek! Daarom vrijheid tot concurrentie voor verslaggevers, benevens eene wettelijke bepaling, waarbij elk journaal dat verslagen geeft, wordt verpligt bij aanzegging door deurwaarders-acte om uit het Bijblad de redevoering over te nemen van het lid der Vertegenwoordiging, welks redevoering met verkorting der waarheid zou zijn gepubliceerd, en daarbij de groote belemmering van de zegelbelasting weggenomen, en de Staten-Generaal zullen hun deel aan de schuld hebben vernietigd.

De dagbladen zelven hebben ook hun aandeel in die schuld; buiten en behalve dat zij bijna allen slechts de uitdrukking eener individuële meening zijn, en zij geen van allen behoorlijk verslag leveren van de handelingen der Kamers, is er een groot gebrek dat hun aankleeft: het gemis aan esprit de corps. De eenheid van doel wordt uit het oog verloren, en de onderlinge jaloezij verhindert, dat de belangen der drukpers als gemeenschappelijke belangen worden behartigd, vertegenwoordigd en verdedigd, dat er gemeenschappelijke kracht bestaat, terwijl zij veroorzaakt dat de drukpers zich zelve ondermijnt. Ook de wijze van zamenstelling der dagbladen is zeer gebrekkig, en werkt mede tot de weinige belangstelling in hunne verschijning; dat gebrekkige toont philalethes door vergelijking met vreemde bladen duidelijk aan.

[p. 100]

De zegelbelasting wordt vrij uitvoerig door den S. besproken; hare opheffing wordt door hem als zeer wenschelijk voorgesteld, ofschoon dáárdoor alleen onze journalistiek geene verbetering zal ondergaan, ten einde op de vereischte hoogte te komen. Het vooroordeel tegen de drukpers en tegen hen die zich aan haar wijden, dat bij de Regering, bij de Vertegenwoordiging, bij het publiek bestaat, moet worden weggenomen, en behalve 't geen de pers zelve daaraan doen kan, door zich van vele gebreken te zuiveren welke haar aankleven, behalve het goede dat verrigt kan worden door bekwame mannen, die zich boven het vooroordeel durven verheffen, zal het afschaffen der teregt gehate zegel-belasting daartoe een veel uitwerkend middel zijn, gedeeltelijk wel door 't financiële voordeel, dat daaruit voor de dagbladen ontspruit, maar vooral door het blijk van ondersteuning, dat daardoor van Regerings- en Vertegenwoordigingswege aan de journalistiek wordt geschonken.

Afschaffing, geene vermindering (zooals door sommigen wordt verlangd) wenscht de S., omdat deze laatste onbillijk werkt, wijl dan aan de groote bladen veel voordeel, en aan de kleine couranten schier niets wordt geschonken, omdat deze niet in het publiek belang en wel in dat van enkelen werkt, omdat zij die zedelijke uitwerking zal missen, welke uit de afschaffing zal voortvloeijen. Dit alles wordt in de brochure met de stukken aangetoond.

Ref. zal een einde maken aan zijn verslag, dat naar evenredigheid van den omvang der brochure veel plaats inneemt; dit moge getuigen van zijne groote ingenomenheid met philalethes' geschrift. Natuurlijk zeer oppervlakkig is in bovenstaande regelen de idée van den Schrijver medegedeeld; moge dit weinige er toe medewerken, dat velen dit voortreffelijk vlugschrift lezen; mogen de woorden daarin gesproken ingang vinden bij velen, en philalethes hebben bijgedragen tot eene gewenschte verbetering in onze journalistiek.