Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Channing's Leven. In 't Fransch beschreven door eene Engelsche Dame. Uit het Fransch door J.J. Swiers, Predikant te Havelte. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1858. In post 8vo. 196 bl. f 1-50.

De man, wiens leven in dit boekje beschreven wordt, is, met name door zijne Redevoeringen, ook ten onzent als vrijzinnig, gemoedelijk godgeleerde hoogst gunstig bekend. Merkwaardig is zijne levensgeschiedenis, niet zoozeer wegens rijkdom van voorvallen en afwisselingen, als veeleer door de ontwikkeling zijner rigting en denkwijze. Daar hij zeer vroeg zijn vader verloor, had hij zijne opvoeding en de ontwikkeling van zijn geest hoofdzakelijk te danken aan zijne moeder, die reeds vroeg de zaden van gemoedelijke godsvrucht in het gemoed van den jeugdigen knaap, gelijk monika in dat van augustinus, strooide. In zijne jongelingsjaren begon de Fransche omwenteling, en de geestdrift, door de naar de nieuwe wereld overgewaaide berigten daaromtrent gewekt en in staatkundige vereenigingen krachtig gevoed, met die gemoedelijkheid vereenigd, oefende op den geest van den jongen channing een onmiskenbaren invloed uit; ja, die beide bestanddeelen deden hem worden hetgeen hij was in zijn werken en in zijne schriften, als godsdienstleeraar, philanthroop, bestrijder van de slavernij, en in andere opzigten. Dat alles

[p. 65]

wordt in het met veel warmte geschreven verhaal van de ‘Engelsche Dame’ zeer aanschouwelijk uiteengezet, ook met aanhalingen uit brieven en andere opstellen van channing zelven, waartoe, ofschoon het niet wordt vermeld, nog al veel gebruik is gemaakt van de Memoir of w.e. channing, door eenen neef van den voortreffelijken man, te Londen in 1848, in drie deelen, uitgegeven. Merkwaardig is in de aanhalingen uit channing's brieven onder anderen zijn oordeel over gebeurtenissen en verschijnselen des tijds, ook waar het later door de uitkomst niet is bewaarheid. Zoo meende hij b.v. eenigen tijd na de Julij-omwenteling, in het jaar 1832, ‘dat het Christendom niet in Frankrijk kan herleven onder één zijner oude vormen; het katholicismus, ja zelfs het protestantismus, zijn er voor altijd gevallen. In waarheid was dit laatste niet anders dan de bestrijder en tegenstander van het eerste, geheel eene godsdienst van bestrijding, ingesteld om de Kerk van Rome te bevechten. Van deze zijde heeft zij (het) veel goed gedaan; maar hare zending (zijne taak) is geeindigd; zij (het) is niet genoeg overeenkomstig de behoeften van den menschelijken geest’, enz. Het katholicismus voor altijd in Frankrijk gevallen! - de taak van het protestantisme als bestrijding van Rome voltooid! Wij zwijgen nu van de eenzijdige voorstelling, die in het Protestantisme niets ziet dan hetgeen Rome er in zegt te zien: een negatief afbreken. Het zou voor de regte beoordeeling van channing, en misschien ook voor die van den aangeduiden tijd zelven, niet onbelangrijk zijn, indien men te weten kon komen, of de voorstelling, die de Amerikaansche prediker zich van den staat der zaken in Frankrijk vormde, gegrond was op verkeerde berigten van over zee, dan wel op subjective opvatting in den beoordeelaar.

Dat de Eerw. swiers zijne taak goed heeft verrigt, behoeven wij naauwelijks te zeggen. De overzetting is goed; alleen komt ons de stijl op vele plaatsen wat ingewikkeld voor; en slechts zelden ontmoet men vlekjes als: ‘hare ingetogenheid en een buitengewoon gevoel van schaamte wierpen een sluijer over haar bevallig karakter.’ Voor ‘schaamte’ moet zeker gelezen worden: bedeesdheid, of verlegenheid (bladz. 169). Eenigzins twijfelachtig is ons de aanteekening van den Vertaler, bladz. 137: ‘Neen, geen schilderijen of

[p. 66]

afbeeldingen in de kerken! De ervaring heeft geleerd, tot welke onzalige misbruiken dit aanleiding geeft. - Maar wij wenschen nog meer dan channing! Wij wenschen, dat niet alleen de geloofshelden des Christendoms in onze kerken worden voorgesteld, maar dat de geschiedenis der nieuwe heilsbedeeling, der Christelijke kerk, eene levenskracht worde voor de Christelijke gemeente.’ Wij houden het er ook voor, dat de Kerkgeschiedenis meer en meer bekend moet worden in de gemeente, hoewel daartoe te goede handleidingen bestaan, om den uitroep van swiers te wettigen: ‘Och, wierden er mannen verwekt, die deze geschiedenis te boek stelden en den volke predikten!’ Maar of de Evangelie-prediking zich kunne verledigen om die geschiedenis en die van de geloofshelden des Christendoms als hoofdzaak te ontvouwen, betwijfelen wij. Volksvoorlezingen achten wij nuttig; maar dat ‘in de kerken’ en ‘den volke prediken’ doet aan de eigenlijke prediking denken, en als dit de bedoeling is, gelooven we, dat de geachte Vertaler mistast.