Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

[p. 45]

De Watergeuzen, en andere Verhalen, door W.O. von Horn. Uit het Hoogduitsch door J.J.A. Goeverneur. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker. 1857. In 8vo. IV en 288 bl. f 2-90.

Dien naam goeverneur als vertaler, zie ik gaarne op een titel, gij ook niet, lezer? Zekerlijk wel; want die naam waarborgt eene uitmuntende overzetting, en meestal eene goede keuze. Deze verhalen, zooals zij hier het Nederlandsch publiek worden aangeboden, kunnen ook weder als model voor vertalingen dienen; als men ze leest, zou men waarlijk meenen iets oorspronkelijks te lezen. Den Vertaler is dit compliment reeds meermalen gemaakt, en hij late het zich ook nu nog eens van mij welgevallen. Maar de keuze... och, daar heb ik ook niet veel tegen; de vijf verhalen welke wij hier ontvangen, behooren tot de ligte lectuur, en er is veel goeds in. Bijzonder moet het onze belangstelling wekken, dat twee dier verhalen historisch-romantische zijn en episodes uit onze geschiedenis tot grondslag hebben. Eerst rilde en beefde ik toen ik dit bespeurde; ach, dacht ik, wat zal onze arme historie weêr geradbraakt zijn door dien Duitschen heer? waarom vertalen ze zulke dingen ook? voor dat verknoeijen onzer geschiedenis zijn inlandsche liefhebbers genoeg. Zoo bromde ik eerst, maar spoedig bedaarde ik, omdat ik weder aan den naam van goeverneur dacht; daarop vertrouwde ik, en zette mijne lezing gerustgesteld voort.

Die twee verhalen zijn getiteld: Hugo van Geest en De Watergeuzen. 't Is niet te ontkennen, dat aan beiden geen gang ontbreekt, en dat de intrigue, ofschoon misschien wel wat te ingewikkeld en te toevallig, in beiden niet onaardig genoemd mag worden, zoodat zij, in den lossen vorm waarin zij gesteld zijn, zich met genoegen laten lezen. Wat het historische betreft, grove zonden heb ik er niet in gevonden; beide verhalen zijn nagenoeg uit hetzelfde tijdperk onzer geschiedenis; de handeling in het tweede valt iets later dan die van het eerste, en beiden bewegen zich tusschen de jaren 1559 en 1572. De schrijver toont zeer goed met den stand der zaken in die tijden bekend te zijn, en het costuum is over het algemeen goed in acht genomen. Een paar aanmerkingen heb ik toch op het historische gedeelte der verhalen te maken.

[p. 46]

Vooreerst geloof ik, dat de schrijver zich eene verkeerde voorstelling gevormd heeft van onze oude Rederijkers, wanneer hij ze afschildert als rondreizende troepen; dat waren zij niet, maar eene wel in verschillende steden en dorpen gevestigde corporatie, die met elkander door het doel, dat voor allen één was, in verband stonden. Die verschillende kamers kwamen wel te zamen, en het gebeurde ook wel dat de Rhetorijkers eener plaats in vreemde steden gastvoorstellingen gaven. Overigens is de rol, welke de schrijver hun laat spelen, vooral wat hunne handelingen tegen granvelle betreft, historisch juist.

De karakterschildering van dezen laatsten in het eerste verhaal berust grootendeels op de valsche hypothese, dat de kardinaal van zeer geringe afkomst was, een gevoelen zeer grondig wederlegd in de aanteekening op bl. 17 van 't eerste deel van j.w. te water's voortreffelijke Historie van het verbond der Nederlandsche Edelen. 't Mag echter den vreemden schrijver niet te kwalijk worden genomen, daar hij in dezen misslag de meeste historie-schrijvers tot voorgangers heeft, en zelfs strada, de lofredenaar van den door de Nederlanders zoo gehaten staatsman, verhaalt, dat diens grootvader een hoefsmid was. Nog al aardig is het, dat die verouderde vertelling waarschijnlijk berust op een verkeerd begrijpen van 't woord maréchal, dat strada als hoefsmid vertaalde, en waarvan thuanus een slotemaker maakte.

De landvoogdes, margaretha van Parma, is, geloof ik, in deze verhalen in een veel te gunstig licht geplaatst. Haar karakter en gedrag blijft altijd een moeijelijk probleem, en zeer verschillend is het oordeel dan ook over hare persoon, maar zooals zij ons hier wordt voorgesteld, is het waarlijk al te mooi. Men leze slechts de zeer uiteenloopende gevoelens omtrent hare houding tegenover den Kardinaal de granvelle; sommigen meenen, dat zij op zijne terugroeping aandrong, omdat het haar sedert lang verveeld had, hem zooveel aandeel in het bewind te moeten geven, anderen, dat zij bevreesd was in het misnoegen te zullen deelen, dat hij zich op den hals gehaald had, zoo zij hem langer de hand boven 't hoofd hield (strada), en wederom anderen, dat zij waarlijk begaan was met het gevaar, dat granvelle dreigde. In von horn's verhalen wordt haar gedrag aan zeer edele drijfveêren toegeschreven, iets waartoe de geschiedenis, naar ik meen, geen

[p. 47]

regt geeft. Met wagenaar geloof ik, dat margaretha den roem van schranderheid te danken had aan de bekwame staatslieden, die haar omringden, en dat zij bij de Nederlanders in goede gedachtenis is gebleven, omdat hare opvolgers zoo hard waren.

De figuur van den schilder breughel vind ik te sterk geromantiseerd, en in de Watergeuzen is enthes de mentheda op onhistorische wijze veel te zachtzinnig afgeschilderd.

Twee der drie overige verhalen: De Smokkelaars en De Neef in het Consistorie, zijn ook wel aardig verteld, maar het eene heeft eene te droevige kleur, en het andere is voor den Hollandschen lezer wel wat overladen met Duitsche sentimentaliteit. - Het puikje van de verzameling is, naar mijn smaak, het laatste verhaal: Uit het leven van een Vogelsberger in Oorlog en Vrede; dat is een juweeltje van 't zuiverste water; daarvoor verdient de auteur den meesten lof, en daarin is ook de vertaler 't meest in zijne kracht geweest.

De geheele bundel zij ons lezend publiek aanbevolen en vinde een gunstig onthaal, en wie het werk bij een boekverkooper voor de glazen ziet staan, late zich niet afschrikken door het leelijke vignet op den titel.