Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

De Nieuwe Don Quixote. Roman van F.W. Hackländer. U het Hoogd. D.I. Rotterdam, Otto Petri. 1857. In 8vo 411 bl. f 3-75.

Cervantes' diehtstuk, den kinderen eene vertelling, en den oppervlakkigen eene klucht, zal den nadenkenden steeds een meesterstuk blijven. Hij plaatst als eene zeldzaamheid een edel man te midden der ongeregtigheden en laagheden, die deze wereld in menigte biedt; en stelt dien man, met niets anders toegerust dan zijne goede bedoelingen, voor, als een misplaatste, wiens verstand en wereldtact niet evenredig zijn aan zijn ridderlijk en diep gevoel, zoodat hij aller toorn of spotlust opwekt, en (sit venia verbo) een vreemden eend in de bijt gelijk is, op wien allen pikken, tegen wien alles geoorloofd is. Deze hoofdgedachte is een diepe philosophische greep, wiens nuchtere waarheid en echt humoristische juistheid door lateren zelden geëvenaard is. Hebben zij zich eenmaal een held gekozen, die den geest van geregtigheid vertegenwoordigt onder zijne medemenschen, dan kunnen zij de verzoeking niet weêrstaan, om zoovele goede en schitterende eigenschappen op dat ééne hoofd te stapelen, dat hij boven de spheer der werkelijkheid rijst. Zoo maken zij beelden die geen oogenblik waarheid hebben, terwijl dat van cervantes waar zal zijn ten allen tijde.

Hiervan doordrongen, heeft hackländer eene poging gedaan, om dat gronddenkbeeld des genialen Spanjaards nog eens uit te werken. Daardoor heeft hij zich een gepast cadre gevormd, waarin een aantal zedebeelden en zedeschilderingen zich lieten voegen. Men kan niet ontkennen, dat de veelgelezen Duitsche schrijver in vele opzigten daartoe de geschikte man was. Hij heeft het regtschapen gemoed, den fijnen en toch goedaardigen blik, en het onbedorven gevoel, die daartoe vereischten zijn.

[p. 782]

Hij heeft ook de noodige populariteit, om zich zonder schijn van te groote vermetelheid aan zoo iets te wagen.

Natuurlijk moest hij de oude gedachte in een nieuw kleed steken, naar de veranderde toestanden en denkbeelden dezes tijds gewijzigd. Hij doet dit ook, wat de voorwerpen betreft, waarmede zijn nieuwe Don Quixote in aanraking komt. Het zijn geene reuzen of draken, geene bloeddorstige tyrannen, waartegen hij ten strijde trekt, maar kleine, doch niet minder schreeuwende onregtvaardigheden, zooals het dagelijksche leven ze in menigte verbergt. Met name zijn het de club der schijnheilige vromen en de huiselijke taquineriën van een paar miskende vrouwennaturen, waartegen wij hem reeds in dit Eerste Deel zijne slecht bestuurde lanssteken zien rigten. Of hackländer echter zijn Don Quixote zelven genoeg heeft gemoderniseerd zou ik niet durven zeggen. Tot nog toe schijnt deze mij toe weinig gelukt te zijn. Het is eene earicatuur, fiat! maar noch eene vrolijke, noch eene geestige, noch eene bepaald weemoedige caricatuur. Mij dunkt daarvoor ware wel eene meer met de werkelijkheid overeenkomende en meer sprekende figuur te vinden. Ook andere schilderingen hebben hunne gebreken, zoo is b.v. die der vrome club, behalve dat zij niets bevat, wat niet reeds lang tot vervelens toe gezegd is, veel overdrevens. Evenzoo de schildering der huiselijke tafereelen van den Heer plager; maar daar wordt het door de fijn en aardig voorgestelde détails weêr vergoed. Andere karakters en toestanden zullen zich misschien in het Tweede Deel beter ontwikkelen.

De Duitschers noemen hackländer gaarne den Duitschen dickens. Die benaming is juist, in zoo verre hij reeds eenige minderheid aanduidt, want men zou dickens toch nooit den Engelschen hackländer noemen. Dien nabobsrijkdom van phantasie, zoowel bij de détails als de hoofdtrekken, die burlesque grappige invallen, die den Engelschman kenmerken, vinden wij bij den Duitscher niet, immers in veel mindere mate. De aardigheden van den laatste zijn wel eens ietwat gezocht (b.v. bl. 205, 206); den Homerischen lach, dien dickens somtijds in ons wekt, zal hackländer ons niet afpersen, hoogstens hier en daar een aangenamen glimlach.

Maar ik had mij voorgenomen, om in geene eigenlijke beoordeeling te treden, zonder het geheel eerst gezien te hebben. Daarom heb ik lang op het Tweede Deel gewacht. Het schijnt

[p. 783]

even lang op zich te laten wachten als het vervolg van cervantes' waren Don Quixote, en daarom durfde ik eene vlugtige aankondiging niet langer uitstellen. Voorloopig komt het mij echter voor, dat deze roman van hackländer beneden zijne vroegere dichtingen staat. Brengt de lezing van het vervolg mij tot betere gedachten, dan zal ik het gaarne erkennen.

Een geluk mag het genoemd worden, dat de Heer otto petri dit werk van hackländer niet in gewone vertalershanden gegeven heeft. De vertaling is door eene geoefende hand en met goeden tact uitgevoerd, behoudens enkele kleinere mislukkingen, die het niemand gegeven is geheel te vermijden. Dankbaar zullen ook velen den vertaler zijn, dat hij eene kleine literarische studie over hackländer, uit de Illustrirte Zeitung overgenomen, aan zijn werk vooraf laat gaan. Zoo iets is zeer doelmatig. Moge den gelukkigen Duitscher daarin ook iets meer lof worden toegezwaaid, dan misschien een Hollander doen zou, over het algemeen wordt hij er juist in geschetst.