Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Korte mededeelingen.

Bij p.m. van cleef, jz., te Hilversum, is een boekje verschenen, getiteld: Johannes calvijn's Gulden boekske, over den Christelijken wandel. Het is vertaald, niet uit het oorspronkelijk, maar uit het Hoogduitsch. De wereldberoemde naam van den schrijver zal menigeen dit geschrift met belangstelling doen ter hand nemen. Veel schoons en goeds wordt er ook door den grooten Hervormer in gezegd, over de nood-

[p. 50]

zakelijkheid van een regt Christelijken wandel, de zelfverloochening, het geduld in tegenspoed en lijden, het verlangen naar een volgend leven, het gebruiken der aardsche goederen. Vooral voor hem die calvijn in zijn oordeel over het praktische Christendom wil leeren kennen, is dit gulden boekske een welkom geschenk. Overigens riekt de stijl en de inkleeding te veel naar den tijd en de taal, waarin het oorspronkelijke is geschreven, dan dat wij niet zouden erkennen menig geschrift te bezitten, in onze moedertaal geschreven, hetwelk boven het kleinood van calvijn de voorkeur verdient.

In een keurig bandje, verguld op sneê, met vergulden stempel op omslag en rug, met een lief, ofschoon wat fantastisch plaatje tegenover den titel, wordt u een tweede, herziene druk van heinecken's werkje over de Onsterfelijkheid en het wederzien in beter leven aangeboden. De eerste druk, de vertaling uit het Hoogduitsch, was vrij bewerkt door Dr. josset; de nieuwe uitgave is, na het overlijden van dezen, door o.d. te Amsterdam bezorgd. Heeft de behandeling van een onderwerp als hier op den titel staat, veel aantrekkelijks, groote bezwaren zijn ook daaraan verbonden, vooral wanneer men poogt, zooals in het eerste gedeelte door den schrijver geschiedt, op redelijke gronden de waarheid der onsterfelijkheid en van het wederzien te bewijzen. Het zijn hooge eischen, die de schrijver zich heeft gesteld; des te aangenamer is het ons, de verzekering te kunnen geven, dat hieraan op eene uitnemende wijze is voldaan. Zoover de rede daartoe bij magte is, vinden wij hier een eenvoudig, onopgesmukt en toch degelijk betoog van de noodzakelijkheid eener voortduring na den dood en van zulk eene voortduring, die ons teruggeeft, wie wij hier hebben verloren. Die redelijke overtuiging wordt verder gestaafd door de verwachtingen, die daaromtrent in het Evangelie worden uitgesproken; terwijl door onderscheiden toepasselijke gedichten de lectuur op eene aangename wijze wordt afgewisseld. Al moge ook niet alles wat wij lazen, evenzeer onze instemming hebben verworven, zooals wij, om een voorbeeld te noemen, van den schrijver verschillen in hetgeen hij onder openbaring verstaat, de laatste bladzijde van het geheele boekje, waar ons, even als op bl. 65, de zielsverhuizing gepredikt wordt, voor niets minder dan onzin verklaren, en zijne denkbeelden omtrent het wederzien en herkennen wel wat al te zinnelijk achten; - toch is er zooveel in dit boekje dat ons aantrekt, toch straalt een zoo heldere geest ons daaruit tegen, naast een zoo Christelijken zin, dat wij het om vorm en inhoud durven aanbevelen aan allen, die hunne denkbeelden omtrent onsterfelijkheid en wederzien wenschen te zuiveren en te bevestigen. Hebt ge een treurenden vriend, wien de dood een zijner geliefden ontnam, schenk hem dit boekje tot troost in zijne smart, en verzuim niet, vooraf het zelf te lezen op uwe reis naar het graf, naar de eeuwigheid.

Ofschoon ten allen tijde van formulier-gebeden gelden blijft,

[p. 51]

wat een oud vraagboekje er van zegt: ‘zij kunnen tot behulp dienen, maar het is beter, zulk eene hulp niet te behoeven’ - is het toch eene waarheid, dat het niet aan ieder, die bij de huiselijke godsdienst voorgaat of in bijzondere omstandigheden verkeert, is gegeven, zijne gedachten, gevoelens, wenschen, voornemens op die betamelijke wijze, welke ook de helderheid van eigen bewustheid bevordert, uit te drukken in den vorm van een gebed. Daarom is een gebedenboek voor eenvoudigen een zeer belangrijk geschenk, en ofschoon aan onnadenkenden het opstellen van gebeden eene gemakkelijke taak moge schijnen, - het eischt veel Christelijk leven des gemoeds, veel wijsheid en menschenkennis, om aan anderen in verschillende levensomstandigheden een gebed op de lippen te leggen, ook al bepaalt men zich, zoo als van zelf spreekt, bij het algemeene. Uitnemend is daarin, naar ons inzien, de Eerw. h. ten brink, hz. geslaagd in: De binnenkamer des Christens. Een Gebedenboek voor eenvoudige Christenen; te Meppel, bij h. ten brink, waarvan de prijs is 45 cts., terwijl 10 exx. ter verspreiding voor f 4 worden afgeleverd. Het is ten deele eene omwerking van een Duitsch gebedenboek, waarin ook onderscheiden gebeden van lavater zijn opgenomen. Over 't geheel is de toon des gebeds er zeer goed in getroffen; hier en daar slechts niet; b.v. in het Avondgebed, bladz. 24, 25, waar het bidden geheel en al overgaat in vragen van zelfbeproeving. De waardige leeraar van Peperga en Blesdijke heeft met het bearbeiden van dit gebedenboek een min schitterend, maar daarom niet minder nuttig werk verrigt.

De zaak van den Sergeant a. hofman heeft veel gerucht gemaakt, en is nog al verschillend beoordeeld; sommigen condemneerden den Schuttersraad te Amsterdam, terwijl anderen de Gedeputeerde Staten van N.-Holland veroordeelden, wegens het casseren der vonnissen van gemelden Schuttersraad. Sommigen zelfs hebben het aan laatstgenoemd collegie kwalijk genomen, dat het den Sergeant h. ten tweeden of derden male zou vervolgd hebben. Zulk beweren berust op eene blijkbare onbekendheid met den gang van militaire zaken; het Regts-Collegie vervolgt niet, maar wel het Openbaar Ministerie, dat aan het collegie de zaken ter beslissing voorlegt. Bij krijgsraden, en ook bij den Schuttersraad wordt dat Openbaar Ministerie waargenomen door een regtsgeleerde met den titel van Auditeur-Militair. Deze betrekking wordt bij den Amsterdamschen Schutters-raad waargenomen door Mr. w. van der vliet, die de roijaliteit heeft gehad om door een openlijk geschrift (te Amsterdam, bij p.n. van kampen) hen die den Schuttersraad beschuldigden, tot andere inzigten te willen brengen. Hij beweert, en teregt, dat zoo er door gemelden Sergeant te vervolgen, verkeerd is gehandeld, hij alleen en niet de Raad daarvoor verantwoordelijk is. Opdat ieder onpartijdig de zaken kunne beoordeelen, heeft Mr. v.d. vliet

[p. 52]

De feiten en officiëele stukken over de geruchtmakende zaak in 't licht gegeven.

Wij bevelen de lezing dezer Feiten zeer aan, en zijn overtuigd, dat, hoe men ook na de lezing over de zaak moge denken, ergernis over het gebrekkige van de Wet op de Schutterijen de totaal-impressie der lectuur zijn zal.

Waarschijnlijk dezelfde hand, die vroeger rowbotham's Landschapschilderen in waterverwen vertaalde, en De kunst om naar de natuur te schetsen bewerkte, biedt thans eene vertaling aan van penley's Handleiding tot schilderen met waterverwen, Amsterdam, j.h. scheltema. - Het sluit zich aan de beide vorige werkjes aan en behandelt het onderwerp in denzelfden korten, eenvoudigen trant. Geen boek kan eigen oefening overbodig maken; maar de practische wenken en voorschriften over de te kiezen kleuren, papier, enz., over de behandeling der verschillende onderwerpen, en zoovele andere teregtwijzingen meer, zullen den liefhebber ongetwijfeld welkom zijn.

Zeer veel oude en bij ieder bekende, nog meer laffe en niets beteekenende, sommige zeer onduidelijk voorgestelde goocheltoeren kan men vinden in carlo bosco's Toover-Kabinet, enz., naar den tienden verbeterden Hoogduitschen druk van Prof. kerndörffer, uitgekomen te Deventer, bij a. tjaden. De ware liefhebbers van de edele goochelkunst zullen zich ongetwijfeld ergeren over het ergerend misbruik, dat in dezen titel van des grooten bosco's naam is gemaakt. Men zou waarlijk meenen door dit boekje in staat gesteld te zullen worden om alles den grooten goochelaar na te doen; maar, ja wel, - nichts davon; men leert er geen ducaten uit eijeren en straatsteenen halen door; evenmin kanaries plukken en braden zonder dat dit aan hunne gezondheid iets deert, enz. Men leert wel uit dit boekje b.v. dat, wanneer men van een kaartspel de prentkaarten zoo met een speld doorprikt, dat men het op de keerzijde met de vingers voelen kan, het dan zeer gemakkelijk is om geblinddoekt de prentkaarten, al wordt 't spel ook nog zoo geschud, er uit te halen. Aardig is het, dat ook een recept gegeven wordt: Hoe men geen boter kan maken. Ref. dacht in zijne onnoozelheid, dat hiertoe geen recept noodig was, omdat er meer menschen zijn die geen boter kunnen maken, dan lieden die wel die kunst verstaan.

Dat dit boekje een tienden druk beleefd heeft, pleit niet voor den smaak der Duitschers; dat het in 't Hollandsch vertaald is, pleit niet voor Vertaler en Uitgever; - maar dat de schrijver Professor is, bewijst, dat men in Duitschland gemakkelijker dien titel krijgt dan hier, ten minste, zoo hij niets beters kan doen, dan boekjes als dit te schrijven. Men zegt dat onze professoren ook wel eens zoo met hunne geleerdheid omspringen, dat het veel van tooveren heeft; ook moet het aanhooren van de lessen van sommigen hunner wel eens zijn om te leeren tooveren; maar als zij boekjes schrijven, is 't doorgaans iets van een geheel ander gehalte dan dit product van Prof. kerndörffer's wijsheid.