Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

De twee Gedeporteerden. Naar het Hoogduitsch van Friedrich Gerstäcker. Twee Deelen. Leeuwarden, G.T.N. Suringar. 1858. In gr. 8vo. 275 en 307 bl., met gesteendrukte titels en vignetten. f 6-60.

Wie met den onvermoeiden gerstäcker New-York en New-Orleans, Texas en Mexico, Tennessee en de Niagara heeft bezocht, zal zich aan de hand van zulk een veelzijdig bekwamen en op zoo bevallige wijze verhalenden gids, ook wel

[p. 42]

eens door Australië willen laten rondleiden. Ref. ten minste aarzelde geen oogenblik, toen de gelegenheid daartoe hem werd aangeboden; en nu hij weêr voor zijne schrijftafel zit, is 't hem een aangename pligt u te vertellen, dat hij zich perfect heeft geamuseerd en u aan te raden, om eens heel spoedig zijn voorbeeld te volgen. Wij voor ons hebben nu weêr veel geleerd en veel gezien, met veel nieuws kennis gemaakt, en zoo min ons gevoel als ons verstand bleef onbevredigd. Gerstäcker heeft, waar hij vertelt of schetst, zoo wel in de feiten, die hij zoo regt aanschouwelijk weet voor te stellen, als in zijne natuurschilderingen, die meest allen de meesterhand verraden, iets, ‘un je ne sais quoi’, maar dat u boeit, dat u medesleept en niet alleen uwe belangstelling of nieuwsgierigheid opwekt, maar veeleer dermate uwe verbeelding prikkelt, dat ge gelooft tegenwoordig te zijn op zoo menige plek, die de voet der meesten wel nimmer drukken zal, of eene gebeurtenis te zien plaats grijpen, waarvan wij wel nooit ooggetuigen konden of zullen wezen. Dit pleit niet alleen voor zijn buitengemeen talent als auteur, 't bewijst veeleer alles voor de waarheid zijner verhalen. Wij gevoelen, wát hij schrijft heeft de werkelijkheid ten grondslag, kón onder zúlke menschen en in zulk en oord, niet alleen zóó gebeuren, maar moest zóó en niet anders geschied zijn; wij vergeten dat de kans bestaat, dat de novellist ons kinderen zijner verbeelding te aanschouwen geeft, omdat niet eene der figuren die hij teekent, met het werkelijk leven in strijd is. Van daar misschien de Europesche vermaardheid van den auteur, van daar het frissche van zijn talent, het gemakkelijke en sierlijke van zijn stijl, het juiste zijner opmerkingen, en wat meer zegt, het telkenmale nieuwe der denkbeelden, der feiten en karakters, die hij voor ons ontwikkelt.

Wanneer wij de ‘twee gedeporteerden’ met een ander zijner vroegere producten moesten vergelijken, dan zouden wij 't overal zoo gunstig ontvangen en bekende ‘Naar Amerika’ noemen. De Europeaan op vreemden bodem is ook hier het hoofdthema; alleen de auteur heeft hem verplaatst; Australië is nu het land, waar hij den vrijwilligen of gedwongen emigrant volgt, en van zijn toestand, van zijn leven en zijn een kijkje neemt, dat met de getrouwheid der daguerreotype wordt weêrgegeven. Allereerst voert hij ons naar een station - of

[p. 43]

squatters-woning - aan den Murray, eene afgelegen plek, waar Mr. powell, een Engelschman van goeden huize, zich met zijn gezin had nedergezet. Hij leidt ons die woning op een oogenblik binnen, dat eene gebeurtenis plaats grijpt, die onmiddellijk het Australische leven karakteriseert. 't Is de dag, waarop de brieven uit Europa en Amerika, waar kinderen en dierbare bloedverwanten zijn achtergebleven of zich gevestigd hebben, aankomen. Slechts om de drie of vier maanden ontvangen de bewoners van het station aan de Murray hunne brieven. Ze worden hun aangebragt door voerlieden, die zich op hunnen togt van de havensteden naar de binnenlanden bij eene neêrzetting legeren, en door den squatter als goede vrienden welkom geheeten en gastvrij ontvangen worden. Meesterlijk is het huiselijk tooneel geteekend, als ieder zich met een brief of een courant om de tafel plaatst en men elkaâr deelgenoot maakt van den indruk, dien men van 't gelezene ontving. Reeds nu verraden zich de karakters en krijgt de lezer een helder inzigt in de geschiedenis van 't verledene en in den tegenwoordigen toestand der bewoners van 't station. Na dit tafereel volgt het bezoek van een oud vriend, een der hoofdpersonen van 't verhaal, met name mac-donald, dien men eerst in zijne ware hoedanigheid van gedeporteerde leert kennen, wanneer de zwarte politie onder aanvoering van den Luitenant walker hem ten huize van powell als een gevaarlijk bosch-ranger - een uitgebroken gevangene, die, door bosch en woud rondzwervende, van roof en moord een handwerk maakt - gevangen neemt. Het oogenblik van mac-donalds gevangenneming, vooral omdat men zijne verhouding tot den Luitenant walker kent, is zoo uitmuntend geteekend, dat wij dit hoofdstuk een der best geslaagde uit het aan fraaije bladzijden zoo rijke boek achten. De lezer gevoelt dat mac-donald niet alleen onschuldig gedeporteerd is, maar ook ten onregte van roof en moord wordt verdacht gehouden. Zijn leven na die gevangenneming, zijne vlugt, zijn verblijf in Saaldorp - eene Duitsche volkplanting in Zuid-Australië - zijne ontmoeting met eduard hohburg, den tweeden gedeporteerde en dengenen, om wiens misdrijf de onschuldige mac-donald vervolgd wordt, eindelijk de ontdekking van den waren schuldige en de vrijspraak van den man, op wien jaren achtereen als een wild dier jagt werd gemaakt; dit alles maakt den rijken en

[p. 44]

veelzijdigen inhoud uit van een roman, dien wij niet boven ‘Naar Amerika’ en ‘Tahiti’, maar wel naast die beide meesterstukken van gerstäcker stellen durven.

't Boek munt vooral uit door levendige schildering; ware 't een tooneelstuk, men zou er van kunnen zeggen: ‘dat het vlug afgespeeld wordt’, waartoe de vele of verschillende karakters, zoowel als de nieuwheid van het onderwerp gereede aanleiding gaven.

Dan eens verwijlen wij aan 't station aan den Murray bij de brave, hartelijke powell's; dan toeven wij bij de zwarten in 't woud, aangevoerd door den schurkachtigen nguyulloman en vervolgd door eene politie van hun eigen kleur en bloed, aan wier hoofd de Luitenant walker, - een der best geslaagde karakters uit het boek - geplaatst is. Hebben wij de dusgenaamde Dingo-jagt bijgewoond, dan zitten wij te midden van een aantal schurken, waaraan Australië vooral zoo rijk is, in eene herberg aan de Bonin-Zee neder, waar 't met moord en roof gewonnen geld in brooddronkenheid wordt verkwist. Of wij volgen mac-donald naar de Duitsche volkplanting in Saaldorp - zoo eigenaardig geteekend, vooral in 't wijd uiteenloopende verschil, dat zij met de Engelsche neêrzetting aan den Murray oplevert. Daar maken wij kennis met den braven gotthelff lischke, een ouden, trouwen Duitscher, nog altijd Duitscher van top tot teen, al bragt hij 't grootste deel zijns levens in het vreemde werelddeel door. Zijne niet gemakkelijke, helaas! naar 't leven geteekende huisvrouw, zijne bevallige dochter suzanna en de fortuinzoeker von pick, slaan wij niet minder gaarne in hun leven en bedrijf gade, dan den theorist-advokaat-letterkundige spiegel, die in Australië nog minder op zijne plaats is, dan hij 't in het hedendaagsche Europa zou geweest zijn. Vooral de soirées ten zijnen huize getuigen van eene originaliteit, die bovenal voor de objectiviteit van den geest des Auteurs bewijzen; eene gave, die men hem haast benijden zou.

Maar Ref. mag, door te véél te vertellen, ons lezend publiek niet berooven van het genot, dat ieder stellig smaken zal, wanneer hij met dezen roman kennis maakt. De ‘twee Gedeporteerden’ is bovendien een boek, dat door eene goede vertaling en nette uitvoering zich aanbeveelt. Eene reden te meer, om er de algemeene aandacht gaarne en met aandrang op te vestigen.

o. Nov. 1858.
l - e.