Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Lessing, de Vriend der Waarheid. Redevoering, ter opening der Akademische lessen uitgesproken door Mr. C.W. Opzoomer. Te Amsterdam, bij J.H. Gebhard en Comp. 1858. In gr. 8vo. VIII en 29 bl. f : - 60.

Wij behoeven ons in consciëntie niet aan te trekken wat Prof. o. onlangs niet geheel ten onregte over de vooringenomenheid zijner recensenten klaagde. Zoo wij vooringenomen zijn, 't is eerder vóór dan tégen den even eerlijken en moedigen als scherpzinnigen denker. Meermalen reeds hebben wij 't uitgesproken, dat we 't in principe - in het uitsluitend van de Ervaring uitgaande, zonder stilstand en zonder voorbehoud vóórtgaande zoeken der bare en blanke Waarheid - volmaakt met hem ééns zijn, al is 't dat we daarom niet alle zijne consequentiën, b.v. omtrent de Theologia Naturalis, gelijkerwijze aannemen. Maar des te meer vrijmoedigheid gevoelen we dan ook, om te dezer gelegenheid, waar hij onderneemt om in 't beeld van lessing ons den echten Vriend der Waarheid te schetsen, de niet uit ketterjagt of bedilziekte, maar uit hooge belangstelling bij ons opgekomen vragen tot hem te rigten: 1^o. of hij voor een vriend der waarheid, die evenzeer eene innerlijke als eene zinnelijke waarneming erkent, en gewis ook de historische (welke op 't een en 't ander grondgebied een zóó ruim veld inneemt) niet loochent, niet wat te éénzijdig uit de zinnelijke en individuële pleegt te putten?; 2^o. of het inderdaad aan 't waargenomene dan wel aan een weinigje partijdig scepticisme van den waarnemer ligt, dat zijne resultaten bij

[p. 62]

zóóveel negatiefs - welks waardij we nu deswege geenszins verkleinen willen - zóó luttel positiefs opleveren?; 3^o. of de zelfvertroosting van lessing: ‘Heeft uw knecht met het uit den weg geruimde slijk in onwetendheid goudkorrels mede weggeworpen, zoo zijn uwe goudkorrels, o God, toch onverloren’, niet vrij wat verzwakt wordt door het zelfverwijt, dat die goudkorrels met dat al door ons toedoen voor ons zelven en onze medemenschen zijn verloren geraakt, en of dus den vriend der waarheid in zake van dat ‘wegwerpen’ niet eene voorzigtigheid zonder benaauwdhartigheid, maar nogtans voorzigtigheid, zij aan te raden?

Wat overigens deze redevoering zelve betreft, ze is zóó welsprekend opgesteld als men dat van Prof. o. - en zóó keurig en correct uitgevoerd als men dat van de HH. gebhard en comp. kan verwachten. Den jeugdigen akademieburgeren, voor wie zij bestemd was, was hare aanbeveling der ernstige en onbeschroomde waarheidsnavorsching in den persoon van lessing ongetwijfeld hoogst belangwekkend, en - mits niet misbruikt, waartegen toch ook wèl te pas een waarschuwende wenk wordt gegeven - hoogst nuttig. Wij anderen wel is waar zullen in de kernspreuken van l., die bovendien in onze dagen nog al vaak geciteerd worden, goeddeels oude kennissen ontmoeten, die wel te schoon en te rijk en te diep zijn, om ons ooit te kunnen vervelen, maar in wier plaats wij echter van den vertegenwoordiger der Nederlandsche wijsbegeerte nog liever ‘nieuwe dingen uit zijnen eigenen schat’ zouden hebben willen hooren.
v.p.