Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Het Leven van drie beroemde Engelsche Staatslieden. Naar het Engelsch van Thomas Babington (niet Babingthon) Macaulay. Te Meppel, bij H. ten Brink. 1857. In post 8vo. VIII en 352 bl. f 2-50.

Wie leeft er in de tegenwoordige beschaafde wereld, tot wien de roem van macaulay's naam niet is doorgedrongen, en wie, die het geluk heeft de Engelsche taal te verstaan, is nog onbekend met de werken van dezen grooten schrijver? Ziehier een paar vragen, waarop het antwoord ongetwijfeld ‘weinigen of geenen’ zal luiden. Van den schooljongen af, die er op bluft, dat hij macaulay leest, omdat het ‘nog al gemakkelijk is’, tot aan den man van wetenschap toe, die de schier niet geëvenaarde hoedanigheden van den grooten historieschrijver op den regten prijs weet te stellen, - van den koopman af, die onzen schrijver leest, om zijn voor hem noodzakelijk Engelsch te onderhouden, en daarbij als medegesleept wordt door macaulay's verrukkelijken stijl, tot aan den aestheticus toe, die vervuld is van bewondering voor het juiste en zuivere oordeel van denzelfde, - zij allen zullen hen beklagen, die, door hunne onbekendheid met de taal onzer Engelsche naburen, niet in de gelegenheid zijn om van zooveel schoons te genieten; en deze laatsten, die aanhoudend den roem hooren verkondigen van de History of England of van de Critical and Historical Essays, zullen, zoo zij geene pogingen aanwenden om de Engelsche taal genoegzaam magtig te worden voor deze lectuur, reikhalzend uitzien naar overzettingen der zoo hoog en teregt geroemde werken.

Het liet zich niet verwachten, dat dit verlangen onvoldaan zou blijven: de zucht om te vertalen en uit te geven, is in ons vaderland groot genoeg om macaulay's werken niet onaangeroerd te laten. Dit is dan ook niet gebeurd, en is er reeds aan Nederland gelegenheid gegeven om met de History kennis te maken, in het werk dat wij thans (buiten onze schuld ietwat

[p. 74]

laat) aankondigen, kunnen onze landgenooten een proefje nemen van de Essay's. Zooals bekend is heeft de groote schrijver in vijf deelen bijeenverzameld de artikels, welke hij van tijd tot tijd in de Edinburgh Review had geplaatst, en aan deze verzameling den naam gegeven van Critical and Historical Essays. Die artikels zijn nagenoeg allen beschouwingen in het bekende Revue-genre, en verraden allen, het eene meer, het andere minder, de meesterhand. Bij allen slepen inhoud en vorm om 't zeerst mede, en dit maakte het zeker niet gemakkelijk, om uit die velen de keuze van een drietal ter vertaling te doen. Van dit gedeelte zijner taak heeft de ongenoemde vertaler zich uitmuntend gekweten; de keuze van het drietal Essay's, waarvan ons hier de overzetting wordt aangeboden, getuigt zeer voor zijn goed oordeel en juisten smaak.

Het eerst toch vinden wij hier de Essay over Sir william temple, den grooten medestichter van de Triple Alliantie, den vriend van onzen onovertroffen jan de witt. Dat wij hier voor den Nederlander veel merkwaardigs vinden, zal wel niet behoeven te worden aangetoond; de man, die onder de moeijelijkste tijden en omstandigheden herhaalde malen Engelsch afgezant te 's Hage was, die een hoofdbewerker was van een verbond, dat den trotschen lodewijk XIV in zijn loop stuitte en ons vaderland voor het verderf bewaarde, boezemt op zich zelf reeds genoegzaam belang in, terwijl deze Essay er ongetwijfeld aanspraak op heeft om een der schoonste uit de vijf deelen genoemd te worden. - Ook van de beide anderen, tot welke de vertaler zijne keuze bepaalde, mogen wij dit laatste getuigen, en is het Leven van Sir william temple voor ons van nationaal-historisch belang, het leven van Lord robert clive, den grondlegger van het Britsch-Indische rijk, en dat van warren hastings, den eersten Gouverneur-Generaal van Bengalen, kunnen niet anders dan aan ons, tijdgenooten van de tegenwoordige vreeselijke gebeurtenissen in Britsch-Indië, de grootste belangstelling inboezemen. - Eenigen lof hebben wij ook over voor de overzetting. Zonder voortreffelijk te kunnen genoemd worden, kon zij echter veel slechter zijn, en met het oog op hetgeen er doorgaans bij ons van vertalingen teregt komt, zijn wij al weltevreden. Over het algemeen is deze vertaling zeer getrouw, hier en daar echter te woordelijk, waardoor eene Engelsche tint over het geheel blijft, welke

[p. 75]

plaats had moeten maken voor het eigenaardige onzer taal; sterk verzetten wij ons tegen die overgetrouwheid, wanneer zij tot bepaalde fouten aanleiding geeft, en b.v. ‘longer and more’ door ‘langer en meer’ doet overzetten. ‘Hoogkerkmannen’, ‘spreker in 't parlament’, zijn onverstaanbare woorden voor den Nederlander en hadden wij het liefst onvertaald gelaten; evenzoo vinden wij ‘Bankethuis’ eene onnoodige en sobere vertaling. Eenige ophelderende aanteekeningen van de hand des vertalers zouden hier en daar zeer dienstig, soms zelfs noodig genoemd kunnen worden, en het verwonderde ons die nergens aan te treffen. De cavaliers, de kabaal, het Lange Parlament, het Romp-Parlament, the petition of Right, the declaration of Right, enz. hadden wel eenige opheldering noodig gehad, terwijl ze nu alleen uit het Engelsch overgeschreven woorden zijn.

Den inhoud aan te prijzen zal wel overbodig zijn; wij hebben hier drie meesterstukken, meesterstukken van macaulay, - en hiermede kunnen wij in ons oordeel over gehalte en genre volstaan. Ieder die dit werk leest, kan zich verzekerd houden, eenige nuttige en aangename uren door te brengen. Dat juiste inzigt in de geschiedenis, dat grondige en onpartijdige oordeel over de feiten, die heerlijke karakterschilderingen, die gemakkelijke, sierlijke en duidelijke vorm, - zelden zal men ze bij een schrijver zoo vereenigd vinden als bij macaulay; en in deze Essays leert men hem in zijne volle kracht kennen. De ontleding van temple's karakter, die schildering van den man zonder vlekken, maar ook zonder hartstogt, die meer teleurstelling vreesde dan naar voorspoed verlangde; de heerlijke verdediging van Lord clive, den man, die, verre van vlekkeloos te zijn, toch ten volle den naam van een groot man verdiende; de uitvoerige en belangrijke beschouwing over het leven van warren hastings, den beroemden Landvoogd, wien te beoordeelen eene zoo moeijelijke taak is, - zij zullen ongetwijfeld in Nederland door deze vertaling talrijke bewonderaars vinden. Velen zullen ook naar de overzetting van meer Essays verlangen, na er dit proefje van genoten te hebben, en wij hopen, dat vertaler en uitgever door een ruim debiet zich genoopt zullen gevoelen om op nieuw de handen aan 't werk te slaan, en in een volgend drietal b.v. op te nemen de Essays over machiavelli, Lord bacon, william pitt.

[p. 76]

Mogt dit gebeuren, dan blijve de vertaler even getrouw aan zijn origineel, maar hij poge tevens te vermijden er de slaaf van te zijn.