Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Een oud sprookje, op nieuw verteld.

In eene kleine stad woonde een handwerkers-gezin: man, vrouw en drie zonen. De huisvader was kleêrmaker, en zijne zonen werden door de buren niet bij hunnen doopnaam genoemd, maar: de lange, de dikke en de domme geheeten. De lange werd schrijnwerker, de dikke molenaar en de domme draaijer.

Toen ‘de lange’ aan het einde zijner leerjaren gekomen was, nam hij den ransel op den rug en zeide zijner vaderstad vaarwel. Daarna doortrok hij stad en land, zonder werk te bekomen. Weldra was zijne kas leêg en hij zag angstig de toekomst te gemoet. Terwijl hij zoo op zekeren dag in een digt bosch ronddwaalde, ontmoette hem een klein, welgedaan oud mannetje, die hem groette, en vroeg:

‘Waarheen, jonkman? Waarom zoo treurig?’

‘Wel, ik kan geen werk krijgen,’ was het antwoord, ‘en mijn geld is op.’

‘Ga met mij meê!’ zeide de oude, ‘bij mij vindt gij dadelijk werk. Ik woon hier in het bosch.’

De jongeling volgde hem, en weldra naderden zij de woning van den ouden man, welke binnen eene heg van groene dennen, met twee tot elkander overgebogen pijnboomen aan elken kant van den ingang, besloten was.

Na eenige maanden, gedurende welke de jongeling vlijtig

[p. 738]

gewerkt en zich in zijne conditie goed had weten te schikken, werd hem de dienst opgezegd met de woorden:

‘Ik heb u niet langer noodig, maar geef u gedaan. Gij hebt mij tot mijne groote tevredenheid gediend, maar ik kan u niet met klinkende munt betalen. In de plaats daarvan geef ik u dit kleine tafeltje, hetwelk de eigenschap heeft, dat, wanneer gij het beveelt: “Dek u!” het dadelijk vol staat met de fijnste geregten en wijnen. Gij behoeft dus nimmermeer te hongeren noch te dorsten.’

De jongeling dankte voor het geschenk en scheidde met weêrzin van den ouden man. Hij aan vaardde inmiddels den terugweg naar zijne geboorte-stad en was aan de laatste herberg gekomen. Dikwijls had hij van zijne wonderbare tafel de goede gaven genoten, en zich zelfs in de herberg opgesloten, zonder iets te verteren. Dit wekte de nieuwsgierigheid van den hospes, zoodat hij door het dunne planken beschot van de slaapkamer van zijnen gast diens geheim bespiedde. Toen nu de jongeling des avonds zijn tafeltje aan den waard ter bewaring gaf, besloot deze het zich toe te eigenen en maakte haastig een ander, dat uiterlijk geheel op het eerste geleek en hetwelk hij des morgens aan den jongeling gaf, die, het bedrog niet gissende, zich vrolijk daarmede naar de zijnen spoedde. Natuurlijk kon de valsche tafel zich zelve niet dekken. Onze handwerks-gezel gevoelde zoowel spijt als verdriet.

‘Nu,’ zeide zijn vader, de kleêrmaker, ‘gij hebt wel uw fortuin gemaakt met uwe tafel. Maar laat de gansche stad u om uwe dwaasheid niet bespotten. Weg van hier!’

En de lange schrijnwerker moest op nieuw naar zijn gereedschap grijpen en werken, dat hem de leden zeer deden.

Nu was ook de tweede zoon van den kleêrmaker, ‘de dikke’, de molenaarsknecht, uitgeleerd en begaf zich ook naar het vreemde land. Het geval wilde, dat ook hij denzelfden weg bewandelde als zijn broeder, en hetzelfde kleine oude mannetje ontmoette, wiens woning in een molen was veranderd, alwaar ‘de dikke’ aan het werk kwam, en toen hij zijn afscheid kreeg, ontving hij tot loon een ezel met de zeldzame eigenschap, dat telkens wanneer hij hem beval zich uit te strekken, hij blanke dukaten uitwierp. Maar ongelukki-

[p. 739]

ger wijs voerde het noodlot hem eindelijk in dezelfde herberg, alwaar de schrijnwerker zijne tafel op eene bedriegelijke wijze verruild zag. Toen nu de waard betaling vorderde, nam de molenaars-gezel een doek en ging naar den stal en breidde den doek onder den ezel uit en beval hem zich uit te strekken, hetwelk deze dadelijk deed en waarop onmiddellijk blanke dukaten in overvloed te voorschijn kwamen. Maar de waard had door eene reet van de staldeur gegluurd en aarzelde niet zijn vorig schelmstuk te herhalen, waardoor ‘de dikke’ des morgens in plaats van op zijn eigen voortreffelijken ezel naar huis te rijden, onwetende op een geheel anderen voorthotste. Spoedig bleek het, dat de valsche ezel geene dukaten geven kon. Zijn vader, de kleêrmaker, gaf toen zijn dikken zoon hetzelfde bescheid al ‘den langen’. En de molenaars-knecht moest zijn brood in het zweet zijns aangezigts eten.

Na verloop van een jaar was de leertijd van den jongsten zoon des kleêrmakers om; ‘de domme’ was een knap draaijer geworden. Aan hem was nu de beurt om naar het vreemde land te trekken. En zijn weg geleidde hem naar het bosch, alwaar hij het kleine oude mannetje aantrof; ook hij werd door hem in het werk genomen, en kreeg na eenige maanden zijn afscheid met de woorden:

‘Ik ben zeer tevreden over u geweest, maar kan u niet langer houden. Ter belooning geef ik u geen geld, noch zoodanig geschenk als ik aan uwe broeders gaf, want daarvan heb ik geene vreugde gehad, aangezien zij zich schandelijk lieten bedriegen. Gij, die algemeen “de domme” genaamd wordt, zoudt, ingeval ik u iets van waarde gaf, nog ligter dan zij te foppen zijn. Maar hier hebt gij een zak, en als gij roept: “Knuppel, uit den zak!” zal er eene fiksche zweep voor den dag komen, die uwe vijanden afstraffen zal, indien gij in eenig gevaar komt. Als gij daarentegen roept: “Knuppel, in den zak!” dan zal de zweep ophouden te slaan en gehoorzaam terugkomen. Ik wensch u eene goede reis - vaarwel!’

De draaijers-gezel drukte dankbaar de hand van den oude en ging. Op zekeren avond bevond hij zich in de reeds bekende herberg. Daar leefde de waard als vrolijke frans, dank zij zijne bedriegelijke toeëigening van tafel en ezel. Op zijne

[p. 740]

vraag welk eene vondst de domme op zijn zwerftogt gedaan had, vertelde hij, dat hij slechts een zak gekregen had, waarin evenwel iets wonderlijks verborgen was, want als men riep: ‘Knuppel, uit den zak!’ dan kwam er eene zweep lustig dansende te voorschijn. Daarop verzocht hij den waard den zak gedurende den nacht voor hem te bewaren, hetwelk deze beloofde. Maar de waard, die zulke goede zaken gemaakt had ten koste van den ‘lange’ en den ‘dikke’, meende, dat er ook iets aan den ‘domme’ te verdienen was, waarom hij, toen de draaijers-gezel goed ingeslapen was, riep: ‘Knuppel, uit den zak!’ - In een oogenblik vloog de zweep uit den zak en begon den waard zoo duchtig af te rossen, dat het hem groen en geel voor de oogen werd. Het hielp niet of hij al weg sprong, want de zweep vervolgde hem en deelde zijne slagen minder met het slag dan wel met het dikke einde uit. Door het geschreeuw en gehuil van den waard kwam het geheele huis in beweging. Toen zeide de draaijers-gezel: ‘Als gij mij de tafel en den ezel, die gij mijnen broeders ontstolen hebt, terug wilt geven, dan zal ik de zweep in hare vaart beteugelen, zoo niet, dan laat ik haar den gang gaan. De afgeroste herbergier stemde in alles toe, en op het bevel van den ‘domme’: ‘Knuppel, in den zak!’ kroop de zweep gehoorzaam in hare schuilplaats.

De waard gaf nu de tafel en den ezel terug, en de draaijers-gezel bond de eerste op den rug en zette zich op den tweeden en galoppeerde, vrolijk van geest, met de zweep in de hand, naar zijne ouders en broeders. Zoo bragt degene, dien men ‘de domme’ noemde, alles weder te regt.

Men kan zich voorstellen, welk eene vreugde er heerschte in het huis van den kleêrmaker, alwaar levensmiddelen noch contanten behoefden te ontbreken, en waar slechts een enkel woord voldoende was om de gansche stad te laten dansen voor de zweep van den ‘domme’.

Uit het Zweedsch.
c.e.